Του Κ. Α. Ναυπλιώτη
Είναι γεγονός πως στις μέρες μας έχουμε πρόβλημα στη διαχείριση των απορριμμάτων. Ωστόσο είναι ανάγκη να εννοήσουμε πως όλα αυτά που απορρίπτουμε δεν είναι μπάζα.
Αν αρχίσουμε από την ερμηνεία τής λέξης “μπάζα” θα διαπιστώσουμε πως αυτή προέρχεται από το ιταλικό bazza και έχει πολλές ερμηνείες. Μια απ’ αυτές είναι: Όγκος χώματος ή άχρηστων υλικών για πέταμα… Οι άλλες ερμηνείες αναφέρονται· σε μεγάλο χρηματικό ποσό που κερδίζουμε· σε κάποιον που έγινε πλούσιος με παράνομες μεθόδους ή από τύχη. σχετ. η έκφρ. Έπιασε την καλή…ακόμα και η φρ. Την έκανε τη μπάζα του…Η λέξη λέγεται και για κάποιον ανίκανο και ανάξιο για κάτι· ακούμε, πως αυτός δεν πιάνει μπάζα μπροστά στον τάδε δηλ. δεν μπορεί να συγκριθεί μαζί του, γιατί είναι για τα… μπάζα! δηλ. άχρηστος. Έτσι φτάνουμε στη λέξη “μπαζώνω” που σημαίνει γεμίζω κάτι με μπάζα (μπάζα + καταλ. -ωνω) όχι μόνο ως άχρηστα υλικά για πέταμα, αλλά και για να…γεμίσουμε το στομάχι(!) ακόμα και με τροφή κακής ποιότητας. Ακόμα να συμπληρώσουμε η λ. μπάζω ως μτβ. σημαίνει εισάγω, και ως αμτβ. στενεύω. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε, πως στη λέξη μπάζω το ετυμ. λξκ. του Ανδριώτη γράφει: μπάζω· εισάγω αρχ. εμ-βάζω. Λογικό λοιπόν είναι, ετυμολογώντας και ερμηνεύοντας τη λέξη από το εμβάζω, να μπορεί να πει κανείς πως και αυτή έχει ρίζα ελληνική.
Εδώ όμως μας ενδιαφέρουν τα μπάζα που ρίχνουν κάποιοι στη γλώσσα μας με…βλακώδεις απαγορεύσεις, όταν μας επιβάλλουν ακόμα να πληρώσουμε και γι αυτές (τις πινακίδες).
Λοιπόν,αν δεν το γνωρίζετε,“Απαγορεύεται η ρίψη μπαζών”!!
Αρχικά, είναι ανάγκη να μάθουμε πως η Δημοτική αγαπάει τα ουδέτερα και αποφεύγει τις γενικές. Ως εκ τούτου πρέπει να γράψουμε Απαγορεύεται να ρίχνετε μπάζα και όχι η ρίψη ακόμα και…ρίψις!
Επιπλέον,ακόμα και αν η λέξη είναι ξένη, όταν αυτή έχει μπει στο κλητικό μας σύστημα,τότε είμαστε υποχρεωμένοι να την κλείνουμε ανάλογα με αυτό. Θα πούμε λοιπόν· τα μπάζα/των μπάζων, τα δέντρα/των δέντρων, τα πεύκα/των πεύκων, τα λόγια/των λόγων, τα βάτα/των βάτων, τα βράχια/των βράχων,τα δώρα/των δώρων κλπ. κλπ.
Ίσως θα πρέπει να πούμε στο σημείο αυτό – όπως εξ’ άλλου αναφέρθηκε παραπάνω- πως, η δημοτική αγαπάει τα ουδέτερα και “αποφεύγει τη γενική πτώση” ως “προβληματική”. Γι αυτό όταν κάποτε είχα ακούσει τη γενική των πορτών, αμέσως ξενίστηκα, μια και ακουστικά… “δεν μου ερχόταν”. Ωστόσο, σκέφτηκα, γιατί να μπορεί κανείς να πει των καμερών ή των σακουλών(!) ή να μπορεί να πει των σκυλιών, ακόμα και των κοτών, αντί τις κότες ή τις σακούλες…
Ωστόσο ομολογώ πως, έτσι λέει η γραμματική για τα Ισοσύλλαβα ονόματα, της Δημοτικής.
Οπότε, όποιος θέλει ας ακολουθήσει αυτόν τον κανόνα, δεν μπορεί να πει τα δέντρα των δεντρών!!! μπορεί όμως να πει τα δάση των δασών ή τα μάτια των ματιών…
Διαβάζουμε στη “μεθοδικη νεοελληνικη γραμματικη“ τού Στεφ.Μ.Φίλου των εκδόσεων Παπαδήμα Αθ. 1981, πως, Κατά το σ χ ο λ ε ί ο κλίνονται:πεύκο,δέντρο,δώρο,μήλο,βιβλίο, θεωρείο κλπ. Έτσι λοιπόν έχουμε τα πεύκα/των πεύκων, τα δέντρα/των δέντρων κλπ. Οδός Πεύκων λοιπόν και όχι Πευκών!όπως και των δέντρων, εκτός και αν ήταν (ποιητική αδεία)το δεντρί/τα δεντρά. Ακόμα των μήλων, των βιβλίων, των θεωρείων…Είναι όμως εύκολο να πει κανείς ακόμα και να ακούσει,των πορτών; ακόμα και στη γενική ενικού να πει του βραδιού; γιατί όποιος τολμούσε θα γινόταν ρεζίλι των σκυλιών!
knafpl@hotmail.com
