(I)
Του Κ. Α. Ναυπλιώτη
Είναι φανερό πως ζούμε σε ταραγμένους καιρούς όπου υπάρχει έντονος ανταγωνισμός, πολυπλοκότητα, αντιφατικότητα (με την κυριαρχία του ψεύδους και της εξαπάτησης) πράγματα που επιφέρουν ραγδαίες αλλαγές και περιορισμούς…. Αυτοί που κρατούν τα ηνία τής ανθρωπότητας οδήγησαν τον κόσμο σε πνευματική νάρκωση μέσω μιας αλαζονικής πορείας και ουσιαστικά ελεγχόμενης ελευθερίας που σκοπίμως, αλλά ουσιαστικά οδηγεί στην αδιαφορία κοινώς ωχαδερφισμό. Αυτός είναι ο κύριος λόγος που “δεν πάμε καλά”. Δεν δικαιολογείται όμως να απομονωθούμε από τον εαυτό μας τις εμπειρίες και τα συναισθήματά μας, επειδή ξεχάσαμε κάποιες διαχρονικές αξίες και να εφησυχάζουμε ζώντας αλαζονικά. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως “δεν θέλω να βελτιωθεί τίποτα”, αλλά ούτε και να παραμείνουμε όπως είμαστε σε άλλους “καλούς καιρούς”. Πρέπει να κατανοήσουμε πως πρέπει να σκεφτόμαστε με το και και όχι με το ή.
Όμως αυτό προϋποθέτει κατανόηση η οποία μπορεί να οδηγήσει στο όραμα, πράγμα όχι μόνο αναγκαίο, αλλά και κινητήριο δύναμη για πρόοδο η οποία θα πρέπει να “ακουμπάει” στην ψυχή και στο μυαλό τού ανθρώπου· μιά και αυτό θα μας βελτιώσει αλλά και να μας οδηγήσει στην “ικανότητα συνεχούς μάθησης”. Αντ’ αυτού φαίνεται πως τα παθήματα δεν (μας) γίνονται μαθήματα…
Έτσι, φαίνεται, ως προς το προσωπικό μέρος, πως η ζωή είναι άθροισμα των επιλογών μας. Το πρόβλημα δημιουργείται από τη στιγμή που ο έλεγχος δεν εξαρτάται (και στην ουσία δεν εξαρτάται) ή έχει ξεφύγει από την εξουσία μας. Παρόλα αυτά είναι ανάγκη να κατανοήσουμε πως ελάχιστα πράγματα εξαρτώνται από τον εαυτό μας. Φαίνεται λοιπόν πως δεν έχει κανένα νόημα να προσδοκούμε κάτι καλό για το μέλλον μας από τους ηγέτες οι οποίοι πολύ λίγο (αν όχι καθόλου) ασχολούνται με τα πραγματικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.
Αξιολογώντας, επί του προκειμένου, τη “Φιλοσοφία” μπορούμε να πούμε: πως φιλοσοφία δεν είναι ομιλίες και διαλέξεις με βαρύγδουπες εκφράσεις, που ίσως μόνο λίγοι καταλαβαίνουν, αλλά άσκηση στη ζωή, με υποστήριξη συνανθρώπων, ανυστερόβουλες φιλίες και ηδονικές χαρές.
Η Φιλοσοφία λοιπόν δεν είναι θεωρία, αλλά πράξη η οποία είναι ανάγκη να γίνει οιάκισμα βίου…και βέβαια δεν είναι η ασχολία με τα “μετακόσμια” για να λυτρωθούν από το φόβο τους οι άνθρωποι (Ε.π 64) γιατί ουσιαστικά η επιστήμη (και η Φιλοσοφία είναι επιστήμη) για να είναι χρήσιμη πρέπει να μας διδάσκει πως μπορούμε να ζούμε ευτυχισμένα(1). Η Φιλοσοφία δεν έχει καμία αξία από τη στιγμή που αυτή δεν αποβλέπει στο ευρύ κοινό και δεν απευθύνεται στον προβληματισμό τής κοινωνίας. Έτσι κάθε βήμα τής επιστήμης έχει επιπτώσεις στη Φιλοσοφία. Στην πραγματικότητα η Φιλοσοφία είναι δύναμη αντίστασης και βρίσκεται κοντά στο επιστημονικό και θετικιστικό πνεύμα των σύγχρονων ωφελιμιστών* από την οποία στηρίζουν τη δύναμή τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο “αφιλοσόφητος” άνθρωπος εκφράζεται με πλήρη αδιαφορία αλλά και άγνοια για τη Φιλοσοφία, πράγμα που σημαίνει αδιαφορία για τη σκέψη η οποία θα τον βοηθούσε στο να κινηθεί και να αντιμετωπίσει ορθολογικά τα προβλήματα τής καθημερινής ζωής. Εδώ να συμπληρώσουμε όμως, πως η σκέψη μπορεί και να μας οδηγήσει στη φαντασία, τη μεροληψία, τη βιαστική βεβαιότητα ακόμα και στο σφάλμα ή και τον παραλογισμό. Αυτό δείχνει πως στη σκέψη σχηματίζονται απόψεις, οι οποίες συγκρούονται με την εμπειρία, αλλά και απόψεις που δεν μπορούν να αποδειχτούν, επειδή πρόκειται για πλάνες ή αυταπάτες των αισθήσεων. Παρ’ όλα αυτά το θέμα δεν είναι η “επαναστατική καταγγελία της κοινωνίας”, αλλά το να αποφεύγει κανείς τις ανόητες επιδιώξεις, τις πράξεις που προκαλούν αντίδραση και ταράζουν τη γαλήνη σου… τιμή και δόξα …δεν έχουν αξία (Χαρ/μπος Θεοδωρίδης Επικ.). Στο χώρο των σχετικών αξιών που μπορεί να παρασύρουν και να αλλοτριώσουν τον άνθρωπο και να τον οδηγήσουν σε ένα δυστυχισμένο βίο, βρίσκεται η προσωπολατρία τα αξιώματα και το χρήμα… Η Φιλοσοφία ωφελεί μόνο όταν θεραπεύει τις αρρώστιες τού σώματος (τας νόσους των σωμάτων) παράλληλα δεν προσφέρει τίποτα αν δεν απαλλάσσει την ψυχή από τα πάθη της (ψυχής πάθος).
Έτσι κατά μία έννοια υπάρχει σύγκριση τής Φιλοσοφίας με την ιατρική·
διότι δεν νοείται πρόοδος και υγεία στον άνθρωπο, εάν αυτή είναι γεμάτη από αρρώστιες, φόβους και βάσανα. Κατ’ αυτή την έννοια λοιπόν η Φιλοσοφία, και ιδικά η ηθική Φιλοσοφία* όπως και οποιαδήποτε άλλη τέχνη πρέπει να αποδεικνύει την πρακτική χρησιμότητά της όπως ακριβώς και η ιατρική. Γι αυτό πρέπει να μελετούμε όσα φέρνουν ευδαιμονία**, “γιατί όταν αυτή υπάρχει, έχουμε τα πάντα, ενώ όταν αυτή απουσιάζει κάνουμε τα πάντα για να την αποκτήσουμε” (Διογ. Λαέρτιος 10, 122. Επ. Προς Μενοικέα).
Καταλήγοντας – προς το παρόν- να πούμε πως η φιλοσοφία για τη φιλοσοφία δεν έχει νόημα. Η δραστηριότητα και ο λόγος τού Φιλοσόφου ή αυτού που φιλοσοφεί, πρέπει να παράγει ευεργετικά – δηλ. πρακτικά-αποτελέσματα και αυτά να συμβάλλουν στην υγεία της ψυχής και του νου.
Εδώ να συμπληρώσουμε πως τόσο η ιατρική όσο και η Φιλοσοφία αν δεν μπορούν να λειτουργούν και να εξασφαλίσουν υγεία στο σώμα και στην ψυχή, είναι ανώφελες εάν δεν αποφέρουν τίποτα σε κανέναν.
(1) Η ευτυχία (ευ – τύχη [ευνοϊκή τύχη]) είναι ευρύτερη έννοια από την ευημερία. Ωστόσο η ευτυχία δεν είναι θέμα προσωπικό. Να συμπληρώσουμε ακόμα πως ο καθένας βλέπει την ευτυχία από μια διαφορετική οπτική γωνία.
* Ωφελιμισμός ή ωφελιμοκρατία είναι η ηθική θεωρία, που θεωρεί ως υπέρτατη αρχή, ικανή να ρυθμίζει την ηθική συμπεριφορά τού ανθρώπου, την επιδίωξη τού χρήσιμου και ωφέλιμου… (βλ. ερμην. λξκ. ΤΩΝ -ΙΣΜΩΝ εκδ. Επικαιρότητα Αθ. 1989).
** Η ηθική φιλοσοφία είναι ένα είδος ηθικής κατά την οποία ο άνθρωπος στρέφεται έμφυτα προς την ηθική (η οποία έχει άμεση σχέση με το ήθος) αισθανόμενος την ανάγκη να ακολουθεί στις πράξεις τής ζωής του τους άγραφους κανόνες.
*** Ευδαιμονία· ευτυχία, καλοτυχία, γαλήνη
knafpl@hotmail.com
