Στο γαλήνιο τοπίο της βορειοδυτικής Χίου, κοντά στο χωριό Διευχά, βρίσκεται ένα από τα σπουδαιότερα θρησκευτικά μνημεία του νησιού, η Ιερά Μονή Μουνδών.
Η Μονή είναι αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη Πρόδρομο (του «Αποκεφαλιστή») και η ονομασία της προέρχεται, πιθανότατα, από την τοποθεσία Μουντά, κοντά στη Βολισσό, όπου βρισκόταν αρχικά, πριν μεταφερθεί στη σημερινή της, πιο απομακρυσμένη θέση. Ένας σύντομος δρόμος συνδέει το χωριό με τη σημαντική σταυροπηγιακή Μονή Μουνδών ή Μουντών, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, γνωστή και ως Μονή του Προδρόμου των Διευχών, ένα χιλιόμετρο βόρεια του χωριού.
Η παράδοση ανάγει την ίδρυσή της στους βυζαντινούς χρόνους, αλλά η πρώτη αναφορά της στις πηγές είναι το 1574, και σχετίζεται με την ανακαίνισή της από τον ιερομόναχο Ιάκωβο Λαγκαδιώτη. Ήταν σταυροπηγιακή και άκμασε σημαντικά από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα. Εξελίχθηκε μάλιστα στο δεύτερο σπουδαιότερο μοναστικό κέντρο της Χίου μετά την Ιερά Νέα Μονή. Διέθετε μεγάλη περιουσία και πλούσια βιβλιοθήκη, έγινε πυρήνας θεολογικών μελετών και φιλοξένησε σπουδαίους λόγιους και επιφανείς Χιώτες. Καταστράφηκε το 1822 από τους Τούρκους, ανακαινίσθηκε και ξανακαταστράφηκε από τον ισχυρό σεισμό του 1881, γεγονός που σήμανε και την αρχή της παρακμής και σταδιακής εγκατάλειψής της.
Από το συγκρότημα της μονής διατηρείται σε καλή κατάσταση το καθολικό. Γύρω του, μικρά παρεκκλήσια, κελλιά και βοηθητικά κτίσματα, που σχηματίζουν περίβολο, είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους ερειπωμένα.
Ένα σημαντικό θρησκευτικό μνημείο το οποίο σήμερα φθήνει από τον καταλύτη χρόνο και την ανθρώπινη αδιαφορία.
Αρχιτεκτονικά: Ο ναός ανήκει στον τύπο της μονόκλιτης καμαροσκέπαστης βασιλικής και στην είσοδό του έχει προστεθεί μεταγενέστερο προστώο. Σύμφωνα με τα βιβλία της μονής, στις αρχές του 17ου αιώνα έγιναν δύο αποτυχημένες προσπάθειες διακόσμησής του. Τελικά αγιογραφήθηκε το 1730, από τον ζωγράφο ιεροδιάκονο Κωνσταντή Καταρρακτούση, με τη χρηματοδότηση του μετέπειτα ηγούμενου Ιάκωβου Αργέντη.
Οι τοιχογραφίες καταστράφηκαν το 1822 και εκείνες που διατηρούνται μέχρι σήμερα έγιναν από ανώνυμο ζωγράφο το 1849, όπως αναφέρει η επιγραφή επάνω από την είσοδο. Η τεχνοτροπία τους συνδυάζει τη λαϊκή μεταβυζαντινή ζωγραφική με τις δυτικές επιδράσεις και ορισμένες από τις παραστάσεις είναι μοναδικές, όπως αυτή του σταυρωμένου μοναχού, με τον τίτλο «ο βίος του αληθούς μοναχού».
Η μονή σήμερα δεν έχει μοναχούς και εορτάζει στις 29 Αυγούστου.
Σημαντικός για το χωριό είναι ο εορτασμός της γειτονικής Μονής Μουνδών, στις 29 Αυγούστου (του «Αποκεφαλιστή»), ενώ ενοριακός ναός (η «χωριοεκκλησιά») των Διευχών τιμάται στο όνομα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού (εορτ. 6 Αυγούστου). Στα Διευχά υπάρχει επίσης παλαιός ναός του Ταξιάρχη και Ανατολικά της Μονής Μουνδών παλαιός ναός του Αγ. Ιακώβου (εορτ. 22 Νοεμβρίου). Το χωριό υπάγεται εκκλησιαστικώς στην αρχιερατική εποπτεία Βολισσού της Ιεράς Μητροπόλεως Χίου, Ψαρών και Οινουσσών.
Αγ. Ιάκωβος Διευχών
Μεταμόρφωση Σωτήρος Διευχά
Ο παλιός Ναός Ταξιάρχη Διευχά
