Κάποτε είχα ακούσει έναν ηλικιωμένο αγρότη να λέει: Μη βγάζεις όλες τις πέτρες από το χωράφι, γιατί οι πέτρες είναι τα κόκκαλα τής ηγής! (της γης). Αυτό λοιπόν μου κίνησε την περιέργεια και αναρωτήθηκα, μα έχει η Γη κόκκαλα; Παράλληλα έγινε και η αιτία να στοχαστώ και συνειρμικά να σκεφτώ· άμα η Γη έχει κόκκαλα «πρέπει» να έχει και έντερα! Η έρευνα λοιπόν θα μας δείξει, πως όντως έχει!
Διαβάζοντας τον φαρμακολόγο Διοσκουρίδη (Περί ὕλης ἰατρικής, Δ.67) βλέπουμε πως αυτά είναι τα σκουλήκια, που είναι κρυμμένα μέσα στη Γη. Κυρίαρχο στοιχείο στη λέξη είναι το «ἐν» = εντός. Εδώ προστίθεται και το επίθεμα –τερον (συγκριτ. βαθμός) και έτσι προκύπτει το έντερον (ἔν-τερον = εσώτερον). Όντως, το φαινόμενο αυτό είναι όχι μόνο υπαρκτό, αν και όχι πολύ συνηθισμένο, διότι έχουμε λ.χ. πρό + τερος >πρότερος, υπέρ + τέρος>υπέρτερος. Βλέπουμε λοιπόν πως η λ. έντερον είναι συγκριτικού βαθμού και θα πρέπει να σημαίνει κάτι περισσότερο από το επίρρημα «εντός» (μέσα), δηλ. πολύ μέσα. Πρβλ. μεγαλύτερος, υπέρτερος, ασφαλέστερος κλπ. Να επισημάνουμε, πως απ’ εδώ προέκυψε και το επιρρ. ἔντοσθε(ν) που μας έδωσε τα ἐντόσθια με τη σημερινή σημασία. Έτσι, όσα είναι πολύ μέσα και κάτω από την επιφάνεια της Γης , και όχι μόνο, ονομάστηκαν έντερα. Ο Αθήναιος στους «Δειπνοσοφιστές» μας λέει: «κέκληνται μέλανες γαιηφάγοι, ἔντερα γαίης». Αρχικά η λέξη αναφερόταν στα εσωτερικά μέρη του σώματος των ζώων (και του ανθρώπου) και δήλωνε ό,τι βρίσκεται μέσα στο θώρακα ή την κοιλιά, όπως π.χ καρδιά, πνεύμονες, συκώτι, νεφρά… Όμως με τον καιρό η σημασία στένεψε και περιορίστηκε να δηλώνει μόνο τον πεπτικό σωλήνα. Παράλληλα όμως η σημασία του διευρύνθηκε στη φύση και άρχισε να σημαίνει και τα σκουλίκια που ζουν μέσα στη Γη δηλ. τα «Γης έντερα» στα ἔγκατα τῆς γῆς όπως π.χ έχουμε και τα ἔγκατα τῆς ψυχῆς. Αντιλαμβάνεται κανείς πως και οι τρείς συνώνυμες λέξεις (έντερα, εντόσθια, έγκατα) αρχίζουν από την πρόθεση «ἐν», και έχουν μέχρι και σήμερα την έννοια του «ἐντός». Παράλληλα να σημειώσουμε πως, το Λεξικό Σουΐδα αναφέρει το επίθετο χαλκέντερος (δηλ. αυτός που έχει έντερα από χαλκό δηλ. ο ακούραστος, ακαταπόνητος). Όμως, ας μη ξεχάσουμε και την ἐντεριώνη ψίχα των φυτών την οποία ο Ησύχιος ερμηνεύει ως «τῶν ξύλων τό ἐντός, ὅ καρδίαν τινές ἤ ἐντεριώνην καλοῦσιν». Την ίδια διαπίστωση κάνει και ο Διοσκουρίδης, και μας λέει: «δύναμιν δ’ ἔχει ἡ ἐντεριώνη τοῦ καρποῦ (τῆς κολοκύνθης) καθαρτικήν». Σχετικά έχουμε το ρ. ἐξεντερίζω (ξεντερίζω & ξεντεριάζω [ρ. μετβ. βγάζω τα άντερα σφαγίου ή πτηνού, ξεκοιλιάζω]).
Λεξιλογικός και εννοιολογικός πλούτος αναρίθμητος, γεννημένος από ανθρώπους που εκατομμύρια χρόνια τον διαμόρφωσαν όχι μόνο για να συνεννοούνται, πράγμα που μπορεί να το αντιληφθεί κανείς και από το «ποιος μιλάει, σε ποιόν, γύρω από τι;». Όμως, η γλώσσα δεν είναι μόνο για να την «καταλαβαίνει» κανείς, αλλά, κυρίως για να την κατανοεί, χωρίς όμως να παραβλέπει τη «σημασία τής στιγμής». Έτσι διαμορφώθηκε μια πλούσια ακαταμάχητη και αξεπέραστη γλώσσα, η οποία ξεφεύγει από την αρχική «συμβατικότητα» που υπηρετεί πιστά τους σκοπούς τής απρόσωπης γλώσσας, φτάνοντας στο σήμερα που καταφέρνει να εξανθρωπίζεται και μέσα από τις κλειδαριές τής ακαδημαϊκής Γλωσσολογίας. Το θέμα λοιπόν είναι η γλώσσα να θεραπεύει και να εξανθρωπίζει τον ανθρώπινο νου, και όχι να θεωρείται μια τυπική διαδικασία που καταλαμβάνει- καταλαβαίνει κανείς, χωρίς να ανεβάζει και να εξανθρωπίζει τον άνθρωπο. Όμως στην εποχή μας πρέπει να είναι κανείς χαλκέντερος για να υπομείνει την «απλότητα» τού προφανούς, η οποία δεν αντιλαμβάνομαι που θα μπορούσε να στηριχτεί, αν όχι σε μια γλωσσική παιδεία που αν δεν στερούσε, τουλάχιστον θα αμφισβητούσε από το υποκείμενο την άποψη – θέση κάποιων, πως τη γλώσσα τη γνωρίζουμε από τη μάνα μας!. Όχι! γιατί η γλώσσα σφυρηλατείται μέσω του δομημένου πολλαπλασιαστικού λόγου· και δεν πρέπει να συγκρίνεται (από κάποιους) με την πρέζα σαν τα δύο θανάσιμα παιχνίδια του χρήστη τους.
knafpl@hotmail.com
