Αφιέρωμα στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Πωλυανής και Κιλκισίου κύριο κύριο Βαρθολομαίο,
τον κατά κόσμον Δημήτριο, Πτυχιούχο της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών,
τον θεόπεμπτο, μειλίχιο, αγαθοεργό, συμπαθή, ελεήμονα, σπουδαίον, ΑΞΙΟ της Αρχιεροσύνης,
διαπρύσιο κήρυκα του Θείου Λόγου και με πολυσχιδή δράσιν Ιεράρχη, για όσα υπέρ της Αγίας μας ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
προσέφερε και προσφέρει !
Μετά βαθυτάτου σεβασμού Χριστοφόρος Γ. Γατανάς.
Επίτιμος Λυκειάρχης.
Φιλόλογος και Ιστορικός.
Χίος, 21- 10- 2024.
Ποιητική μετάφραση ιερών κειμένων της λατρείας της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας και άλλα.
Γράφει ο Επίτιμος Λυκειάρχης
Χριστοφόρος Γ. Γατανάς.
Μυρωμένα λουλούδια της Εκκλησίας μας ,είναι τα ιερά κείμενά της.
Αληθινά, μυρωμένα λουλούδια είναι τα τροπάρια όλα από τις ακολουθίες του ‘Ορθρου, του Εσπερινού και άλλα που τρέχουν σε μετάφραση του γράφοντος Φιλολόγου και Ιστορικού θεολογούντος κατά την γνώμην του αοιδίμου Μητροπολίτου Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κυρού Διονυσίου Δ΄. Άληστη η μνήμη του.
Γράφονται σε ιαμβικούς 15σύλλαβους στίχους παροξύτονο και καταληκτικόν, με ιδιωματισμούς και λέξεις από το χωριό μου Φυτά της Χίου.
Σχετικά σε βιβλίο μου με τίτλο «Γλυκά αγιωτικά- θεϊκά τραγούδια» ,έγραφεν ο αείμνηστος Πρωτοπρεσβύτερος και μετέπειτα Αρχιμανδρίτης και Καθηγητής Θεολογίας , ο Γεώργιος Κ. Λιαδής , από τα Καρδάμυλα της Χίου, ετότε στα 1985.
Στο βιβλίο μου « Γλυκά αγιωτικά τραγούδια» γράφονται ανάμεσα στα άλλα Τριαδικά Μεγαλυνάρια:
Αξίζει και αληθινά, εσένα να δοξάζω
που είσαι ο Λόγος του Θεού, τα χάνουνε και τρέμουν
για εσένα πια τα Χερουβείμ, εσένα δοξολογούνε
οι Δυνάμεις των ουρανών, εσένα που εσηκώθης
Χριστέ, από το μνήμα Σου, την τρίτη την ημέρα,
Εσένα, ζωοδότη μας Χριστέ, με φόβο σε υμνούμε.
—-
Αμίαντε Παρθένα μας, είδες Σύ το παιδί Σου
από τους νεκρούς να σηκωθεί ωσάν θεός που ήταν και είναι,
η φύση γιόμισε χαρά που δεν λέει το στόμα,
Αυτόν ,τον δοξολογεί , Σένα, τιμή σου δίνει !
Γράφονται ακόμη από τα Ευλογητάρια.
Των αγγέλων ο χορός τά΄ χασε βλέποντάς Σε
Εσένα να λογαριάζουνε με τους απεθαμένους
Σωτήρα μου, τη δύναμη ενίκησες του θανάτου,
Εσήκωσες Συ τον Αδάμ μαζί πια από το μνήμα
και όλους ελευτέρωσες που ήτανε στον Άδη.
—-
Γιατί ανακατεύετε τες μυρωδιές με δάκρυα,
καλές εσείς Μαθήτριες , συμπάθεια εδείξτε
Σαν αστραπή ο άγγελος εκεί σιμά στον τάφο
στες μυροφόρες εμίλησε , για δείτε, σεις, το μνήμα,
και μέσα στο κεφάλι σας καλά να το χωνέψτε,
γιάντα εσηκώθη ο Χριστός που μέσα σ΄ αυτό ήταν.
—-
Πολύ ταχύν ετρέξανε με κλάματα στα μάτια
οι Μυροφόρες φτάνοντας στο Άγιο Σου μνήμα.
Μα νά, τες επλησίασεν ο άγγελος και είπε΄
Δεν είν΄ καιρός για κλάματα, πάψετε πια να κλαίτε,
την Αγία του Ανάσταση, πείτε στους Αποστόλους.
—-
Αυτόν που δίνει την ζωή, γέννησες Σύ παρθένε
κι έσωσες εσύ τον Αδάμ από τις αμαρτίες ,
χαρά στην Εύαν έδωσες που πρώτα λύπιν είχε,
όποιον λασκαίρνει αφ΄ την ζωήν, ίσια να τον πηγαίνεις
εσύ΄ σαι που εγέννησες τον άνθρωπο κι αφέντη
οπού΄ ναι στον ουρανό και την ζωή που δίνει.
—-
Η Επιλύχνιος Ευχαριστία.
Χριστέ μου, το χαρωπό φως είσαι της άγιας δόξας
τ΄ αθάνατου Πατέρα Σου , οπού΄ ναι στα ουράνια,
του άγιου , του μακάριου, Συ Ιησού Χριστέ μου
και στις ψυχές μας , Κύριε, πάντα σύ βασιλεύεις.
Όλοι εσυναχτήκαμεν , όντας του ήλιου δύση,
της νύχτας είδαμε το φως, υμνούμε΄ μεις τον Κύριο
τον Γιό, εσένα Ιησού και τ΄ άγιο το πνεύμα
στο σπίτι Σου το ιερό με όλη την ψυχή μας.
—-
Αξίζει Σένα , Ιησού, σε όλους τους αιώνες
ύμνους γλυκούς να ψάλλουμε ,Γιέ του Θεού του ζώντος,
με πιο χαρούμενες φωνές, Σύ, που τη ζωή που δίνεις,
ο κόσμος, Κύριε γι΄ αυτό , πάντα σένα δοξάζει.
—-
Κοντάκιο των Χριστουγέννων.
Η Παρθένα σήμερα γεννά τον ποιητή των πάντων,
οπού΄ ναι υπερούσιος, Θεός όντας ετούτος,
η γη προσφέρει τη σπηλιάν ο απρόσιτος για να΄μπει.
Χαρούμενα χορεύει η γη, μαζί με τους αγγέλους,
αγγέλοι και τσοπάνηδες Αυτόν δοξολογούνε,
αστέρι εκεί στον ουρανό, σιμά τους μάγους φέρνει,
Τον προσκυνούνε σαν Θεό και δώρα Του προσφέρουν.
Για εμάς που είμαστε στη γη, νέο παιδί ΄ γεννήθη
αυτός που είναι ο Θεός σε όλους τους αιώνες,
σ΄ αυτούς οπού επέρασαν και σε αυτούς που θα΄ ρτουν,
είναι αλήθεια πάντοτες άγια εκείνη ημέρα.
—-
Γλυκό τραγούδι της Μετάνειας.
( Τροπάρια του Μ. Κανόνος).
Από πού εγώ τα κλάματα πρέπει για να αρχίσω
και ποια να κάμω την αρχή για το μεγάλο κλάμα,
Χριστέ μου, μα σαν εύσπλαχνος, έλα συχώρεσέ με.
—-
Κριτή μου σύ και γνώστη μου, που πάλι θέλεις έρτει
μαζί με τους αγγέλους Σου και όλονε τον κόσμο
να κρίνεις πάλιν θέλεις Σύ ,το σπλαχνικό Σου βλέμμα
με τούτο θες για να με δεις και ύστερις λυπήσου,
λυπήσου με, καλέ Χριστέ , οπού΄ χω αμαρτήσει
απ΄ όλους πιο πολύν εγώ, λυπήσου με, Χριστέ μου !
—-
Τριάδα ομοούσιε, τρισυπόστατη μονάδα,
εσένα εμείς ψάλλομε, δοξάζομε τον Πατέρα,
τον Γιό εγκωμιάζομε και Πνεύμα προσκυνούμε.
Στη φύση, ένα Θεό ,αληθινόν ετούτον
Θεό που δίνει την ζωήν και τούτο το Βασίλειο
ποτές ευτό δεν πρόκειται να φτάσει σ΄ ένα τέλος.
—-
Εσύ ,καλή μου Παναγιά, την πύλη να φυλάγεις
εσύ που εγέννησες Θεόν , αμόλυντη Παρθένε,
πιστόν έχει το βασιλιά με την επίβλεψή Σου
μεγάλη΄ ναι και δυνατή κι όλο φέρνει τη νίκη,
νικά τον κάθε πειρασμό κι οχτρούς τους κυριέβγει
καλά ξέρει να κυβερνά, όλους τους υπηκόους.
—-
Τροπάρια των Μακαρισμών ( Μ. Πέμπτη)
Για μένα εσταυρώθηκες εσύ για να μου δώκεις
Κύριε, τη συγχώρεση, εκεντήθης στο πλευρό Σου
για να΄χουν πια στήνε ζωή νερά σαν κεφαλάρια,
με τα καρφιά καρφώθηκες, Σένα θε να φωνάζω,
γιατί στην εξουσία Σου, πίστην μεγάλην έχω,
Χριστέ μου, Ζωοδότη μου, Σωτήρα και αφέντη,
δόξα Εσένα πρέπει πια και στον Σταυρόν ακόμη,
δόξα και στ΄ Άγια Πάθη Σου, πολλά έχεις τραβήξει.
—-
Χριστέ, σαν σε εσταύρωναν , όλη πια, όλ΄ η φύση,
βλέποντας Σένα στον Σταυρό, έτρεμε απ΄ τον φόβο,
όλα τα θέμελα της γης πολύ ταρακουνιούνταν
γιατί ευτά φοβούντανε την εξουσίαν πού΄ χεις
τ΄ άστρα εκρυβόντανε και του Ναού εχαλάστη
όλο το παραπέτασμα, τα βουνά ετρομάξαν
και οι κρεμοί σκιστήκανε και ο ληστής ο κάλιος
φωνάζει Σου, μαζί με εμάς, Σωτήρα, ενθυμήσου
όλους εμάς που πέσαμε στης πλάνης τα πλοκάμια.
—-
Κάθισμα από τον Όρθρο του Μ. Σαββάτου.
Τώνε αγγέλων οι χοροί τα έχασαν σαν είδαν
Αυτόνε που στον Κύριον Του καθόταν στις αγκάλες
πώς τάχατες ετούτος πια να μπαίνει μέσ΄ το μνήμα,
ωσάν να ήταν νεκρός, Αυτός που δεν πεθαίνει
Τον περιτριγυρίζουνε τάγματα των Αγγέλων
και τον δοξάζουνε μαζί με τους νεκρούς στον Άδη
Αυτόν ,που τον κόσμον έχτισε κι είναι αφεντικό του !
Από τον Κανόνα του Μ. Σαββάτου.
Θάμα ανεκδιήγητο! Αυτός που στο καμίνι
τους παίδες που΄ σαν όσιοι ,Αυτός πια έσωσέ τους
μέσα στον τάφο΄ ναι νεκρός , δίχως να βγάζει άχνα!
για τη σωτηρία μας , οπού τραγουδούμε
είσαι Θεέ μου, λυτρωτής, άξιος και ευλογημένος.
—-
Μη κλαις, μανούλα μου γλυκειά, που βλέπεις μες το μνήμα
Εκείνον που χωρίς σπορά έπιασες στην κοιλιά Σου
τι εγώ θα αναστηθώ, θα΄χω Μεγάλη δόξα,
δόξα θα δώσω σαν Θεός, όσοι οπού εσένα
παντοτινά σε εξυμνούν με πίστη και με πόθο.
—-
Τροπάρια από τον Κανόνα του Πάσχα.
Όλα γιομίσανε με φως, η γη και τα ουράνια
ακόμα και τα τρίσβαθα ,λοιπόν πια να γιορτάζει
όλη η κτίση, του Χριστού την Άγια έγερσή του
με την οποία , τούτη εδώ, όλη πια εστεριώθη.
—-
Πρωί- πρωί να ψάλλομε και αυτός για το μύρο,
ύμνους εμείς να προσφέρομε στων όλων τον Δεσπότη,
να δούμε εμείς τον Χριστό, δικαιοσύνης τον ήλιο,
που βγαίνει στην ανατολή και σ΄ όλους ζωή δίνει.
—-
Πατέρα, Παντοκράτορα και Λόγε και Πνεύμα,
μία είναι η φύση Σου σε τρεις τις υποστάσεις,
πού΄ σαι ψηλά στον ουρανό Θεέ εσύ των όλων,
σε Σένα βαφτιστήκαμε και Σένα ευλογούμε
στα χρόνια που βρισκόμαστε και σε ευτά που θάρτουνε.
Το Κοντάκιο της Κυριακής του Πάσχα.
Μέσα στο μνήμα Αθάνατε Χριστέ μου κι αν εμπήκες,
τ΄ Άδη όμως τη δύναμη όληνε πια επήρες
σηκώθης, είσαι νικητής, Χριστέ μου και Θεέ μου,
στις μυροφόρες που΄ φτασαν ευτές χαιρέτησέ τες
και την ειρήνη δώρισες εσύ, στους Αποστόλους,
όσους που πέσαν χαμηλά, εσύ, τους ανασταίνεις !
—-
Από τον Ικετήριο Κανόνα στον Κύριό μας
Ιησού Χριστό.
Να μου γιατρέψεις , Ιησού, τις αμαρτίες πού΄ χω
στήνε ψυχή μου, Ιησού, πολύ παρακαλώ σε
και απ΄ το χέρι άρπαξε, Χριστέ μου λυπησιάρη
απ΄ του Βελίαρ, Κύριε, που τις ψυχές κεντρίζει
σώσε μας , πια Σωτήρα μου, Χριστέ μου που λυπάσαι.
—-
Χριστέ μου, που΄ σαι Συ γλυκύς πολύ ναι, Ιησού μου,
τες πόρτες άνοιξε, Χριστέ, για μένα Συ της μετάνοιας
δέχου με που στα πόδια Σου πέφτω , παρακαλώ Σε
Κύριε και Σωτήρα μου για να με συγχωρέσεις
όλες τις αμαρτίες μου, που έχω καμωμένες.
Ντάιμα, Χριστέ Ιησού, εγώ ο ταλακιάρης
υπόσχεση σου έδωκα για να μετανοήσω,
με ψέματα σε γιόμισα , σαν άθλιος που είμαι,
Σένα φωνάζω, Ιησού, φώτισε την ψυχή μου,
οπού μένει αναίσθητη, σαν Θεός πατεράδων.
—-
Μη με χωρίσεις , Ιησού, απ΄ τη δική Σου δόξα
που΄ ναι ανεκδιήγητη, μην τύχω της μερίδας
οπού ’ναι Χριστέ, στα ζερβά, γλύκαμα, Συ Χριστέ μου
με τα δεξιά σου πρόβατα, βάλε με ,Συ αφέντη.
Εμένα πια ξεκούρασε , σαν που πολύ λυπάσαι.
—-
Η Κυριακή προσευχή.
( Ματθαίου στ΄ 9-13 και Λουκά ΙΓ΄ 1-13).
Πατέρα μας ουράνιε, άγιο το όνομά Σου,
ας έλθει η βασιλεία Σου΄ ας γίνει το θέλημά Σου,
εσύ στον ουρανόν, έτσι την γη ορίζεις.
Δίνε σε εμάς το ψωμί που΄ ναι για κάθε μέρα
συγχώρεσε τες οφειλές όπου εμείς χρωστούμε
και μεις θε να αφήσομε σε όσους που μας χρωστούνε.
Σιμά εσύ στον πειρασμό , Κύριε, μη μας φέρνεις,
μα Συ λευτέρωσέ μας πια απ΄ του πειρασμού τα βέλη.
Μακάρι.
Από τα εξαποστειλάρια του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος.
Απόστολοι, απε της γης τα πέρατα εδώ ελάτε,
εκεί στη Γεσθημανή ΄ το σώμα μου το άγιο
εσείς εκεί κηδέψετε και εσύ πια παιδί μου,
που είσαι Μεγάλος Θεός, πάρε μου πια το πνεύμα.
Εσένα έχω μεσίτρα στου ουρανού τον Κύρη
που είναι φιλάνθρωπος, τις πράξεις μου μην ελέγξει
στους Αγγέλους εμπροστά , πολύ παρακαλώ σε,
Παρθένα μου, βοήθησε εγρήγορις πια εμένα.
Ο γράφων αυτές τις γραμμές , ως φιλόλογος θεολογών, έγραψε ένα δίστιχο εις δόξαν
του ενός Θεού, Πατέρα, Παντοκράτορα
Αμάραντα τα λούλουδα, εσένα που στολίζουν,
Πλάστη μου, Άγιε Θεέ, όλα σε μακαρίζουν.
Ο ίδιος έγραψε ένα ποίημα σε τόνο παράκλησης.
ΜΑΚΑΡΙ.
Απλώνεται η νύχτα….
τα νυχτοπούλια
η μέρα να έλθει
εκείνη δεν θεν.
—-
Κρύβονται όμως
γιατί ξημερώνει΄
η μέρα προβάλλει
πολύ γελαστή.
ΕΠΙΜΕΤΡΟ.
Γεσθημανή. Η λέξη σημαίνει ελαιοτριβείο. Πρόκειται για τοποθεσία που βρίσκεται
στους πρόποδες του όρους των Ελαιών, ανατολικά της Ιερουσαλήμ. Όπως γράφει ο
Ευαγγελιστής Ματθαίος, στον κήπο της Γεσθημανή πήγαινε ο Χριστός για να
προσευχηθεί με τους μαθητές του.
Η ελιά, κοντά στην οποία ο Χριστός προσευχήθη λίγο πριν συλληφθεί, υπάρχει.
Υπάρχει εκεί και ο τάφος της Θεοτόκου. Η είσοδός του είναι από κλίμακα από 48
σκαλοπάτια. Ο Θεομητορικός Τάφος ευρίσκεται στο ανατολικό μέρος του
κουβουκλίου και καλύπτεται με μάρμαρο, επάνω από τον οποίο κρέμονται 24
κανδήλες ακοίμητες , και επάνω στο κουβούκλιο τελείται καθημερινά θεία λειτουργία.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ.
ταχύ΄ το πρωί
λασκαίρνω΄ διαφεύγω
απρόσιτος, ον΄ ο απλησίαστος
κεφαλάρι το΄ το διά την κεφαλή μέρος, κιονόκρανον
υπόστασις η ΄ η υποστήριξη
παραπέτασμα το΄ η κουρτίνα, μτφ. το πρόσχημα
ντάιμα΄ συνέχεια
Βελίαρ΄ ο διάβολος, το πονηρό πνεύμα
τηλικούτος η, ον΄ ο δύστυχος, ο ασθενής, ο ταλαίπωρος
ζερβός,η,ον΄ όποιος βρίσκεται στο αριστερό μέρος
ζερβά΄ αριστερά
εξαποστειλάρια τα’ τροπάρια που ψάλονται ευθύς προ των αίνων του όρθρου,
ωνομάσθησαν τα πρώτα εκ στίχων που προηγείται αυτά, τα δε δεύτερα από το
εξαποστέλλεσθαι
Πάντα με αγάπη .
Πάντα με χαρά.
ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Γ. ΓΑΤΑΝΑΣ.
Από τα Φυτά της Χίου.
Πτυχιούχος Τμημάτων Ιστορίας – Αρχαιολογίας και Κλασσικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού
και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Πτυχιούχος Διδασκαλείου Μέσης Εκπαιδεύσεως Αθηνών, μείζονος διαρκείας.
Έπαινος Ακαδημίας Αθηνών.
Βραβείο α΄ με έπαινο της Γλωσσικής Εταιρείας Αθηνών.
Χρυσούς Σταυρός του Αγ. Ισιδώρου, ανώτατο παράσημο της Χιακής Εκκλησίας.
Έπαινος της Γλωσσικής Εταιρείας Αθηνών.
Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών.
Συγγραφέας. Επίτιμος ανταποκριτής και αρθρογράφος της Χιακής
εφημερίδος
« Η ΠΡΟΟΔΟΣ» από τα 1970- 2011.