Του Κ. Α. Ναυπλιώτη
Έχω τη γνώμη πως ο καθένας μας γνωρίζει αυτό που λέγεται ευρέως· πως δηλαδή η μη συμμετοχή σημαίνει συνενοχή. Γι αυτό οι πολίτες έχουν υποχρέωση – καθήκον να μη συναινούν στην αδικία ώστε να μη μπορούν οι κυβερνήσεις να τους καθιστούν συνένοχους σ’ αυτήν. Εκ προοιμίου να πούμε πως δημοκρατία δεν σημαίνει μόνο εκλογές· ούτε και απαραίτητα μπορεί να δώσει λύση ένα – ουσιαστικά –τυχερό παιχνίδι στη ζωή των πολιτών ή της χώρας… και αυτό, μόνο για το λόγο ότι μέσω αυτής διαμορφώνονται οι πλειοψηφίες.
Στις περισσότερες περιπτώσεις – αν όχι σε όλες – δεν υπάρχει ελεύθερη άσκηση τής κρίσης ακόμα και του αισθήματος της ηθικής*. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε, πως, κατά κύριο λόγο εκείνος που δεν εφαρμόζει την ηθική απέναντι τους πολίτες είναι η πολιτεία· η οποία αναγνωρίζει – έστω και αν δεν το ομολογεί – μόνο καθήκοντα και υποχρεώσεις των πολιτών προς αυτήν. Όχι μόνον αυτό, αλλά το απαιτεί, “λόγω δημοκρατικής εφάπαξ εξουσιοδότησης”!.
Όμως ο συνετός άνθρωπος δεν εγκαταλείπει το δίκαιο στο έλεος της τύχης, ή μιας υπερβατικής ηθικής συμπεριφοράς, ούτε εύχεται αυτό να επικρατήσει μέσω της ισχύος της πλειοψηφίας. Γιατί πολλές φορές είναι αυτή (η πλειοψηφία) που δημιουργεί εχθρούς για να φρενάρει καθημερινές λαϊκές αντιδράσεις, ενώ ακολουθεί εντολές “φίλων” και “συμμάχων” που, γενικότερα, είναι σε βάρος των πολιτών ακόμα και της πατρίδας.
Κάθε κυβέρνηση είναι “γαντζωμένη” στην εξουσία; και κρίνει ή αν θέλετε εφαρμόζει ακόμα και τους νόμους και την ηθική ανάλογα με το τι επιδιώκει. Και επιδίωξή της κατά κύριο λόγο είναι να βρίσκει τρόπους να παραπλανεί τους πολίτες με “όμορφα λόγια” που σχεδόν ποτέ δεν εφαρμόζει. Αυτό όμως στην ουσία σημαίνει ανηθικότητα· μια και κατά μία λογική ανηθικότητα σημαίνει άρνηση των αισθήσεων, που στην περίπτωσή μας σημαίνει άρνηση αυτού που βλέπεις, ζης ή αισθάνεσαι. Έτσι δεν πέφτει έξω όποιος υποστηρίζει πως η μόνη πραγματικότητα είναι ο κόσμος των φαινομένων. Και – δυστυχώς – τα φαινόμενα στην περίπτωσή μας δεν απατούν, αλλά στην ουσία αποδεικνύονται αφού συμβαδίζουν με την εποχή τους και γι αυτό κατανοούνται καλά. Εδώ βέβαια θα πρέπει να παραδεχτούμε πως δεν χρειάζεται και μεγάλη οξύνοια για να καταλάβουμε τα παραπάνω, αρκεί να ξεφύγουμε από τη λογική των “πτωχών τω πνεύματι” λογική που οδηγεί – αν όχι καταδικάζει- τον άνθρωπο σε μια ζωή εκμετάλλευσης και παρακμής στοιχεία που οπωσδήποτε δεν βοηθούν στην ανθρώπινη ευτυχία.
Αντίθετα δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η ακμή απέχει από τη νοοτροπία της “ηθικής”, γιατί πίσω απ’ αυτήν ενεδρεύουν πολλές και διάφορές τάσεις ανθρώπων που κινούνται μέσα στη νοσηρή ατμόσφαιρα της σκοπιμότητας και της εξαπάτησης· αφού χρησιμοποιούν την ηθική ακόμα και τη δημοκρατία για ανήθικους σκοπούς. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάποτε άνθρωποι των χωρών που κατείχαν την εξουσία, στο όνομα “υψηλής ηθικής” παρακινούσαν τους νέους να αλληλοσφάζονται ενθαρρύνοντας τον Πόλεμο. Μήπως και σήμερα ισχύει το ίδιο όταν με πρόφαση ανθρωπιστικούς λόγους διαπράττουν ανθρωπιστικά ανοσιουργήματα;
Ίσως χρειάζεται να εκπαιδευτούμε και να μάθουμε πως να βλέπουμε για να ξεχωρίζουμε τις αιτίες κακοδαιμονίας και εν τέλει της κατάπτωσης· και μέσω της αμφιβολίας αν όχι της καχυποψίας, να διαβλέπουμε τις αιτίες οι οποίες οδηγούν πέραν από τα τετριμμένα. Εξ’ άλλου η κοινωνική ζωή έχει αποδείξει πως τα λόγια λέγονται σχεδόν πάντα “καθ’ υπερβολήν” αν όχι εσκεμμένα (δηλ. ψέματα) ανάλογα με τους σκοπούς που εξυπηρετούν ή την προσφορότητα των περιστάσεων.
Ωστόσο, δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηρίξει κανείς πως κάθε μέσον που χρησιμοποιήθηκε για το “καλό των ανθρώπων”, ήταν (και είναι) ανήθικο!
Τελικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι άνθρωποι δικαιώνονται από τη δική τους πραγματικότητα, τις δικές τους επιθυμίες τα ψέματα ή τις αλήθειες τους.
Έτσι, δεν μπορεί κανείς να σκέφτεται πως η κατάστασή που βρισκόμαστε είναι λάθος κάποιου άλλου· ούτε ότι ο θάνατος είναι ωραίος, επειδή μπορεί τον εκλέγει κανείς με ελεύθερη βούληση.
* Ηθική (η) = η αντίληψη ατόμου ή κοινωνίας για το τι είναι καλό. Ηθικός – η – ον ᐸ ἦθος / ἐπιεικής- ές (ἐπί + [μ.τ.χ] εἰκώς) ρ. εἴκω δηλ. είμαι λογικός, εύλογος, όχι αυστηρός, χρηστός κατά το ήθος, ενάρετος· ουσιαστικά λ. που σχετίζονται με το ήθος .
Ως ηθική ορίζεται το σύνολο των κανόνων που ρυθμίζουν τη συμπεριφορά του ανθρώπου προς τον εαυτό του και τους άλλους….ηθικές πράξεις είναι μόνο εκείνες που γίνονται από καθαρή συναίσθηση του χρέους. Γι’ αυτό και η ελεύθερη βούληση του ανθρώπου αποκτά πρωταρχική σημασία. Ηθικός άνθρωπος είναι μόνον ο ελεύθερος άνθρωπος. Και ελεύθερος είναι όποιος διαλέγει μόνος του και θέτει μόνος του τους περιορισμούς του. Βλ. Δ.Π. Διαμαντόπουλου ΛΕΞΙΚΟ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ εκδ. Πατάκη 1987
knafpl@hotmail.com
