Του Γεωργίου Φωτ. Παπαδόπουλου- Μaster Ορθόδοξης θεολογίας
Στις 24 Ιουνίου, εκάστου έτους, η Αγία μας Εκκλησία τιμά την μνήμη του Αγίου Αθανασίου του Παρίου. Ενός μεγάλου Οσίου και διδασκάλου της Εκκλησίας και του Γένους των Ελλήνων.
Εδώ και χρόνια, επικρατεί μια ψευδής, υφέρπουσα, αντίληψη η οποία έχει καλλιεργηθεί, τεχνηέντως, από φιλολογικούς κύκλους εξ ανθρώπων συγκεκριμένων προσωπικών ιδεολογιών και θεωριών ότι, ο Άγιος Αθανάσιος έτρεφε μίσος κατά του Αδαμαντίου Κοραή και των γραμμάτων, ενώ απεστρέφετο τις θετικές επιστήμες (μαθηματικά, φυσική, κ.ά.) και ανεγνώριζε μόνον τις θεωρητικές (θεολογία, φιλοσοφία-φιλολογία, ιστορία). Έφθασαν, ακόμη, κάποιοι διαστροφείς της ιστορίας να τον προβάλλουν και ως «τουρκόφιλο» διότι- λένε- ισχυρίζετο ότι «η τουρκοκρατία θα σώσει τον άνθρωπο από τα δεινά του», μάλιστα έσπευσαν να προβάλλουν αυτή τη θεωρία τους -αυτολεξεί- και στα διδασκόμενα εγχειρίδια των Ελληνικών Πανεπιστημίων, παραποιώντας συνειδητά την ιστορική αλήθεια. Τούτες οι αιτιάσεις τους δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα διότι έχουν προβληθεί μονομερώς από τους εν λόγω προμνημονευθέντες, αλλά και έχουν αποσπαστεί από συγκεκριμένες πηγές, επίσης μονομερώς, δίχως να μνημονεύουν το σύνολο των κειμένων που επικαλούνται και δίχως να αναφέρουν τη στενή σχέση των επιστημών μεταξύ τους αλλά και με την γνώση του Θεού. Στο σημείο αυτό έγκειται η μονομέρεια που αναφέρουμε και η πλάνη στην οποία έπεσαν οι φιλόλογοι αυτοί και που διαδίδουν παραποιώντας την αλήθεια.
Η αλήθεια είναι ότι, ο Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος υπήρξε μεγάλος διδάσκαλος, Όσιος, ανθρωπιστής και εμπνευστής για την απελευθέρωση του Γένους. Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο, θα μεταφέρουμε εδώ ένα σύντομο βιογραφικό του, όπως το συνέταξαν οι μαθητές του 3ου Γυμνασίου Χίου (σχολ. Έτους 2012-13) στα πλαίσια εκπόνησης εργασίας με αντικείμενο τους «Κολλυβάδες Πατέρες της Εκκλησίας μας», υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του εξαίρετου Καθηγητή τους, φιλολόγου, κ. Νίκου Φλάμου, τον οποίο και θερμά ευχαριστώ που με έκαμε κοινωνό της επίπονης εργασίας του και εκ τούτου έλαβα το εφαλτήριο να πω δυο λόγια για τον Αγ. Αθανάσιο:
«Το 1722 είναι ο πιθανός χρόνος γέννησής του στο χωριό Κόστος της Πάρου όπου έχει κτιστεί περικαλλέστατος Ναός. Είχε το οικογενειακό όνομα Τούλλιος. Επισκέφθηκε πάρα πολλές περιοχές, δείγμα της μεγάλης φήμης που είχε. Δέκα χρόνια έμεινε στη Σμύρνη και φοίτησε στην περίφημη Ευαγγελική Σχολή της, ενώ αργότερα πήγε στην Αθωνιάδα με διευθυντή τον Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη και τον Ευγένιο Βούλγαρη, από τον οποίο χειροτονήθηκε Διάκονος. Βρέθηκε και στο Μεσολόγγι και δίδαξε στην Παλαμαία Σχολή. Στο Άγιον Όρος το 1771 ανέλαβε επί έξι χρόνια τη διεύθυνση της Αθωνιάδας Σχολής. Εκεί γνωρίστηκε με τον Άγιο Μακάριο το Νοταρά, που τον χειροτόνησε Πρεσβύτερο και τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη και συνέστησαν το κίνημα των κολλυβάδων που υποστήριζαν ότι τα μνημόσυνα πρέπει να γίνονται το Σάββατο και όχι την Κυριακή. Κλήθηκε να διδάξει και στην Κων/πολη και να γίνει Μητροπολίτης, αλλά δεν το αποδέχθηκε από ταπεινότητα. Κατά την επιστροφή του στην Πάρο το 1786 εξαιτίας του ρωσοτουρκικού πολέμου αναγκάστηκε να σταματήσει στη Χίο μας για να συμβάλει αποφασιστικά στην πνευματική της εξέλιξη και πορεία. Εκείνος ανέλαβε τη διεύθυνση των δημοσίων σχολείων της Χίου, ίδρυσε το 1792 την περίφημη ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ. Καθιέρωσε ως σχολική εορτή την ημέρα μνήμης των Τριών Ιεραρχών. Γι΄ αυτό και η φωτογραφία του κοσμεί το ιστορικό 1ο Γυμνάσιο της Χίου. Έγραψε πάρα πολλά έργα και αποσύρθηκε το 1812 στο ησυχαστήριο του, Ρεστά, όπου στις 24 Ιουνίου 1813 κοιμήθηκε και τάφηκε στον περίβολο του Ναού, όπου αργότερα τοποθετήθηκε και ο Άγιος Νικηφόρος. Παρόλο που κατηγορήθηκε για την αντιπαράθεσή του με τον Αδαμάντιο Κοραή, ο ιστορικός Ζολώτας βεβαιώνει ότι ο ίδιος τον χαρακτηρίζει άριστο φιλόλογο και ΜΟΝΟ ΑΞΙΟ να ονομάζεται Πλούταρχος ή Διονύσιος Λογγίνος, που οι παλιοί αποκαλούσαν Ζωντανή Βιβλιοθήκη. Μάλιστα, αναφέρεται ότι ο Αδαμάντιος Κοραής σπούδασε με τη χρηματική συνεισφορά του Οσίου Αθανασίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι μοίραζε τα πάντα στους φτωχούς και θεωρούσε αμαρτία να τον βρει ο νέος χρόνος με χρήματα από τον προηγούμενο. Η μοναδική του περιουσία ήταν μια ενδυμασία, ένα λυχνάρι και το μελανοδοχείο του. Στις 9 Ιανουαρίου 1995 αγιοποιήθηκε με την υπ΄ αριθμόν 14η Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη και το ίδιο έτος ο αείμνηστος Μητροπολίτης μας κυρός Διονύσιος ανέγνωσε την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της αγιοκατάταξής του πάνω από τον τάφο του. Τα αγιασμένα λείψανα των Οσίων Αθανασίου του Παρίου και Νικηφόρου του Χίου σεμνύνουν τον Ι. Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Λιβαδίων της Χίου. Στις 24 Ιουνίου 2001 το βόρειο (αριστερό) παράβημα του ενοριακού Ναού του Σωτήρος Λιβαδίων αφιερώθηκε στον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο, για να προστατεύει όλη την ενορία και να αποτελεί πρότυπο για την νεότητά μας».
Είναι, λοιπόν, ηλίου φαεινότερο ότι, όσα, φιλολογικοί και παραφιλολογικοί κύκλοι, ισχυρίζονται δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Επιπλέον δε των ανωτέρω:
1) Διατηρούνται γραπτές πηγές στη Βιβλιοθήκη του Κοραή από τις οποίες προκύπτει ότι ο Αδαμάντιος Κοραής ευεργετήθηκε σε προσωπικό επίπεδο από τον Όσιο Αθανάσιο.
2) Ό Όσιος Αθανάσιος ίδρυσε την Σχολή της Χίου (πάλαι ποτέ Γυμνάσιο Αρρένων) από το οποίο ξεκίνησε η, ανωτέρου εκπαιδευτικού επιπέδου-βαθμίδας, μόρφωση των Χίων, ήδη από τον καιρό της Τουρκοκρατίας.
3) Στην εν λόγω Σχολή διδάχθηκαν μαθήματα και των θεωρητικών αλλά και των θετικών –όπως σήμερα έχει επικρατήσει να αποκαλούνται – επιστημών. Πιθανόν ο Όσιος να μην συμφωνούσε με κάποια πρόσωπα που, ενδεχομένως, συζητείτο να κληθούν για να διδάξουν αλλά όχι με την Επιστήμη.
4) Ο Όσιος Αθανάσιος ήταν υπέρ της μόρφωσης των Ελλήνων και μάλιστα ως βασικής προϋπόθεσης για την αναζήτηση της αλήθειας που οδηγεί στον Θεό και μέσω αυτής της καλλιέργειας στην όντως ελευθερία του ανθρώπου. Αυτού του είδους η ελευθερία ήταν η απαρχή για την ελευθερία του υπόδουλου Γένους.
Κάποιοι δεν μπορούν να κατανοήσουν την ελευθερία υπό την έννοια της αρχικής, ζωτικής της σημασίας. Ο Άγιος Αθανάσιος υπήρξε ένας από τους κυριότερους εκφραστές του κινήματος των Κολλυβάδων. Οι Πατέρες αυτοί δεν ήσαν κατά της Επιστήμης, της γνώσης και των γραμμάτων. Απεναντίας, ήσαν όλοι επιστήμονες, μάλιστα πλείστοι όσοι εξ αυτών πολυεπιστήμονες. Απλά, αποτέλεσαν την ασπίδα του υπόδουλου Γένους σε οτιδήποτε ξενόφερτο ερχόταν από την Δύση με το πρόσχημα της ελευθερίας ή της γνώσης που σκοπό είχε όχι την απελευθέρωση των Ελλήνων, αλλά τον εκλατινισμό των Ελλήνων. Και οι Πατέρες αυτοί δικαιώθηκαν. Διότι είδαμε κατόπιν πως ενήργησαν οι Λατίνοι απέναντί μας. Και ήταν ήδη γνωστή η στάση τους από αιώνων, τότε που πρώτοι εκείνοι έκαμαν την πρώτη άλωση της Πόλης όπως και σε άλλες περιόδους – μετέπειτα- όταν ο Ορθόδοξος πληθυσμός υπέστη τα πάνδεινα από τους Ρωμαιοκαθολικούς- Παπικούς (δήθεν χριστιανούς). Και ας μην ξεχνάμε ότι η Χίος, λόγω της γεωγραφικής και γεωφυσικής της θέσης, αλλά και της μαστίχας, πριν υποδουλωθεί στον Τούρκο υποδηλώθηκε στον Λατίνο (ενίοτε με χειρότερη συμπεριφορά απέναντι των Χιωτών). Αυτά τα γνώριζαν οι Πατέρες μας. Το μήνυμά τους ήταν ότι, ο ορθολογισμός, που ήλθε από τη Δύση, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει το βίωμα της Ορθοδοξίας. Δηλαδή, ενώ σε πλείστες όσες περιπτώσεις ο «ορθός λόγος» του Διαφωτισμού έτεινε να γίνει δεισιδαιμονία από εσφαλμένες αντιλήψεις, εδώ ακριβώς ήλθαν οι Κολλυβάδες Πατέρες να διαφωτίσουν και κυρίως να προστατεύσουν το Ορθόδοξο φρόνημα και τον Ελληνισμό. Και αντί του στείρου «ορθού λόγου» που, εξάλλου, ήταν ετερόφωτος (ευρωπαϊκός), αντέτειναν την πίστη και τη γνώση ως συστατικά για την ελευθερία, την απελευθέρωση των Ελλήνων. Καμία διάθεση δουλοπρέπειας στον κατακτητή. Όλα τα άλλα είναι εκ του πονηρού εκ μέρους παραφιλολογικών ομηγύρεων. Όσον αφορά δε το γεγονός της σωτηρίας των ψυχών δια θλίψεων και βασάνων ο Όσιος Αθανάσιος δεν είπε τίποτε παραπάνω από αυτό που ο ίδιος ο Αρχηγός και Τελειωτής της Πίστεώς μας, Κύριος Ιησούς, διεκήρυξε: «δει υμάς δια θλίψεων εισελθείν εις την βασιλείαν των ουρανών». Δηλαδή «Πρέπει να υποστείτε θλίψεις για να μπείτε στον παράδεισο». Οι «θλίψεις» εδώ έχουν να κάνουν με την άρνηση του ιδίου θελήματος, δηλαδή του εγωισμού και της εγωπαθείας. Το ίδιο ισχύει και όταν ο Κύριος είπε ότι «βιασταί αρπάζουσι την βασιλείαν του Θεού». «Βιαστές» είναι αυτοί που απαρνούνται τον εγωισμό τους, με δυο λόγια, τον κακό τους εαυτό. Άλλο, όμως, είναι αυτό και άλλο εκείνο που επικαλούνται οι αρνητές της πίστεώς μας για να σπιλώσουν (νομίζουν βέβαια) την μνήμη του Οσίου. (κάποτε κάποιος Πανεπιστημιακός –προφανώς ανόητος – είπε «Ο Χριστός είπε ότι, για να κερδίσουμε τη βασιλεία Του πρέπει να βιάζουμε!» Εκεί μπορεί να φτάσουν όσοι έχουν περγαμηνές όμως απέχουν μίλια παρασάγγας από το βίωμα και τη γνώση περί του Θεού, νομίζοντας ότι μόνο με την κατοχή πτυχίων και μια στείρα γνώση μπορούν να ερμηνεύσουν το λόγο του Θεού).
Ό Άγιος Αθανάσιος ο Πάριος δεν απέκτησε κοσμικό φρόνημα που γεννά το ατομικό οικονομικό συμφέρον. Δεν απέκτησε περιουσία καίτοι μπορούσε. Δεν έγινε Μητροπολίτης ή Πατριάρχης καίτοι είχε τα εφόδια (και τα κατά κόσμον και – κυρίως- τα κατά Θεόν). Και δεν χρησιμοποίησε τις πολλές του γνώσεις για να διχάσει «γυμνή τη κεφαλή» (απροκάλυπτα) το Γένος αλλά χρησιμοποίησε για να δώσει στο Γένος να κατανοήσει ότι «επιστήμη άνευ αρετής κοσμουμένη πανουργία και μωρία εστί» (Τρείς Ιεράρχες). Μα, το ίδιο δεν έκαμαν και οι αγωνιστές του 1821 όταν έλεγαν «αγωνιζόμαστε πρώτα για του Χριστού την πίστη την Αγία κι έπειτα για της πατρίδος την ελευθερία» ? Οι αγωνιστές του ΄21 ήλθαν να συνεχίσουν το έργο των Κολλυβάδων Πατέρων, δηλαδή να σώσουν την Ελλάδα από τον Οθωμανικό ζυγό αλλά και τον εκλατινισμό που ήθελαν να φέρουν οι Δυτικοί. Ελληνισμός δίχως Ορθοδοξία δεν μπορεί να σταθεί, είναι Ελληνισμός αποστεωμένος! Αυτό σημαίνει το «πρώτα για του Χριστού την πίστη την Αγία…». Οι αγωνιστές του ΄21 θεολόγησαν κι ας μην το ήξεραν και είπαν εκείνο το «στώμεν καλώς» που ακούμε στη Θεία Λειτουργία και που είπε ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στα εννέα τάγματα των ουρανίων δυνάμεων όταν εξέπεσε το τάγμα του διαβόλου.
Το Γένος μας γενικά και η Χίος ειδικότερα χρωστούν πολλά στον Άγιο Αθανάσιο τον Πάριο. Γι΄ αυτό και τιμά ιδιαίτερα τη σεπτή του μνήμη, τα τελευταία χρόνια, στην ενορία του Χριστού Λιβαδίων, με λατρευτικές εκδηλώσεις, τόσο στον ενοριακό Ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος όσο και στον τόπο της άσκησης, της κοίμησης και της ταφής του, στον Αγ. Γεώργιο Ρεστά. Εκεί, ομάδα ευλαβών χριστιανών επιμελείται τον χώρο ώστε να είναι προσβάσιμος και επισκέψιμος και τελεί συχνά ιερές Ακολουθίες που πλαισιώνονται από κοινωνικές εκδηλώσεις που θυμίζουν τις «αγάπες» των πρώτων χριστιανικών αιώνων, όπου παρεκάθοντο όλοι αδιακρίτως οι χριστιανοί μετά την προσευχή και συνέτρωγαν, αναπτύσσοντας – παράλληλα – κουβέντα, με πνευματικά και εποικοδομητικά θέματα.-
Γεώργιος Φωτ. Παπαδόπουλος
Κήρυξ θείου λόγου- Master Ορθόδοξης θεολογίας
