Ἐδῶ ἡμεῖς οἱ νεκροί
παντοτινήν εἰρήνην
ἀπολαύσαμεν, ἄφοβοι,
ἄλυποι, δίχως ὄνειρα
ἔχομεν ὕπνον
Ανδρέας Κάλβος / ΩΔΗ ΕΙΣ ΘΆΝΑΤΟΝ
Ο Ρουσσώ στη Φιλοσοφία του μάς λέει, πως αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από το ζώο, κατά μίαν έννοια, είναι η ελευθερία του. Ωστόσο, μπορεί να υπάρξει αμφισβήτηση σ’ αυτό το σημείο και θα καταλάβουμε το γιατί, όταν θα φτάσουμε να συγκρίνουμε τη φυσική ανεξαρτησία με την αυτόνομη ελευθερία τού πολίτη. Μπορούμε λοιπόν αβίαστα να συμπεράνουμε πως τίποτα δεν μπορεί να αξίζει περισσότερο από την ανθρώπινη ελευθερία.
Εδώ, θα προσπαθήσουμε να μιλήσουμε για τη ν αυτόνομη ελευθερία τού πολίτη που αναζητά μέσω τής σκέψης και της παιδείας να αποδεσμευτεί από τον μυθολογικό τρόπο σκέψης. Δηλαδή ουσιαστικά να μην πιστεύει στα παραμύθια. Γιατί αυτά δεν οδηγούν στη θεραπεία, οδηγούν στην πλάνη και η φαντασία οδηγεί στο πνεύμα τής αυταπάτης.
Η φιλοσοφία είναι συνδεδεμένη με τη διδασκαλία και αναπτύσσεται μέσα από την κοινή αναζήτηση δασκάλου και μαθητή· και ως προς τούτο στην αναζήτηση τής αλήθειας – των αληθειών, ανεξάρτητα αν αυτές δεν παρηγορούν…πράγμα όμως που δεν μπορεί να αποτελέσει επιχείρημα εναντίων τους.
Να επαναλάβουμε, πως η λέξη φιλοσοφία, σημαίνει αγάπη για τη σοφία, επιδίωξη τής σοφίας, και γι’ αυτό τον λόγο αυτή βρίσκεται πιό κοντά στην αλήθεια. Όμως – δυστυχώς-
κάποιοι πιστεύουν πως η φιλοσοφία είναι για τους τεμπέληδες και τους αργόσχολους…
Αντίθετα, το να φιλοσοφεί κανείς είναι μια απόλαυση που όχι μόνο δεν βλάπτει τους άλλους αλλά επιδιώκει να βοηθήσει και να διευκολύνει τη ζωή όλων.
Διαβάζοντας κανείς τη γνώμη των φιλοσόφων για τη φιλοσοφία, ίσως το ξανασκεφτεί και αλλάξει γνώμη. Για τη φιλοσοφία ο Βίων* ο φιλόσοφος με χαριτωμένο τρόπο έλεγε ότι, “όπως οι Μνηστήρες επειδή δεν μπορούσαν να πλησιάσουν την Πηνελόπη, συνευρίσκονταν με τις υπηρέτριες, έτσι και οι αδυνατούντες να φτάσουν τη φιλοσοφία, ματαιοπονούν σε άλλα μαθήματα μηδαμινής αξίας”. Γι’ αυτό το λόγο επιβάλλεται να καταστήσουμε τη φιλοσοφία ένα είδος συγκεφαλαίωσης τής υπόλοιπης παιδείας…. Παρόλα αυτά, για να το επιτύχουμε πρέπει να γνωρίσει κανείς πρώτα τον εαυτό του· και αυτό είναι το δύσκολο. Το εύκολο είναι “το να δίνεις συμβουλές στον άλλον”. Λαμβάνοντας υπόψιν αυτά, και χωρίς να θέλω ή να επιδιώκω να δώσω συμβουλές σε κανένα (εξ’ άλλου τις απόψεις μου λέω), θα προσπαθήσω να υπερβώ τη δυστυχία μέσω της σκέψης, γιατί εκτιμώ πως οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν άρρωστοι με ψεύτικες ιδέες. Είναι φανερό πως η εποχή μας είναι μια κρίσιμη εποχή. Μια εποχή τής μοναξιάς. Μια εποχή τής κραυγής· γιατί αυτή δεν στηρίζεται στη συμμετοχή ούτε και στην ίση εφαρμογή των νόμων(1). Αν θέλαμε να δούμε το πράμα πιό πλατιά, ακόμα και έξω από τον ελληνικό χώρο, θα ’πρεπε, νομίζω, να κοιτάξουμε στους αρχαίους Έλληνες προφήτες- φιλοσόφους που βέβαια η σκέψη τους είναι μοναδική όσο και πανανθρώπινη.
Αλλοίμονο όμως! Όχι μόνο δεν συμβαίνει αυτό, αλλά ενώ στην εποχή μας ο άνθρωπος όχι μόνο πάτησε στο φεγγάρι, αλλά θέλει να φτιάξει και αποικία πάνω σ’ αυτό, δεν κατανοεί, ή μάλλον δεν ενδιαφέρεται να δεί “τι συμβαίνει γύρω του”. Γιατί ο σημερινός άνθρωπος βλέπει τα πράγματα εγωιστικά, ανταγωνιστικά, επιδερμικά. Δεν μπορεί να πιάσει την καθολικότητα.
Γι’ αυτό, ας μου επιτραπεί να πω, πως πάει να χάσει -αν δεν έχει χάσει – κάθε μέτρο, με την έννοια ότι παραβλέπει αξίες αλλά και ερμηνευτές των αξιών αυτών. Σήμερα τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίζει ο άνθρωπος, δυστυχώς βρίσκονται κοντά στον πνευματικό θάνατο. Γι’ αυτό πριν απ’ αυτόν (τον θάνατο) είναι γεμάτος από άγχος και αγωνία. Το βλέπει κανείς στις καθημερινές του πράξεις που ακόμα και στην προοδευμένη εποχή μας αυτές απέχουν από τη χαρά τής γνώσης, ενώ βρίσκονται μέσα στην εξωφρενικότητα τής μόδας, της επίδειξης, στο κυνήγι τού κέρδους ακόμα και του νεοπλουτισμού που οδηγεί όχι μόνο στην εκμετάλλευση αλλά και στην αδιαφορία για την πορεία τής κοινωνίας. Αυτά όμως δεν στηρίζονται σε ακατάλυτες αξίες, γιατί γίναμε δούλοι τού εύκολου και θιασώτες του ξέφτιου. Αν και ο θάνατος θεωρείται πεπρωμένο, εν τούτοις υπάρχει ζωή και μετά τον θάνατο! Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως η εξουσία τού θανάτου είναι μόνο τα… “οστά τα γεγυμνωμένα” και γι’ αυτό σύμφωνα με τον Βιτγκενστάιν: “Ο θάνατος δεν είναι γεγονός τής ζωής” μιά και η θύμηση είναι ακατάλυτη και παντοτινή. Έτσι τα κριτήρια για τον θάνατο μεταβάλλονται ανάλογα με το τι εννοεί ο καθένας γι’ αυτόν. Θεωρώ φρόνιμο, πως είναι να ενεργεί κανείς πέραν από το συναίσθημα, γιατί μόνο μετά από ψύχραιμη σκέψη τών καταστάσεων μπορεί να σκεφτεί κανείς ορθολογικά. Καταλήγοντας, μπορεί να δικαιολογήσει κανείς τούς νέους, και να συμπεράνει πως οι νέοι μας όχι μόνο δεν ξέρουν τί να πιστέψουν, αλλά και πως να δράσουν για να κερδίσουν τη ζωή και τις αξίες της. Και αυτό γιατί δεν τους διδάξαμε τί σημαίνει ιδανικό**. Ή μάλλον τους διδάξαμε με λάθος τρόπο, δηλαδή ανορθολογικά. Και γι’ αυτό θεωρούν πως η “ευδαιμονία” θα έλθει από το περίσσευμα που θα προέλθει από τις -προς το παρόν- συσκέψεις για παραγωγικές επενδύσεις(!) που θα “βάλουν το νερό στ’ αυλάκι”. Παρόλα αυτά, σκέφτηκε κανείς, πόσα παιδιά πεθαίνουν από ασιτία; και πόσοι κερδοσκοπούν από τον θάνατό τους, ενώ “καταβάλουν προσπάθειες” για να τους σώσουν μέσω των διαιρετικών, παράλληλα… και σωτήριων(!) επεμβάσεων στις χώρες τους.
Δυστυχώς, αυτή είναι μια αδιαφιλονίκητη πραγματικότητα, που και αυτή υποτάσσεται σε κενές λέξεις. Γιατί όπως φαίνεται κάποιοι νομίζουν – ίσως και να πιστεύουν – πως για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους είναι αρκετό να αλλάξουν τη σημασία των λέξεων***.
Όμως, ας τελειώσω – προς το παρόν – και πάλι με τους μοναδικούς όσο και διαχρονικούς στοίχους τού “ξεχασμένου” Ανδρέα Κάλβου
Ἀφρίζουν τά ποτήρια
τῆς ἀδικίας. Δυνάσται
πολλοί καί διψασμένοι
ἰδού τ’ ἀδράχνουν· γέμουσι
μέθης καί φόνου.
* Βλ. Διογένους Λαερτίου / Βίοι φιλοσόφων τ. β’/ Βίων ο Βορυσθενίτης σελ.147 εκδ. Γεωργιάδης Αθ. 2003
(1) Βλ. Την άποψη τού φιλόσοφου Ανάχαρση (6ος αι. π.Χ) που μας λέει πως οι νόμοι είναι σαν τον ιστό της αράχνης που πιάνει μόνο τα μικρά έντομα ενώ τα μεγάλα φεύγουν.
** Βλ. Χρίστου Γ. Ρώμα Λεξικό Αναπτυγμένων Εννοιών σελ.118 εκδ. Επικαιρότητα Αθ. 1984 & Δ . Π. Διαμαντόπουλος Λεξικό Βασικών Εννοιών εκδ. Πατάκη σελ. 207 Αθ.1987
*** Από τα τελευταία παραδείγματα είναι η κακοποίηση των λέξεων “απασχόληση” και “σοροί” για τις οποίες έχω αναφερθεί στις “απόψεις”. Όμως ας μην αδιαφορήσουμε και για την “δόση” που εύχομαι να αποτελέσει την τελευταία όχι μόνο θολούρα, αλλά λεξιλογική και…”αναμνηστική δόση” και νοηματική διαστρέβλωση.
knafpl@hotmail.com
