ΤΟ ΕΘΙΜΟ
Σε χωριά της Ανατολικής Θράκης, όπως της περιφέρειας Αγαθουπόλεως και Βιζύης, οι χριστιανοί που κατοικούσαν εκεί ως το 1922, ασκούσαν από περασμένους αιώνες, το έθιμο των Αναστενάρηδων! Κέντρο της λατρείας αυτής ήταν κυρίως το Κωστί. Οι κάτοικοι εδώ λέγονταν και Κωστιλίτες. Οι κάτοικοι πιστοί, με αφοσίωση και θρησκευτικότητα, μετέφεραν, ως πρόσφυγες πλέον, το λαϊκό αυτό δρώμενο σε διάφορες περιοχές όπου και εγκαταστάθηκαν .Όπως στο Λαγκαδά της Θεσσαλονίκης, στο Μελίκη της Βέροιας, στη Μαυρολεύκη της Δράμας, και στη Κερκίνη και την Αγία Ελένη Σερρών.
Αξιοθαύμαστο χαρακτηριστικό του λαϊκού αυτού εθίμου είναι το περπάτημα των πιστών του με γυμνά πόδια πάνω στη φωτιά ( τα αναμμένα κάρβουνα),η πυροβασία δηλαδή και η ακαία. Το θρησκευτικό αυτό έθιμο πραγματοποιείται από τους απλούς αυτούς ανθρώπους χάρη στην αγάπη τους για το έθιμο, που με βαθιά πίστη και ευλάβεια, περίμεναν αυτές τις μέρες για να το πραγματοποιήσουν. «Είναι η ευχή και η επιθυμία των προγόνων μας να συνεχίσουμε εμείς το έθιμο των Αναστενάρηδων», λένε. Έτσι με τη δύναμη της πίστης, της ψυχής, του νου και του σώματος, χορεύουν και περπατάνε πάνω στα αναμμένα κάρβουνα με αναση, νικώντας τη φωτιά. “Τους έπιανε ο Άγιος ” ή ” τους εγκαλούσε η εικόνα ” όπως έλεγαν.
Έτσι έχοντας τη δύναμη και τη χάρη των εικόνων και την ευχή των παππούδων τους να γίνουν άξιοι συνεχιστές του εθίμου, πατάνε ρυθμικά στα αναμμένα κάρβουνα, σηκώνοντας τις εικόνες ψηλά και σχηματίζοντας σταυρό ενώ τις γυρίζουν προς τον κόσμο που βρίσκεται γύρω – γύρω από τη φωτιά.
Οι συμμετέχοντες λέγονται Αναστενάρηδες ή Αναστενάρια και ο αρχηγός τους Αρχιαναστενάρης. Αρχιαναστενάρης εκλέγεται σοβαρό και ηθικό πρόσωπο και για την εκλογή του πρέπει να συμφωνεί όλο το χωριό. Ο Αρχιαναστενάρης έχει προφητικές, θεραπευτικές και μαντικές ικανότητες. Πολλοί προτιμούν να τον συμβουλεύονται, να τον εμπιστεύονται και να εξομολογούνται σ΄αυτόν. Βοηθούσε επίσης και αρρώστους. Στη διάρκεια του εθίμου ο Αρχιαναστενάρης κρατούσε ο ίδιος τη πιο παλιά εικόνα, γονάτιζε, προσκυνούσε , θυμιάτιζε τρεις φορές τη κάθε εικόνα, άναβε το κερί και έδινε στους Αναστενάρηδες εικόνες, ώστε όλοι μαζί να συμμετέχουν στην όλη διαδικασία του εθίμου κάτω από τους ήχους των μουσικών οργάνων.
Τις εικόνες αυτές που τις θεωρούν ιερές, τις φυλάσσουν στο μεγάλο Κονάκι των Αναστενάρηδων. Η δε σχέση όλων μεταξύ των είναι πολύ ισχυρή. Αγάπη και Αλληλεγγύη.
Το Γενάρη και κυρίως στα χειμωνιάτικα Αναστενάρια ο προσφιλής χαιρετισμός των Αναστενάρηδων ήταν: « Με γεροσύνη», «με Καλοσύνη «, και «Καλά Μπερεκέτια». Τελειώνοντας το περπάτημα με τα γυμνά τους πόδια ,που με τη βαθιά τους πίστη και τη βοήθεια των Αγίων εξουδετέρωναν τη πυροβασία, παραδίδουν τις εικόνες των Αγίων, αφού τις ασπαστούν και τις προσκυνήσουν, στον Αρχιαναστενάρη. Το έθιμο διατηρείται τώρα πια αιώνες, χωρίς διακοπή. Είναι βίωμα τους, τροφοδοτείται από τη Χριστιανική Ορθόδοξη πίστη και αφοσίωση τους και έτσι φτάνει ως τις μέρες μας αυτούσιο, ανόθευτο και αναλλοίωτο. Μία σημαντική παρακαταθήκη του λαϊκού μας πολιτισμού. Τα Αναστενάρια, αυτή η χαρακτηριστική πολιτιστική κληρονομιά, θεωρείται το πιο σημαντικό έθιμο που γίνεται σήμερα στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως.
Σούλα Τόσκα-Κάμπα.
Συγγραφέας.
(Από το βιβλίο: Σούλα Τόσκα Κάμπα /Αναστάσιος ΓκαΪταντζής/Σωτήρης Γκαϊταντζής: ΑΝΑΣΤΕΝΑΡΙΑ. Η Φλόγα που δε σβήνει/Αθήνα 2021).
