Η Χίος έχει μια σημαντική εκκρεμότητα.
Η καταγραφή των γεωτόπων του νησιού από την ΕΑΓΜΕ το καλοκαίρι του 2022
αποτέλεσε το πρώτο βήμα, ενώ η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε
διεθνές γεωλογικό συνέδριο το φθινόπωρο του ίδιου έτους, σηματοδότησε τη
συνέχεια. Ένα χρόνο αργότερα ο καθηγητής κ. Ζούρος, πρόεδρος της Ελληνικής
Επιτροπής Γεωπάρκων της Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO και του Παγκόσμιου
Δικτύου Γεωπάρκων της UNESCO επισκέφθηκε το νησί μας. Η επιβεβαίωσή του ότι η
Χίος διαθέτει τα απαραίτητα χαρακτηριστικά για να αναγνωριστεί ως Γεωπάρκο
κατέδειξε ότι η ιδέα της οργάνωσης και ανάδειξής της ως Γεωπάρκο UNESCO δεν
είναι ουτοπική, αλλά μια ρεαλιστική πρόταση.
Τα Παγκόσμια Γεωπάρκα UNESCO είναι περιοχές με γεωλογική κληρονομιά διεθνούς
σημασίας, η οποία αξιοποιείται από τις τοπικές κοινωνίες, σε συνδυασμό με τις
φυσικές και πολιτιστικές τους αξίες, προάγοντας την αειφορία και τη βιώσιμη
ανάπτυξη.
Από το καλοκαίρι του 2022 μέχρι σήμερα, εύλογα τίθεται ξανά και ξανά το ερώτημα:
Γιατί η Χίος να γίνει Γεωπάρκο UNESCO; Η απάντηση ωστόσο είναι μάλλον απλή και
αδιαμφισβήτητη: Η αναγνώριση της Χίου ως Γεωπάρκο UNESCO θα αναδείξει τη
φυσική και πολιτιστική της αξία και θα της προσφέρει διεθνή προβολή.
Πέρα όμως από τη γενική σημασία της αναγνώρισης, υπάρχουν και ειδικότεροι λόγοι
που καθιστούν την ένταξη της Χίου στο δίκτυο των Παγκόσμιων Γεωπάρκων της
UNESCO μια πολύ ενδιαφέρουσα προοπτική:
• Σπάνια γεωκληρονομιά: Η Χίος διαθέτει παλαιοζωικά πετρώματα, σπήλαια,
θερμές πηγές, ηφαιστειακούς σχηματισμούς, απολιθώματα και άλλες
εντυπωσιακές γεωμορφές, που συγκροτούν ένα πλούσιο δίκτυο γεωτόπων,
αποτυπώνοντας την ιστορία της γης. Παρόλα αυτά, δεν υπάρχει ένα ολιστικό
σύστημα προστασίας, διαχείρισης και ανάδειξής τους.
• Πλούσιοι φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι: Το νησί μας διαθέτει
ενδιαφέρουσα βιοποικιλότητα (π.χ. μαστιχόδεντρα, ορχιδέες, λαλάδες,
ορνιθοπανίδα), Περιοχές Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και Natura 2000, καθώς
και παλαιά ορυχεία, ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών και ανενεργά κτίρια,
που προορίζονταν να λειτουργήσουν ως ορειβατικά καταφύγια. Ωστόσο, από
το νησί απουσιάζει ένας εξειδικευμένος φορέας που θα διαχειριστεί τους
υπαίθριους πόρους του νησιού, αξιοποιώντας συνέργειες και χρηματοδοτικά
προγράμματα.
• Διασύνδεση με την πολιτιστική κληρονομιά: Οι γεώτοποι της Χίου μπορούν
να εμπλουτιστούν με στοιχεία από την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά του
νησιού: τον πολιτισμό της μαστίχας, τα αρχαιολογικά και θρησκευτικά μνημεία,
τους παραδοσιακούς οικισμούς, το αγροτικό και αρχιτεκτονικό τοπίο του
Κάμπου, τα εντυπωσιακά ξερολιθικά σύνολα, τους μύθους και τους θρύλους,
την ομηρική παράδοση, καθώς και εθιμικές πρακτικές. Όλα τα παραπάνω
μπορούν να αποτελέσουν ελκυστικά γεωφυσικά και πολιτιστικά «αξιοθέατα»
του εν δυνάμει Γεωπάρκου Χίου.
• Ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας: Η ανάδειξη της ταυτότητας του νησιού
μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της αναγνωρισιμότητας των τοπικών
προϊόντων του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα, ενώ ο
γεωτουρισμός μπορεί να στηρίξει την τοπική οικονομία, ειδικά σε περιόδους
χαμηλής τουριστικής κίνησης. Παράλληλα, η λειτουργία του Γεωπάρκου
συνεπάγεται τη δημιουργία θέσεων υψηλής εξειδίκευσης για την προστασία
και την ανάδειξη της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς.
• Περιβαλλοντική εκπαίδευση και έρευνα: Η λειτουργία ενός Γεωπάρκου
UNESCO μπορεί να συνεισφέρει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και
στην κατανόηση κρίσιμων ζητημάτων, σε έναν τόπο απ’ όπου απουσιάζει ένα
ακαδημαϊκό τμήμα ή κάποιος ερευνητικός φορέας στον τομέα του
περιβάλλοντος.
Η ένταξη της Χίου στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO δεν συνεπάγεται
περιορισμούς ή δεσμεύσεις που θα βλάψουν το νησί. Αντίθετα, αποτελεί μια τιμητική
διάκριση που θα προσδώσει προστιθέμενη αξία στους φυσικούς και πολιτιστικούς
πόρους της Χίου και θα αναβαθμίσει την εικόνα της στην παγκόσμια κοινότητα. Όχι, η
δημιουργία του Γεωπάρκου δεν θα λύσει δια μαγείας όλα τα προβλήματα της Χίου,
αλλά μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για ένα καλύτερο αύριο. Η Λέσβος, η Ιθάκη
και η Κεφαλονιά είναι νησιωτικά Γεωπάρκα αναγνωρισμένα από την UNESCO. Γιατί
όχι και εμείς;
Η Χίος έχει μια εκκρεμότητα και είναι καιρός να την κλείσει. Είναι καιρός να αφήσει
πίσω εντάσεις και εσωστρέφεια, να κοιτάξει μπροστά και να εργαστεί συστηματικά
και συλλογικά, ώστε το Γεωπάρκο UNESCO της Χίου να μπει σε τροχιά υλοποίησης.
Γιώργος Κάκαρης
