ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ
Ειρήνης Νοκολάκη – Καλαμάρη, Η επιστροφή, Μυθιστόρημα, 3η έκδοση
Με την ιστορική επέτειο των εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή, έφθασε στα χέρια μου ένα θαυμάσιο βιβλίο πεντακοσίων είκοσι περίπου σελίδων, το οποίο η καταξιωμένη συγγραφέας Ειρήνη Νικολάκη – Καλαμάρη χαρακτηρίζει ως μυθιστόρημα, που το ενδιαφέρον των πολυάριθμων αναγνωστών επέβαλε και τρίτη έκδοσή του, από τις γνωστές και σπουδαίες εκδόσεις «ΚΕΔΡΟΣ».
Με αφορμή την φετινή ιστορική επέτειο, και ως φιλίστωρ, το διεξήλθα με δίψα μεγάλη και λόγω της Μικρασιατικής καταγωγής μου, εκ Σμύρνης ο πατέρας μου, από τα Αλάτσατα η μητέρα μου. Δεν ήθελα να το διεξέλθω βιαστικά αλλά να απολαύσω μια προς μια τις σελίδες του, αρχίζοντας από τα ωραία καλλιτεχνικά εξώφυλλα. Όλα προσεγμένα με ευαισθησία και ιερότητα θα λέγαμε, σαν να πρόκειται να εισέλθεις στα άδυτα, στα ιερά και όσια της φυλής μας, στον πνευματικό θησαυρό της ιωνικής γης.
Το πρόσθιο εξώφυλλο με μια φωτογραφία οικογενειακή μιας ευτυχισμένης ευημερούσας οικογένειας της Ιωνίας, σίγουρα πριν από την Μικρασιατική Καταστροφή. Αρχοντιά, ομορφιά, πολιτισμός. Προχωρώντας στο πρόσθιο εσώφυλλο φωτογραφία με σύντομο σημείωμα της συγγραφέως και αναφορά στα άλλα έργα της. Αφιέρωση σε πρόσωπα αγαπημένα και προχωρώντας ένα υπέροχο απόσπασμα, πνευματικό καταπίστευμα με αναφορά στην ιστορική μνήμη, απόσπασμα από τις «Δοκιμές» του Νομπελίστα και εκ Σμύρνης λογοτέχνη μας Γ.Σ. Σεφέρη. Και στη συνέχεια βιβλιοκρισία σύντομη και δυνατή από τον σπουδαίο ιστορικό Σαράντο Ι. Καργάκο.
Ο πρόλογος της συγγραφέως αισθαντικός μας ενημερώνει ότι με αφορμή το ημερολόγιο του παππού και την αφιέρωση και κάποιες φωτογραφίες η συγγραφέας θα ξετυλίξει το ιστορικό κουβάρι της μνήμης για να εισέλθουμε στα ιστορικά άδυτα του Γένους μας. Τα διαδραματιζόμενα αναφέρονται σε μια οικογένεια ευημερούσα, των Αλατσάτων, μιας περιοχής με οικονομική ευρωστία, πνευματικές ανησυχίες, υποδειγματικό πολιτισμό.
Η συγγραφέας μας παραδίδει με συναισθηματική λεπτομέρεια ένα θαυμάσιο πολυκέντητο ιστορικό καμβά, που μαρτυρεί την ποιοτικά ανεβασμένη ζωή των Αλατσάτων και των Μικρασιατών γενικά.
Η γραφίδα της συγγραφέως δυνατή με λεξιλογικό πλούτο, παραστάσεις της μνήμης ανεξίτηλες που μοιάζουν με έργο ιστορικό ανεξίτηλο, με χρωστήρα. Με χρήσιμες πληροφορίες που συμπλέκονται τα γεγονότα μιας ευτυχισμένης και ανέμελης ζωής, με τα ιστορικά γεγονότα. Εντυπωσιάζει η βαθιά γνώση της Ιστορίας από την συγγραφέα, ώστε να είναι δυσδιάκριτες οι αφηγήσεις της, αισθαντικές, μυθιστορηματικές και κυρίως ιστορικές.
Όλα αυτά σε ένα θαυμάσιο ιστορικολογοτεχνικό συνδυασμό, ώστε θα τολμούσα να πω και να χαρακτηρίσω το περιεχόμενό του βιβλίου αυτού όχι ως μυθιστόρημα αλλά ως ιστορικό βιβλίο. Μας υπενθυμίζει ότι η ιστορική μνήμη είναι το ισχυρότερο αμυντήριο που μας που διέσωσε την ιστορία και τον πολιτισμό μας στη διαχρονική τους ροή.
Εκδιπλώνοντας τις σελίδες του βιβλίου αυτού, «Επιστροφή», μέσω ενός οικογενειακού ιστορικού, περιγράφεται η τραγωδία του λαού μας, την Ιωνίας, η Μικρασιατική Καταστροφή, ο ξεριζωμός, τα αλλεπάλληλα πλήγματα μετά το 1940-41, το φάσμα της πείνας, η απελευθέρωση, η εργώδης προσπάθεια των ξεριζωμένων Μικρασιατών στη γη της μάνας – Ελλάδας, η αναδημιουργία, η νεύρωση της οικονομίας, η συνεχής δημιουργία ενός λαμπρού πολιτισμού. Η συγγραφέας δεν παραλείπει να αναφερθεί στο θέμα της μετανάστευσης των Μικρασιατών στην Αμερική, Ένα άλλο πλήγμα στην καρδιά της Ιωνίας. Έφυγαν οι Μικρασιάτες στην Αμερική για να συντηρήσουν τις οικογένειές τους. Και εκεί διέπρεψαν και έγραψαν σελίδες ηρωισμού μοναδικές.
Έρχονται στη μνήμη στίχοι του νομπελίστα ποιητή, Οδυσσέα Ελύτη, από το ποίημά του «Το τρελλοβάπορο»: «κατακλυσμούς ποτέ δεν λογαριάσαμε, μπήκαμε μέσ΄ τα όλα και περάσαμε».
Για να κρατήσουμε στα άδυτα της ψυχής μας τις ιερές μνήμες από τα Αλάτσατα, τη Σμύρνη κι ολόκληρη την Ελληνική Μικρασιατική γη, με την ανίκητη, ελπίδα για τον ξαναγυρισμό. Αυτόν προσμένουμε να πραγματώσουμε με το «Στερνό Καράβι» του Γ. Αθάνα. «όλα τα χάσαμε, όλα και μόνο φόρτωσε το πιο στερνό καράβι την ώρα του χαμού, φόρτωσε την ελπίδα του ξαναγυρισμού».
Αυτή την ελπίδα γιγάντωσε στις ψυχές μας με το βιβλίο της «Η Επιστροφή», η Ειρήνη Νικολάκη – Καλαμάρη ανοίγοντάς μας τα ιστορικά πανιά της μνήμης με ακύμαντη πλεύση του πλοίου φορτωμένου με την ελπίδα του ξαναγυρισμού.
Δρ. Φιλ Μαρία Ελευθερία Γ. Γιατράκου
