Σήμερα, η χιακή κοινωνία πληροφορήθηκε από ΜΜΕ την κλοπή ενός από τα κρανία των σφαγιασθέντων από τους Οθωμανούς στη Μονή των Αγίου Μηνά, Βίκτωρος και Βικεντίου της Χίου το 1822. Το κρανίο εικάζεται ότι ανήκε σε μωρό και, μάλιστα, εκτιθόταν εκτός των προθηκών του Οστεοφυλακίου των θυμάτων της σφαγής στη Μονή, το οποίο καθαγίασε σε παρεκκλήσιο επ’ ονόματι των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων την Τρίτη 15 Απριλίου 1947 ο τότε Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών Παντελεήμων Φωστίνης (1946-1962).
Αν, όμως, ανατρέξουμε στην πλούσια ιστορία της Μονής θα διαπιστώσουμε ότι δεν είναι η πρώτη φορά, που συμβαίνει παρόμοιο γεγονός, κλοπής, δηλαδή, οστών των θυμάτων της σφαγής στη Μονή το Πάσχα του 1822. Πιο συγκεκριμένα, όπως μας πληροφορεί ο Χριστόφορος Καστάνης που διασώθηκε κατά τη σφαγή της Χίου, αλλά στη συνέχεια πουλήθηκε από τους Τούρκους ως σκλάβος στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολίας, μερικά από τα κρανία των σφαγιασθέντων στη Μονή του αγίου Μηνά έχοντας πάνω τους τα σημάδια από τα μοχθηρά κτυπήματα των Τούρκων μεταφέρθηκαν από ταξιδιώτες ακόμη και στην Αμερική γιὰ νὰ δείξουν στοὺς καθαροὺς χαρακτῆρας τὴν προδοσία τῶν Τούρκων καὶ τοὺς Εὐρωπαίους συνενόχους τους. Ένα από αυτά τα κρανία, κατά τον Καστάνη, βρισκόταν στην κατοχή κάποιου Dr. Warren στη Βοστώνη των Η. Π. Α. (Καστάνη Χριστοφόρου, «Ιστορία των Σφαγών της Χίου (1822). Η πώληση του συγγραφέως. Φόβοι υποδουλώσεως», (Μετάφραση Μαρία Γ. Γιατράκου), Χιακά Χρονικά, τ. ΙΑ΄, Αθήναι 1979, σσ. 58, 58 υποσ. 1, 63-64). Όπως μας ενημερώνει ο Στυλιανός Βίος, πολλά από τα κρανία τα παρέλαβαν οι Χιώτες του εξωτερικού, οι οποίοι αφού τα επιχρύσωσαν τα τοποθέτησαν στα εικονοστάσιά τους ως ιερά λείψανα (Στυλιανού Βίου, «Επί τη Εκατονταετηρίδι, Η θυσία του Αγίου Μηνά», Η Πρόοδος, Χίος, αρ. φ. 719 (Πέμπτη 15 Μαΐου 1930), σ. 1).
Ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος το 1914 υποστήριξε ότι ήταν επείγουσα ανάγκη να προφυλαχθούν μέσα στο χώρο της Μονής, ακόμη καλύτερα σε σχέση με πρωτύτερα, τα οστά των θυμάτων της σφαγής του 1822 στην Μονή, ώστε να σταματήσουν οι κλοπές τους, λόγω της ιστορικής αξίας τους, από τους ξένους. Εξέφρασε, μάλιστα τότε, την άποψη, ότι τα οστά ἐκτεθειμένα ὄντα καὶ ἐγκαταλελειμμένα εἰς τὴν διάθεσιν τοῦ τυχόντος ἐπισκέπτου, ἀναμφιβόλως μετ’ οὐ πολὺ θὰ ἐκλείψωσι. Διὰ τῆς κατασκευῆς προθηκῶν, πεφραγμένων διὰ πλεκτῶν συρμάτων, θὰ διασωθῶσι τοὐλάχιστον αἱ ὀλίγαι ἐναπομείνασαι κάραι, πρὸς ἀνάμνησιν τῆς τρομερᾶς σφαγῆς. Ὀλίγη καλὴ θέλησις ἀρκεῖ, ἵνα τὸ τοιοῦτον κατορθωθῇ διὰ κοινοῦ ἐράνου, ἀφοῦ μέχρι τοῦδε οὐδὲν ἔπραξαν οἱ ἁρμόδιοι. Σημείωσε, ακόμη, ότι στο Εθνικό Μουσείο σώζονταν τότε δύο κάρες, που είχαν μεταφερθεί από την Μονή του αγίου Μηνά, και πάνω στις οποίες φαίνονταν τα ρήγματα τῆς σπάθης τῶν ἀγρίων σφαγέων. Προσέθεσε το ότι και μερικές άλλες τέτοιες κάρες, που κείτονταν καταγής στο κοιμητήριο της Μονής μέχρι και κάποια έτη πριν το 1914, είχαν εξαφανιστεί (Αντωνόπουλου Κωνσταντίνου Κ. , Τοπογραφία της νήσου Χίου, εν Χίω 1914, σ. 95, υποσ. 1).
Αλλά και ο Στυλιανό Βίος σε άρθρο του το 1930 εξεδήλωσε τη θλίψη του για το ότι, παρόλο που το 1879 είχε κατασκευαστεί με χρηματική δωρεά του Επαμεινώνδα Καράβα το μαυσωλείο, στο οποίο είχε συμπεριληφθεί μεγάλο μέρος από τα ιερά λείψανα των νεκρών στη Μονή του αγίου Μηνά το 1822, και πάλι μερικοί ιερόσυλοι δεν τα άφηναν ήσυχα, μεταφέροντας τα κρανία ιδίως, μακριά από τη Χίο [Βίου Στυλιανού, «Επί τη εκατονταετηρίδι, Η θυσία του Αγίου Μηνά», Η Πρόοδος, Χίος, αρ. φ. 719 (Πέμπτη 15 Μαΐου 1930), σ. 1].
Οι παραπάνω πράξεις των ιεροσύλων έρχονται σε αντίθεση με τη στα- ση που οφείλουν να κρατάνε οι Χιώτες απέναντι στα υπολείμματα της σφαγής του 1822 στη Μονή. Αυτή επιβάλλεται να είναι σύμφωνη με τα εξής λόγια, τα οποία είχε γράψει λίγα χρόνια μετά τη σφαγή ένας διαπρεπής δημοσιογράφος: Φυλάττετε ὦ Χῖοι, ὡς κόρην ὀφθαλμοῦ τὰ κατακερματισθέντα ταῦτα ὀστα τῶν Πατέρων καὶ Ἀδελφῶν σας. Διατηρήσατε ὡς κειμήλια ἱερὰ τὰς κηλιδωθείσας πλάκας ὑπὸ τῶν αἱμάτων αὐτῶν. Καὶ ὅταν ἐπισκέπτωνται τὴν ὡραίαν πατρίδα σας οἱ προστάται τοῦ Τουρκισμοῦ νὰ εἶσθε καταραμένοι ἐὰν δὲν ἀφίνετε τὰς ἀσχολίας σας διὰ νὰ τοὺς τὰ ἐπιδεικνύετε. Ἐξακολουθεῖτε πράττοντες τοῡτο συστηματικῶς… [Πλουμή Γεωργίου Κ. , «Μια επέτειος. Η σφαγή του Αγίου Μηνά», Η Πρόοδος, Χίος, αρ. φ. 6427 (Τρίτη 8 Απριλίου 1952), σ. 1].
Τέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι την αξία των λίγων εναπομεινάντων κρανίων των θυμάτων της σφαγής του 1822 στη Μονή του Αγίου Μηνά την έκανε ακόμη μεγαλύτερη το παρακάτω γεγονός, που ο ίδιος ο Βαχήτ πασάς, Τούρκος διοικητής του νησιού το 1822 αναφέρει στα Ἀπομνημονεύματά του: Όλους που βρέθηκαν μέσα στο μοναστήρι τους αποκεφάλισαν, αφού αιχμαλώτισαν τους πιο νέους και από τα δύο φύλα. Και τα σφαγμένα κεφάλια και τα αυτιά των σκοτωμένων τα έστειλαν στον τοποτηρητή (Βαχήτ πασά) ο οποίος φιλοτιμήθηκε να ανταμείψει με πλούσια δώρα τον ηρωϊσμό και την αφοσίωση των γενναίων στρατιωτών μας, που πολέμησαν για την τιμή και την θρησκεία. Τότε μόνον οι δυστυχισμένοι άπιστοι έμαθαν πράγματι ότι τίποτε δε στέκεται εμπόδιο στην ορμή του αφοσιωμένου στο Ισλάμ, όταν επιτίθεται ενάντια στους άπιστους Χριστιανούς (Τα συμβάντα στη Χίο το 1822 από το χέρι του Βαχίτ πασά, «Μεταφρασθέντα υπό Δ. Ε. Δ.[ανιήλογλου]», Επιμέλεια και απόδοση στη νεοελληνική: Νίκος Μίτσης, Χίος 2007, σσ. 78-80. Η μετάφραση από το Βαχήτ πασά, Απομνημονεύματα πολιτικά του Βαχίτ Πασά, πρέσβεως εν Παρισίοις τω 1802, Ρεΐζ Εφέντη τω 1808, και τοποτηρητού της Χίου τω 1822, Εξ ανεκδότου Τουρκικού ιδιοχειρογράφου ελευθέρως μεταφρασθέντα και σημειώσεσι συνοδευθέντα υπό Δ. Ε. Δ. , Εν Ερμουπόλει Σύρου 1861 [και ανατύπωση Αθήνα 1975], σσ. 82-83˙ Σταματιάδου Επαμεινώνδου, Σαμιακά, ήτοι Ιστορία της νήσου Σάμου από των παναρχαίων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, τ. 2, Εν Σάμω 1881, σσ. 260-261˙ Βλαχογιάννη Ιωάννου, Χιακόν Αρχείον, τ. 1, εν Αθήναις 1924, σσ. 282-283. Πρβλ. και Σιμόπουλου Κυριάκου, Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του ’21, δεύτερος τόμος: 1822 – 1823, Αθήνα 1987, σ. 95˙ Φαφαλιού – Δραγώνα Μαρία, Παλιές ιστορίες από τη Χίο, Σειρά: Αίπος αριθ. 13, Αθήνα 22004, σ. 77.).
Βιβλιογραφική πηγή: Καρατζά Κωνσταντίνου Γεωργ. , Η ιστορία της Ιεράς Μονής των Αγίων Μηνά, Βίκτωρος & Βικεντίου της Χίου, Χίος Νοέμβριος 2008. [Δεύτερη έκδοση του βιβλίου, βελτιωμένη και επαυξημένη πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2010].
Κωνσταντίνος Γεωργ. Καρατζάς
Θεολόγος Καθηγητής στο 1ο ΕΠΑΛ Χίου – ΜΑ Ιστορικής Θεολογίας
