Είναι γνωστό πως φέτος γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης το 1821.
Ας τιμήσουμε με τα λίγα αυτά λόγια τους ήρωες της μεγάλης εθνεγερσίας των ελλήνων κατά του Τουρκικού ζυγού, αλλά και ενάντια στο κλίμα της εποχής. Να αρχίσομε λέγοντας πως, η «ελευθερία» για την οποία έχυσαν το αίμα τους οι πρόγονοί μας, είναι ένα αγαθό που δύσκολα το ανακτά ένας λαός όταν το χάνει, αλλά ακόμη δυσκολότερα το διατηρεί, αφού το κατακτήσει. Αυτό ακριβώς μας το λέει ο Δημοσθένης με την έκφραση: «Τό φυλάξαι τ’ ἀγαθά χαλαιπώτερον τοῦ κτήσασθαι». Για την ετυμολογία της λ. έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενες σχετικές περιπτώσεις.. Να αναφέρουμε μόνο πως το Ετυμ. Μέγα ερμηνεύει τη λ. και μάς λέει: «παρά τό ἐλεύθειν ὅπου ἐρᾷ τίς» δηλ. το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά! Ωστόσο, το ζητούμενο της ετυμολογίας είναι να εντοπίσουμε το νοηματικό φορτίο που εμπεριέχει κάθε λέξη· και να πούμε πως ελευθερία είναι το αντίθετο τής δουλείας. Άρα, ελεύθερος λογίζεται όποιος δεν είναι δούλος, όποιος δεν έχει δεσπότη (Κεχαγιά!), δηλ. απόλυτο άρχοντα πάνω στο κεφάλι του και ρυθμίζει την τύχη και τη ζωή του την εθνική και την πολιτική, όπως αυτός επιθυμεί, ανεξάρτητα χωρίς καταπίεση και εξαναγκασμούς. Αξίζει να αναφέρουμε, πως η λέξη «ελευθερία» την συναντούμε περιφραστικά στον Όμηρο ως «ἐλεύθερον ἦμαρ» δηλ. ημέρα της ελευθερίας (Ιλ. Ζ. 455&831). Επίσης η λ. παρουσιάζεται συχνά στον Ηρόδοτο, όπως στο (Α.62) «οἷσιν ἡ τυραννίς πρό ἐλευθερίης ἀσπαστότερον» δηλ. εκείνοι στους οποίους η τυραννίδα ήταν πιο αγαπητή από την ελευθερία. Ακόμα αξίζει να θυμηθούμε τον περίφημο στίχο τού Αισχύλου («Πέρσαι» 403, 1046): «ἲτε παῖδες Ἑλλήνων, ἐλευθεροῦτε πατρίδα…», που αποτελεί μια διαρκή και αιώνια παρακαταθήκη της οποίας η απήχηση φτάνει μέχρι τους Έλληνες του ’21 και του ’40. Η διαζευγμένη λέξη προς την ελευθερία «θάνατος» εξεταζόμενη ετυμολογικά παράγεται από το απέθανον, αορ. β΄ του θνήσκω (το οποίο μπορεί και να ληφθεί ως παθ. του κτείνω) και βλέπουμε ότι το θέμα είναι ΘΑΝ- ΘΝΑ & ΘΝΗ (ενεστ.) και από αυτήν παράγονται λέξεις όπως θνητός, θνήσκω, αθάνατος, θανάσιμος, θανατηφόρος, θανατικό, αθανασία, θανή, ημιθανής κα. Αξίζει να αναφέρουμε πως σύμφωνα με τον Ηρόδοτο στην περίπτωση που διακυβεύεται η ελευθερία «…ἄμεινον εἲη ἀνθρώπῳ τεθνάναι μᾶλλον ἤ ζώειν», δηλ. είναι καλύτερο στον άνθρωπο να πεθάνει παρά να ζη! Πρβλ. καλύτερα μια ώρας ελεύθερη ζωή…
Τέλος, να σημειώσουμε, πως αν για τον άνθρωπο μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο προκειμένου να διεκδικήσει μια καλύτερη ζωή (βλ. απεργίες για το μεροκάματο αλλά και ενάντια σε δικτατορικά καθεστώτα), αντιλαμβάνεται κανείς πως δεν είναι δύσκολο να καταλάβει πόσο προτιμότερη είναι η επιλογή τού θανάτου για ανθρώπους σκλάβους και τυραννισμένους από ξένους κατακτητές.
Αυτή τη φιλοσοφία είχαν στο μυαλό τους οι σκλάβοι έλληνες όταν το ’21 βροντοφώναξαν «ελευθερία ή θάνατος». Βέβαια το μυαλό τους ήταν εμποτισμένο και από τα εμπνευσμένα λόγια του Ρήγα:
Τι σ’ ωφελεί αν ζήσεις και είσαι στη σκλαβιά, στοχάσου πως σε ψένουν καθ’ ώραν στη φωτιά…
Καταλήγοντας, μπορεί να ‘πει κανείς πως τα πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει, (όχι απόλυτα) και πόλεμοι* συμβαίνουν με διαφορετικές, ίσως, αιτίες. Στις αιτίες αυτές κυριαρχεί το συμφέρον τών ισχυρών έναντι των ανίσχυρων και ουσιαστικά περιορισμένης ανεξαρτησίας κρατών.
* Να σημειώσουμε, πως σήμερα οι πόλεμοι γίνονται όχι μόνο με τα «πολεμικά όπλα» αλλά ίσως με πιο «πολιτισμένο» τρόπο, κυρίως τον οικονομικό.
knafpl@hotmail.com
