Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος.
Ο Απελευθερωτικός αγώνας του ελληνικού λαού στα 1821, φιλελεύθερων, αστικών, δημοκρατικών και επαναστατικών ιδεολογικών βάσεων, είχε με μεγάλη εμβέλεια ανταπόκριση σε όλους σχεδόν τους λαούς και των πέντε ηπείρων, χάρις και στο μεγάλο προδρομικό κίνημα του πνευματικού και καλλιτεχνικού φιλελληνισμού. Με την επική έναρξη του αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας και σε όλη τη διάρκεια του το φιλελληνικό κίνημα εμψύχωσε και δραστηριοποιήθηκε ποικιλότροπα στον αγωνιζόμενο για την εθνική του αποκατάσταση καταπιεσμένο αιώνες λαό των νεοελλήνων. Σημαντική έκφραση σε αυτή την κοσμοιστορική συγκυρία της συμπαράστασης στην εξεγερμένη Ελλάδα ήταν ο εικαστικός φιλελληνισμός. Το κίνημα έφερε στο προσκήνιο μια πλούσια παραγωγή έργων, φιλοτεχνημένων από ρομαντικούς Ευρωπαίους καλλιτέχνες. Στις αρχές της δεκαετίας του 1820, φιλοτεχνήθηκαν πολλά εικαστικά έργα με θέματα εμπνευσμένα από τα δεινά και τα πάθη των υπόδουλων και την Ελληνική Επανάσταση των αγωνιζομένων Ελλήνων.
Κατ’ εξοχήν “φιλέλληνας ζωγράφος” θεωρείται ο Eugene Delacroix (1798-1863), o οποίος, έχοντας ως πηγή έμπνευσης τα ποιήματα του Lord Byron, φιλοτέχνησε εμβληματικές παραστάσεις, που θεωρήθηκαν φιλελληνικά μανιφέστα. Η χαρακτηριστική περίπτωση του νεαρού τότε ζωγράφου Ευγένιου Ντελακρουά, που είναι κύριος εκπρόσωπος της ρομαντικής τέχνης και του Οριενταλισμού- ανατολικής θεματογραφίας-με τα συγκλονιστικά έργα του «Η καταστροφή ή Η Σφαγή της Χίου», το μνημειακό έργο του «Η Ελλάδα επί των ερειπίων του Μεσολογγίου» και συνθέσεις του με Έλληνες πολεμιστές σε επεισόδια μαχών σφράγισε την διεθνή Φιλελληνική τάση.
Ιστορική και αισθητική σημασία έχει το χρονικό της φιλοτέχνισης από τον Ντελακρουά της «Σφαγής της Χίου». Σύμφωνα με τις πηγές στις 12 Ιανουαρίου του 1824 ο γνωστός ζωγράφος γνώρισε τον συνταγματάρχη Ολιβιέ Βουτιέ, έναν υποστηρικτή του Ελληνικού ζητήματος. Ο Βουτιέ του διηγήθηκε ιστορίες και συμβάντα από τις μάχες στην Ελλάδα. Εντυπωσιασμένος απ’ όσα άκουσε εμπνεύστηκε την μεγάλη σύνθεση του και άρχισε να δουλεύει τον πίνακά την ίδια ακριβώς ημέρα ξεκινώντας παράλληλα μια σειρά από μελέτες προσώπων και σωμάτων εκ του φυσικού. Ο Ντελακρουά σε έξι μήνες ολοκλήρωσε το έργο, φροντίζοντας την απεικόνιση της κάθε μορφής, πολλές φορές ξανασχεδιάζοντάς την από την αρχή. Η μεγάλων διαστάσεων σύνθεση εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου. Είναι η σημαντικότερη και επιβλητικότερη εικαστική δημιουργία που αναπαριστά την εκδικητική σφαγή των Ελλήνων της Χίου. Το έργο και ιδιαίτερα η γυναικεία φιγούρα της μάνας στο επίκεντρο της θηριωδίας, με το μωρό που προσπαθεί να αρπάξει το στήθος της, σκηνή μαρτυρία του βιβλίου του Βουτιέ καθώς και η συγκλονιστική φιγούρα της γριάς που αποσβολωμένη κυριαρχεί συνθετικά στο κέντρο του έργου συγκλόνισαν τους Γάλλους που κατά χιλιάδες συνέρρευσαν να θαυμάσουν το έργο του Ντελακρουά στο ειδικό περίπτερο στο κέντρο του Παρισιού που το εξέθεσε άμεσα ο ζωγράφος. Η επιρροή του θεματικά και τεχνοτροπικά υπήρξε τεράστια και έγιναν πολλά αντίγραφα του τόσο ζωγραφικά όσο και χαρακτικά από καλλιτέχνες ανά τον κόσμο.
Ήδη από το 1819 o φιλέλληνας ζωγράφος Louis Dupre, επισκέφθηκε την Ελλάδα και περιγράφει με ακρίβεια στιγμές της σκληρής καθημερινότητας των Ελλήνων αλλά και τα πρώτα ηρωικά κατορθώματα των αγωνιστών του 1821. Αλλά και πολλοί άλλοι Γάλλοι καλλιτέχνες και στοχαστές προσέφεραν σημαντικό έργο στην Ελλάδα Ο Γερμανός Peter Von Hess αφιερώθηκε στην εικονογράφηση όλων των σημαντικών φάσεων του Αγώνα από την κήρυξη της Επανάστασης μέχρι και την άφιξη του νεαρού Βασιλέα Όθωνα στο Ναύπλιο. Επίσης ανάμεσα σε πολλές ζωγραφικές συνθέσεις ξεχωρίζουν τα εικαστικά έργα: «Ελληνίδες σε σκλαβοπάζαρο» του S. Η. Benoit Darondeau, «Θέμα από τη σφαγή της Σαμοθράκης» του Jean- Baptiste Vinchon, «Ο Έλληνας» του Horace Vernet, «Η μάχη της Ακρόπολης» του Nicolas-Louis Francois Gosse, «Επεισόδιο από την έξοδο του Μεσολογγίου» του Francois-Emile de Lansac, «Αφύπνιση της Ελλάδας» του Ange-Rene Ravault, «Ο Χορός του Ζαλόγγου» του Claude Pinet, «Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη» του Ludovico Lipparini, «Η Ελληνοπούλα» του γλύπτη David d’ Angers. Τα σημαντικότερα από αυτά ενέπνευσαν και έδωσαν ιδέες αισθητικών παραλλαγών στους Έλληνες καλλιτέχνες της εποχής αλλά και σε πολλούς μεταγενέστερους.
Εικόνες: Πηγή-Κώστας Ευαγγελάτος. Αρχείο Fototanism.
Κώστας Ευαγγελάτος
Ζωγράφος, λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης.
