Του Κώστα Στεφ. Καββάδα
Χιώτη, κατοίκου Λονδίνου
Με αμείωτο εθνικό ενθουσιασμό η νήσος Χίος ανανεώνει κάθε χρόνο τη μνήμη τής μιας και ξεχωριστής ημερομηνίας στην νεότερη ιστορία της, της 11ης Νοεμβρίου 1912. Και δικαιωματικά με χαρά συμμετέχουμε σε όποιες εορταστικές εκδηλώσεις γίνονται, ξέροντας ότι κάθε χρόνο «ακούμε» τον αντίλαλο των καμπανοκρουσιών που μετάφερε τότε ο άνεμος πάνω σε όλο το Νησί μας, διαλαλώντας το μήνυμα της απελευθέρωσης από την σκλαβιά των τρισήμισυ αιώνων! Ανασκυρτά η Χώρα, ο Κάμπος, ο Άγιος Μηνάς, τα Μαστιχοχώρια, η Νέα Μονή, τον Ανάβατο, τα Καρδάμυλα, η Βολισσός και κυρίως το Μελανιός, από το χαρμόσυνο εκείνο μήνυμα!
Αυτή η ημερομηνία θα διατηρείται στην καρδιά και στο νου της σύγχρονης Χίου – και της μελλοντικής- σαν η αρχή μιας νέας ζωής για τους κατοίκους της. Έχει χυθεί κατά καιρούς πολύ μελάνι για να περιγράψει το ιστορικό του απελευθερωτικού αγώνα και κάθε χρόνο γίνεται αναφορά στις λεπτομέρειές του και στους πρωταγωνιστές του, από άξιους ομιλητές. Επώνυμοι συγγραφείς, Χιώτες και μη, ανανεώνουν τις μνήμες με δυνατή πέννα και τονίζουν τις θλιβερές ημέρες της σκλαβιάς και τις χαρμόσυνες στιγμές των τελευταίων ωρών της εκπνοής της βάρβαρης οθωμανικής κατοχής! Θεωρώ ότι με τις διάφορες εκδηλώσεις έχει «παγιωθεί» πλέον σε όλους η αίσθηση πως είναι γνωστά- λίγο –πολύ τα διαδραματισθέντα στην περίοδο 11 Νοεμβρίου έως 19 Δεκεμβρίου του 1912.
Όμως, βρήκα ερευνώντας εφημερίδες της εποχής και στο αρχείο του πατέρα μου, μια ξεχωριστή εκδήλωση σύγχρονη με τις ημέρες εκείνες που δεν είναι ιδιαίτερα προβεβλημένη και δεν έχει επισημανθεί σαν άξια ενημέρωσης. Γι΄ αυτό θέλω με τούτο το σημείωμά μου, μαζί με το εορταστικό μήνυμα που εκπέμπει και εφέτος η επέτειος της 11ης Νοεμβρίου 1912, να κοινοποιήσω το γεγονός της εντυπωσιακής «συμμετοχής» επωνύμων συμπατριωτών μας, αλλά και του πρόθυμου χιακού λαού της Χώρας και της υπαίθρου, στην πραγμάτωση ενός σπουδαίου σκοπού! Δεν αναφέρομαι στις χαρές και στους πανηγυρισμούς, αλλά στις αυθόρμητες χρηματικές προσφορές στον «ΕΡΑΝΟ ΥΠΕΡ ΤΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ» και πιο συγκεκριμένα «ΥΠΕΡ της ΕΝΘΟΥΣΙΩΔΩΣ ΕΠΙΚΡΟΤΗΘΕΙΣΗΣΗ ΝΑΥΠΗΓΗΣΕΩΣ ΠΟΛΕΜΙΚΟΎ ΠΛΟΙΟΥ με το όνομα «ΧΙΟΣ»»! Μου έκαμε ιδιαίτερη εντύπωση και ένοιωσα δικαιολογημένη υπερηφάνεια όταν διάβασα παλαιές δημοσιεύσεις και είδα πόση μεγάλη απήχηση είχε η έναρξη εκείνου τους εράνου και πόσο γενναιόδωρα μεταφράστηκε στην πράξη από τους τότε κατοίκους στις πόλεις και στα χωριά.
Διαβάζω λοιπόν στο χιώτικο τύπο:
Νέα Χίος 14/11/1912 «…ο φιλόπατρις συμπολίτης μας κ. Λεωνίδας Μίχαλος διέθεσε υπέρ των αναγκών του πολέμου 10.000 δρχ. Εύγε εις το αισθηματίαν πατριώτην. Ευχόμεθα το παράδειγμα αυτού να ακολουθήσουν και άλλοι εύποροι συμπολίται».
Νέα Χίος 22/11/1912 «… ο κ. Α. Μιχαληνός παρουσιασθείς εχθές εις τον Υπουργό των Ναυτικών κ. Στράτον, εδήλωσεν ότι κατ΄ εντολήν του εν Λονδίνω αδελφού του κ. Τζωρτζή Μιχαληνού θέτει εις την διάθεσιν του κ. Υπουργού, επί τω χαρμοσύνω αγγέλματι της καταλήψεως της ιδιαιτέρας του πατρίδος Χίου, το ποσό των 25.000 φράγκων. Ο κ. Στράτος ευχαριστήσας τους αδελφούς Μιχαληνούς, διετύπωσε την γνώμην όπως το ποσόν τούτο χρησιμεύσει ως πυρήν της κατασκευής ενός νέου πολεμικού το οπίον να έχει το όνομα της απελευθερωθείσης ωραίας νήσου…».
Είναι χαρακτηριστικός ο πατριωτικός ενθουσιασμός που ένοιωσε ο τότε διευθυντής της «Νέας Χίου», ώστε τις 26/11/1912 έγραψε ένα κύριο άρθρο με τίτλο: «Εμπρός Χίοι, την εισφορά σας δια το θωρηκτόν «Χίος».
Στο ίδιο εκείνο φύλλο και στην στήλη «τοπικά» αναφέρονται «οι τα πρώτα φέροντες του Δήμου Χίου», με συνεισφορές από 300 έως 800 φράγκα ο καθένας. Εκεί δημοσιεύτηκαν τα ονόματα του Μητροπολίτη Ιερωνύμου Γοργία φρ 1.000, των αδελφών Μιχάλων φρ 1.000, των αδελφών Φαφαλιού φρ 1.000, του δικηγόρου Αλέξανδρου Βοτσάνη φρ 1000, του Γ.Κ. Σαλλιάρη φρ 1.000, του Γεωργίου Χατζηφραγκούλη φρ 2.000 και άλλων συμπολιτών. Εκτός από τις προσωπικές συνεισφορές υπήρχαν και πολλές ομαδικές προσφορές των κατοίκων στις κοινότητες. Έτσι υπάρχει καταγραφή ότι η κοινότητα Αρμολίων προσέφερε 1320 φρ, Κοινή 1788 φρ,Καλλιμασιά6.000 φρ, Χαλκιός β΄δόση 1741 φρ, Ευφημιανά 1520 φρ, Πυργί α΄δόση 3162 φρ, Βουνό 800 φρ, Ζυφιάς 496 φρ, Νεοχώρι 2.000 φρ, Βέσσα 2.000 φρ, Μ.Διδύμα 776 φρ, Μεστά 552 φρ κλπ.
Η εύανδρος κοινότητης του Βροντάδου απέστειλε στις 13/12/1913 το επόμενο τηλεγράφημα στην Αθήνα: «Πρωθυπουργό Βενιζέλον. Η προ ημών πελαγίζουσα αθάνατος δόξα στολοκαύστη Κανάρη, παρακινεί επιτροπήν της εν Χίω Κοινότητος Βροντάδου προς είσπραξιν εισφοράς υπέρ Εθνικών αναγκών αποστείλαι ταχυδρομικώς Υμ Εξοχότητι α΄δόσιν δισχίλια φράγκα υπέρ ενθουσιωδώς επικροτηθείσης ναυπηγήσεως πολεμικού «ΧΙΟΣ», θερμώς επευχομένη ταχείαν πραγματοποίησιν Χιακού ονείρου»
Μέσα από αυτές τις προσεχτικά διαλεγμένες λέξεις ξεπετάει πολύ καθαρά η ψυχική δύναμη όχι μόνο των κατοίκων του Βροντάδου αλλά και όλων των Χίων εντός και εκτός του Νησιού. Τονίζεται ιδιαίτερα η πίστη τους στον σκοπό του εράνου και η ευχή τους για … «πραγματοποίηση του Χιακού ονείρου».
Οι συνεισφορές που παρατέθηκαν είναι αρκετές για να μας μεταδώσουν το μέγεθος της συνολικής προσφοράς των κατοίκων του νεοαπελευθερωθέντος Νησιού μας!!! Όμως, δεν σταματά η αναφορά μόνο σ΄ εκείνες τις ντόπιες γεναιόδωρες προσφορές. Η προσπάθεια για συλλογή όλο και πιο μεγάλου ποσού χρημάτων επεκτείνεται και εκτός Χίου. Εκεί συναντούμε ειδήσεις ότι «..και ο μεγάτιμος συμπολίτης της Αιγύπτου Κωνσταντίνος Χωρέμης και οι εν Αλεξανδρία Χίοι» προσέφεραν 20.000 λίρες και στην Αγγλία ο διευθυντής του τότε παγκοσμίου φήμης εμπορικού οίκοι «Ράλλη», ο Λουκάς Ράλλης, πρόσφερε 100.000 λίρες Αγγλίας για τον ίδιο σκοπό!!.
Ο έρανος εξακολούθησε και τους επόμενους μήνες και καταγράφονται και άλλες εισφορές μεταξύ των οποίων θάθελα να καταχωρήσω ενδεικτικά εκείνη της κοινότητας Οινουσσών για 3.000 χρ φρ, του μαθητικού συλλόγου Γυμνασίου Χίου 1.300 χρ φρ, της συντεχνίας των υποδηματοποιών φρ 800 και της εν Αθήναις Χιακής Αδελφότητας Αττικοβιωτίας της οποίας τον τότε Πρόεδρο Θεοδ. Γ. Πάντζαρη συνεχάρη το Υπουργείο Ναυτικών με έγγραφό του την 27/11/1912
Η τόσο πρόθυμη και γενναιόδωρη συμμετοχή του Χιακού λαού στον Εθνικό έρανο εκτιμήθηκε από την τότε κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό Βενιζέλο, όπως βλέπουμε ότι εκφράστηκε σε ένα μήνυμά του προς τους επιτρόπους του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Λιθίου την 21/10/1913. Το μήνυμα έγραφε: «Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου. Αξιότιμοι Κύριοι, Ασμένως αποδεχόμενοι την εκ δραχμών πέντε χιλιάδων(5.000) ομολογίαν της Εθνικής Τραπέζης εκ καταθέσεως της υμετέρας Κοινότητος παραδοθείσαν δε Ημίν υπό του κ. Καραβασίλη υπέρ των Εθνικών Αναγκών εκφράζω Υμίν τας ευχαριστίας της Πατρίδος. Μετά πάσης τιμής, Ελευθέριος Βενιζέλος»
Είμαι βέβαιος ότι θα είχαν σταλεί και άλλα παρόμοια ευχαριστήρια μηνύματα (κυρίως τηλεγραφικώς) με αποδέκτες άλλες Κοινότητες ή συμπατριώτες μας που μεγαθύμως προσέφεραν υπέρ του Εθνικού σκοπού.
Έγραψα αυτές τις όχι και τόσο γνωστές λεπτομέρειες με ανυπόκριτη διάθεση να μοιραστώ με καθέναν αναγνώστη αυτού του σημειώματος, τον ίδιο εντυπωσιασμό και ενθουσιασμό που ένοιωσα εγώ για εκείνους τους συμπατριώτες μας, που αν και είχαν μόλις απελευθερωθεί δεν εδίστασαν να δηλώσουν παρόντες σε εκείνο το Εθνικό προσκλητήριο! Πιστεύω ότι αξίζει η παραπάνω αναφορά να προστεθεί στις άλλες ψηφίδες πολεμικών γεγονότων και ανδραγαθημάτων των απελευθερωτών του Νησιού που συνθέτουν το μωσαϊκό της «Απελευθέρωσης της Χίου, 11 Νοεμβρίου 1912»
