ΚΗΡΥΓΜΑ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟΥ
Ἀριθμός 7
ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΕΛΩΝΟΥ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΥ
13 Φεβρουαρίου 2022
«ὁ Θεὸς, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. 18,13)
ΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ
Εἶπεν ὁ Κύριος τήν παραβολὴν ταύτην· ῎Ανθρωποι δύο ἀνέβησαν εἰς τὸ ἱερὸν προσεύξασθαι, ὁ εἷς Φαρισαῖος καὶ ὁ ἕτερος τελώνης. Ὁ Φαρισαῖος σταθεὶς πρὸς ἑαυτὸν ταῦτα προσηύχετο΄ ῾Ο Θεός, εὐχαριστῶ σοι ὅτι οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης· νηστεύω δὶς τοῦ σαββάτου, ἀποδεκατῶ πάντα ὅσα κτῶμαι. Ὁ δὲ τελώνης μακρόθεν ἑστὼς οὐκ ἤθελεν οὐδὲ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐπᾶραι εἰς τὸν οὐρανόν, ἀλλ᾽ ἔτυπτεν τὸ στῆθος αὐτοῦ λέγων΄ ῾Ο Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ. Λέγω ὑμῖν, κατέβη οὗτος δεδικαιωμένος εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ παρ᾽ ἐκεῖνον· ὅτι πᾶς ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται.
ΤΟ ΘΕΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ
Ὁ Φαρισαῖος καὶ ὁ Τελώνης! Δύο ἄνθρωποι καὶ δύο κόσμοι. Δύο ἀντίθετοι πόλοι τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Ἄβυσσος πνευματικὴ τοὺς χώριζε! Ἀκούραστος μελετητὴς καὶ τηρητὴς τοῦ Νόμου ὁ ἕνας‧ ξένος ὡς πρὸς τὴν Βίβλο ὁ ἄλλος καὶ περιφρονητὴς κάθε ἠθικῆς ὑποχρέωσης. Ὑπερηφάνεια καὶ ἐγωλατρεία στὸν πρῶτο, συντριβὴ καὶ ταπείνωση στὸν δεύτερο.
Ὁ Φαρισαῖος αὐτοεπαινεῖται καὶ ζητεῖ τὴν δίκαιη ἀμοιβὴ γιὰ τὰ ἔργα του: «Δὲν εἶμαι ὅπως οἱ ὑπόλοιποι ἄνθρωποι, ἁρπακτικοί, ἄδικοι, μοιχοί. Νηστεύω καὶ δίνω ἐλεημοσύνη». Καὶ ὁ Τελώνης χτυποῦσε τὸ στῆθος του καὶ ἀναφωνοῦσε: «Θεέ μου, λυπήσου με τὸν ἁμαρτωλὸ καὶ συχώρεσέ με».
Καὶ ὁ Μέγας Θεός, ποὺ ἀπὸ τὰ ὕψη τοῦ οὐρανοῦ ἔβλεπε καὶ ἄκουε τὶς προσευχές τους, πόνεσε καὶ λυπήθηκε βαθιὰ γιὰ τὴν διαγωγὴ τοῦ Φαρισαίου, καθὼς ποτὲ δὲν περίμενε μιὰ τόσο μεγάλη καὶ τραγικὴ παρεξήγηση τοῦ Νόμου Του. Συγκινήθηκε, ὅμως, ἡ πατρική Του μορφή, ὅταν εἶδε τὸν Τελώνη καὶ μὲ συμπάθεια δέχθηκε τὴν ταπεινή του προσευχή.
Ὁ ἕνας κόσμος, τῆς ταπείνωσης, βαδίζει στὴν δικαίωση καὶ τὴν αἰωνιότητα, ὁ ἄλλος κόσμος, τῆς ἀλαζονείας, τρέχει στὸν δρόμο τῆς καταστροφῆς. Τὸ ἦθος τοῦ Φαρισαίου δὲν ἔλειψε ποτὲ ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη κοινωνία, ἐνῶ σπάνια συναντᾶ κανεὶς νὰ ἀνθεῖ καὶ νὰ εὐδοκιμεῖ τὸ ἄνθος τῆς ταπεινοφροσύνης, ποὺ εἶναι τόσο ἀπαραίτητη γιὰ τὴν ἠθική μας εὐδοκίμηση, γιὰ τὴν ἐξυγίανση τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς.
Ὅλη ἡ ἐπίγεια ζωὴ τοῦ Χριστοῦ ὑπῆρξε ἕνας ἀγώνας κατὰ τοῦ ἐγωισμοῦ, τῆς ὑπερηφάνειας, τῆς ὑποκρισίας. Ὅπου ἐβασίλευσαν αὐτὲς οἱ κακίες, ἀπουσίαζε ἡ πραγματικὴ ἀγάπη, ἡ δικαιοσύνη καὶ ἡ εὐσπλαγχνία.
Βάση τῆς ταπεινοφροσύνης εἶναι ἡ αὐτογνωσία. «Γνῶθι σαὐτόν», Γνώριζε τὸν ἑαυτό σου! Αὐτὸ τὸ σύνθημα εἶχαν οἱ πρόγονοί μας.
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος θὰ μᾶς πεῖ ὅτι ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι «ἡ φιλοσοφίας ἀρχή»‧ καὶ ἐννοεῖ πὼς, ὅταν γνωρίσει ὁ ἄνθρωπος ποιὸς εἶναι, θὰ ἀποκτήσει συναίσθηση τῆς ἀξίας του. Θὰ μάθει πὼς εἶναι κράμα οὐρανίου καὶ γηίνου, μείγμα γῆς καὶ πνοῆς Θεοῦ καὶ θὰ ξέρει ὅτι χωρὶς τὸν Θεὸ δὲν εἶναι τίποτα, ἐνῶ μὲ τὸν Θεὸ ἔχει τὸ πᾶν. Ὅ, τι ὡραῖο καὶ μεγάλο ἐπιτύχουμε σ’ αὐτὸν τὸν ἀγώνα τῆς ζωῆς μας τὸ χρωστοῦμε στὴν θεϊκὴ πνοὴ ποὺ ὑπάρχει μέσα μας. «Θεοῦ τὸ δῶρον», θὰ μᾶς πεῖ ὁ θεῖος Παῦλος (Ἐφ. 2, 8).
Αὐτὸ τὸ δῶρο εἶναι ταπεινό, γιατὶ προέρχεται ἀπὸ τὸν Ἴδιο τὸν Θεὸ ποὺ εἶναι ταπεινός, ἀφοῦ εἶναι τέλειος. Σὲ ταπεινὴ φάτνη γεννήθηκε, ἀτιμωτικὴ σταύρωση ὑπέστη μὲ δύναμη τὴν ἄκρα Του ταπείνωση. Αὐτὴ εἶναι ἡ δόξα τῆς Ἐκκλησίας Του καὶ πηγὴ κάθε ὀμορφιᾶς, τελειότητος καὶ καλοσύνης. Μὲ ἁπλᾶ λόγια, ἡ ταπείνωση μαθαίνεται βλέποντας τὸν Χριστό, ὁ Ὁποῖος εἶπε: «μάθετε ἀπ’ ἐμοῦ ὅτι πρᾷός εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ καὶ εὑρήσετε ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν» (Ματθ. 11, 29).
Αὐτὴ ἡ ταπείνωση -μᾶς διδάσκει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος – εἶναι ἡ τέλεια ταπείνωση καὶ ἀναπτύσσεται στὴν ψυχὴ ὡς φυσικὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἀκριβοῦς τήρησης τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου.
Ἀλλὰ καὶ ἡ Πάναγνος Δέσποινα ἐννέα μῆνες εἶχε τὸν Βασιλέα ὅλου τοῦ κόσμου στὴν ἄσπιλη μήτρα Της καὶ δὲν ξιπάσθηκε, κατὰ τὸν ἅγιο Παΐσιο, δὲν ὑπερηφανεύθηκε νὰ πεῖ, τὶ φέρνω ἐγὼ στὸν κόσμο, ἀλλὰ ταπεινὰ ἔλεγε στὸν Γαβριήλ: «Ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου˙ γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου».
Καὶ οἱ Νεομάρτυρες, αὐτὰ «τὰ καμάρια τῆς Χιακῆς Ἐκκλησίας μας», ἀλλὰ καὶ ὅλοι οἱ Ἅγιοι, ἦταν ντυμένοι μὲ τὸ σμαραγδένιο ἔνδυμα τῆς ταπείνωσης, μιμούμενοι τὸν Δεσπότη Χριστὸ καὶ ζοῦν ἕως σήμερα γιατὶ ζεῖ καὶ Ἐκεῖνος… Ἔτσι καὶ οἱ ἱερεῖς μας, ντυμένοι μὲ τὸ μαῦρο ράσο, φέρουν τὸν ὀνειδισμὸ καὶ τὴν ἄκρα ταπείνωση τοῦ Κυρίου μας‧ ἀπαστράπτουν, ὅμως, μὲ τὰ λειτουργικά τους ἄμφια, μεταφέροντας σ’ ἐμᾶς τὴν αὔρα τῶν θείων μυστηρίων καὶ τὴν ἁγιαστική τους δύναμη. Μᾶς προσφέρουν τὸν Ἴδιο τὸν Χριστό!
Ἀλλὰ καὶ τὸ ἔνδοξο ἔθνος μας, ποὺ ταπεινώθηκε στὰ χρόνια τῆς δουλείας, φεγγοβολεῖ σήμερα σὲ ὅλο τὸν κόσμο μὲ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία.
Ἀκόμα καὶ οἱ ἀσθένειες ἀποτελοῦν θεῖες εὐεργεσίες ποὺ ταπεινώνουν τὶς ψυχές, τὶς λαμπικάρουν ὅπως ἡ φωτιὰ τὸ χρυσάφι. Ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος, τὸ κατ’ ἐξοχὴν σκεῦος τῆς ἐκλογῆς, ὁμολογοῦσε ὅτι εἶναι ὁ ἔσχατος τῶν Ἀποστόλων.
Δίκαια, λοιπόν, ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία σήμερα, ἀρχὴ τοῦ Τριωδίου, μᾶς ὑπενθυμίζει τὴν μεγάλη ἀρετὴ τῆς ταπείνωσης. Οἱ Πατέρες προσαλπίζουν τὴν μάχη ποὺ πρέπει νὰ δώσουμε ἐναντίον τῶν δαιμόνων. Ἡ ταπείνωση εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς μετανοίας. «Φαρισαίου φύγωμεν ὑψηγορίαν», λέει τὸ κοντάκιο τῆς ἡμέρας, «καὶ τελώνου μάθωμεν τὸ ταπεινὸν ἐν στεναγμοῖς».
Ὁ Ἴδιος ὁ Χριστὸς θὰ μᾶς πεῖ: «ὁ ὑψῶν ἑαυτὸν ταπεινωθήσεται, ὁ δὲ ταπεινῶν ἑαυτὸν ὑψωθήσεται» καὶ θὰ διακηρύξει: «ὃς ἂν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν δοῦλος» (Ματθ. 20, 27).
Νὰ διευκρινήσουμε πὼς ἡ ταπείνωση δὲν εἶναι δεῖγμα ἀδυναμίας, ποὺ ἀπὸ μερικοὺς χαρακτηρίζεται ὡς μειονεκτικότητα ἢ κατωτερότητα, ἀλλὰ ἡ αἴσθησητῆς πραγματικῆς μας θέσης ἀπέναντι στὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Γι’ αὐτὸ καὶ λέμε στὴν προσευχή μας: «πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με».
Ἀδελφοί μου,
ἂς εἰσέλθουμε στὸν ἀνθοφόρο κῆπο τῶν Ἁγίων Πατέρων καὶ ἂς αἰσθανθοῦμε τὸ ἄρωμα τῶν θεοπνεύστων λόγων τους.
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος θὰ μᾶς πεῖ: «ἡ τυραννία τῆς ἀρρωστημένης ὑπερηφάνειας ἀποξενώνει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὴν φιλανθρωπία τοῦ Θεοῦ». Καὶ θὰ συμπληρώσει: «Αὐτὸ εἶναι ταπεινοφροσύνη: Μέσα ἀπὸ τὰ κατορθώματά σου νὰ στέκεσαι ψηλά, ἀλλὰ μέσα στὸν νοῦ σου νὰ ταπεινώνεις τὸν ἑαυτό σου».
Ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει: «Μακάριος αὐτὸς ποὺ ἀπέκτησε τὴν ἀρετὴ τῆς ταπείνωσης καί, παρότι ἀξίζει, δὲν ὑπερηφανεύεται. Ὁ ὑψηλόφρων τυφλώνεται καὶ πέφτει σὲ ἁμαρτία, καθοδηγούμενος ἀπὸ λογισμοὺς τοῦ διαβόλου».
Ὁ Ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος ὑπογραμμίζει: «τὰ δάκρυα τῆς ταπεινῆς καρδιᾶς τὴν καθαρίζουν καὶ τὰ ἀγαπᾶ ὁ Χριστὸς καὶ τὴν καθιστοῦν φωτεινοτάτη». Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης σημειώνει: «Ἀγάπη καὶ ταπείνωση. Ἱερὸ ζευγάρι! Ἡ μία ὑψώνει καὶ ἡ ἄλλη συγκρατεῖ ὅσους ὑψώθηκαν καὶ δὲν τοὺς ἀφήνει νὰ πέσουν».
Ὁ Ἅγιος Μακάριος γράφει: «Ὁ ταπεινὸς ποτὲ δὲν μπορεῖ νὰ πέσει, γιατὶ πῶς νὰ κινδυνεύσει νὰ πέσει, ἀφοῦ θέτει τὸν ἑαυτό του κάτω ἀπὸ ὅλους».
Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος σημειώνει: «Ταπεινοφροσύνη! Μεγάλη ἀρετή, ὑψοποιὸς δύναμη, πηγὴ ὅλων τῶν ἀγαθῶν. Γερὸ καὶ σταθερὸ θεμέλιο ὅλων τῶν ἀρετῶν, ἐξαίσιο ἀξίωμα. Χωρὶς αὐτὴν εἴμαστε ἄξιοι ἀποστροφῆς ἀπὸ τὸν Θεό. Ἀληθινὰ μακάριοι αὐτοὶ ποὺ τὴν κατέκτησαν, γιατὶ εἶναι γραμμένο: ὁ Κύριος ἀντιτάσσεται στοὺς ὑπερήφανους καὶ δίνει τὴν χάρη Του στοὺς ταπεινούς».
Ὁ Ἅγιος Ἄνθιμος ὁ Χῖος θὰ προτρέψει τὶς Νύμφες τοῦ Χριστοῦ: «Δὲν μᾶς χρειάζονται τόσο πολλὲς νηστεῖες, τόσο πολλὲς ἀγρυπνίες καὶ προσευχές. Μᾶς χρειάζεται κυρίως ἡ ταπεινοφροσύνη. Σοῦ εἶπαν λόγο σκληρό; Νὰ σιωπήσεις καὶ νὰ προσευχηθεῖς. Σοῦ ἔδωσαν μιὰ λογχιὰ ὡσὰν τοῦ Χριστοῦ; ὑπόμεινέ την! Ἐκεῖνος ὑπέμεινε γιὰ τὴν ἀγάπη τὴν ἰδική σου καὶ σὺ γιὰ τὴν ἀγάπη τῆς ἰδικῆς σου ψυχῆς δὲν θὰ ὑπομένεις; …» «Ταπείνωση γιὰ νὰ ἀρέσουμε στὸν Κύριο», ἀναφωνοῦσε.
Ὁ Ἅγιος Παΐσιος μᾶς διδάσκει: «Ἐὰν θέλεις νὰ πιάσεις τὸν Θεὸ γιὰ νὰ σὲ ἀκούσει ὅταν προσευχηθεῖς, γύρισε τὸ κουμπὶ στὴ ταπείνωση, γιατὶ σ’ αὐτὴν τὴν συχνότητα ἐργάζεται πάντα ὁ Θεός. Καὶ ζήτησε ταπεινὰ τὸ ἔλεός Του καὶ τὴν εὐσπλαχνία Του».
Ἀδελφοί μου,
Ὁ Κύριος μᾶς δίδαξε σήμερα νὰ μισοῦμε τὴν ὑπερηφάνεια καὶ νὰ ἀγαπᾶμε τὴν ταπείνωση. Οἱ Πατέρες τῆς Ἁγίας μας Ἐκκλησίας συμφωνοῦν ὅτι ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι «ἡ στολὴ τῆς θεότητος». Καὶ πρέπει νὰ τὴν φορέσουμε. Ἡ ταπείνωση τοῦ Τελώνη γίνεται φωταυγὴς φάρος στὸ πέλαγος τῆς ζωῆς μας. Ἂς ἀναφωνήσουμε ταπεινὰ στὸν Οἰκτίρμονα Πατέρα μας: «Ὁ Θεὸς, ἱλάσθητι ἡμῖν τοῖς ἁμαρτωλοῖς», γιὰ νὰ ἀκούσουμε τὴν φωνή Του: «Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν».
Εὐτυχισμένοι εἶστε ἐσεῖς οἱ ταπεινοί, δικιά σας εἶναι ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν! Τὸ πετραχήλι τοῦ πνευματικοῦ μας πατέρα μᾶς περιμένει. Τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἷμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι τὸ πιὸ πολύτιμο ἐφόδιο στὴν ζωή μας.
Ἂς μᾶς γλυκοτραγουδήσει καὶ πάλι ὁ χιώτης Χριστιανὸς ποιητὴς Γ. Βερίτης: «Μπρὸς στῆς ψυχῆς τὰ πρόθυρα, στὴν πόρτα τῆς καρδιᾶς, στέκετ’ ὁ ξένος καὶ χτυπᾶ ‧ χτυπᾶ μ’ ὑπομονή. Εἶν’ ὁ Χριστός! Γλυκιὰ μορφή! Ξύπνα, ψυχή, νὰ τὸν δεχθεῖς!». ΑΜΗΝ!
