Γράφει η Τάνια Μπιργιώτη, Γεωπόνος
Ο δάκος είναι ένα μικρό δίπτερο έντομο που αποτελεί τον σημαντικότερο εχθρό της ελιάς στη χώρα μας, τόσο σε ελαιοποιήσιμες ποικιλίες, όσο και σε επιτραπέζιες ποικιλίες ελιάς. Η καταπολέμηση του δάκου με οικολογικά μέσα είναι αναγκαία για να εξασφαλίσουμε καλή παραγωγή ελιών και φυσικά ελαιολάδου, του σημαντικότερου ελληνικού αγροτικού προϊόντος με την τεράστια διατροφική αξία.
Τι ζημιά προκαλεί ο δάκος στις ελιές;
Η ζημιά που προκαλεί ο δάκος είναι τόσο ποσοτική, γιατί η παραγωγή μειώνεται αφού ο δάκος καταστρέφει μέρος της σάρκας του ελαιοκάρπου, όσο και ποιοτική, καθώς το παραγόμενο ελαιόλαδο υποβαθμίζεται λόγω αυξημένης οξύτητας. Το μέγεθος της οικονομικής ζημιάς λόγω του δάκου στις ελιές, κυμαίνεται από χρονιά σε χρονιά, ανάλογα το μέγεθος της προσβολής και τη δυνατότητα αντιμετώπισης της. Η οικονομική ζημιά σου δάκου στις ελιές και στο παραγόμενο ελαιόλαδο μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει το 50% της αξίας του παραγόμενου προιόντος.
Τι συνθήκες ευνοούν την ανάπτυξη του δάκου της ελιάς;
Η ανάπτυξη του δάκου ευνοείται όταν η μέση ημερήσια θερμοκρασία είναι χαμηλότερη από τους 25°C και μεγαλύτερη από τους 10°C. Όταν οι θερμοκρασίες υπερβαίνουν τους 35°C για αρκετές μέρες μειώνεται ο πληθυσμός του δάκου, η δραστηριότητα του αλλά και η γονιμότητα του. Συνθήκες υψηλής ατμοσφαιρικής υγρασίας ή βροχοπτώσεις κατά την θερινή και φθινοπωρινή περίοδο ευνοούν την ανάπτυξη και τη δραστηριότητα του δάκου.
Πώς δραστηριοποιείται ο δάκος της ελιάς κατά τη διάρκεια της χρονιάς;
Ο δάκος της ελιάς συμπληρώνει συνήθως 4-5 γενεές στον ελληνικό χώρο, δηλαδή ο κύκλος ζωής του με τα διάφορα στάδια: αυγό – προνύμφη (σκουλήκι) – χρυσαλλίδα – τέλειο έντομο (μύγα) επαναλαμβάνεται 4-5 φορές το χρόνο. Στα τέλη της άνοιξης, δραστηριοποιείται η 1η γενεά του εντόμου, και παρατηρείται μια σταδιακή εκκόλαψη των ακμαίων του δάκου. Στις αρχές έως μέσα Ιουλίου εμφανίζεται η 2η γενεά του δάκου, όπου τα θηλυκά ωοτοκούν σε νέους πράσινους καρπούς. Μέσα στον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο εμφανίζεται αντίστοιχα η 3η και 4η γενεά του δάκου της ελιάς ενώ αν έχουμε και όψιμο καλοκαίρι μπορεί να ακολουθήσει και 5η γενεά στα μέσα του φθινοπώρου.
Πώς παρακολουθούμε τους πληθυσμούς του δάκου στις ελιές;
Είναι σημαντικό να παρακολουθούμε τον πληθυσμό των ενηλίκων του δάκου στις ελιές μας, ώστε να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε πότε είναι οι κατάλληλες χρονικές στιγμές να γίνει επέμβαση για να τον αντιμετωπίσουμε. Για τη δημιουργία παγίδων παρατήρησης, χρησιμοποιούμε πλαστικά μπουκάλια με νερό που περιέχουν συνήθως διάλυμα 2%-3% θειικής αμμωνίας ή υδρολυμένης πρωτεΐνης, δηλαδή περίπου 1 κουταλιά της σούπας σε μισό λίτρο νερό. Θειική αμμωνία και υδρολυμένη πρωτεΐνη βρίσκουμε σε γεωπονικά καταστήματα.
Ποιοι είναι οι βασικότεροι τρόποι οικολογικής αντιμετώπισης του δάκου της ελιάς;
Η οικολογική καταπολέμηση του δάκου απαιτεί τόσο την προσεκτική παρακολούθηση της εξέλιξης του πληθυσμού του δάκου, καθώς και την χρήση συνδυασμού μεθόδων οικολογικής αντιμετώπισης που είναι οι εξής:
• Καολίνης και ζεόλιθος
Ο καολίνης και ο ζεόλιθος είναι ορυκτά που βρίσκονται στη φύση και χρησιμοποιούνται για ψεκασμό στην φυλλική επιφάνεια της ελιάς. Με τον ψεκασμό, δημιουργείται μία λεπτή άσπρη μεβράνη, που λειτουργεί απωθητικά στην εναπόθεση των αυγών του δάκου καθώς και στη σίτιση του. Συνήθως, απαιτούνται ένας-δύο ψεκασμοί για την αντιμετώπιση του δάκου μέσα στην καλλιεργητική χρονιά. Κατά τον ψεκασμό θα πρέπει να χρησιμοποιείται συμπληρωματικά προσκολλητικό σκεύασμα για καλύτερη διαβροχή, ενώ θα πρέπει να γίνεται και συχνή ανάδευση του νερού, για να μην κατακάθεται ο καολίνης ή ο ζεόλιθος μέσα στο ψεκαστικό μηχάνημα.
- Παγίδες μαζικής παγίδευσης του δάκου
Η ανάρτηση παγίδων για μαζική προσέλκυση, παγίδευση και θανάτωση των ακμαίων του δάκου στους ελαιώνες συστήνεται όταν οι πληθυσμοί του δάκου είναι σχετικά χαμηλοί. Οι συγκεκριμένες παγίδες του δάκου της ελιάς, φέρουν αμμωνία, υδρολυμένη πρωτεΐνη, χημικό εντομοκτόνο και ενίοτε προσελκυστική φερομόνη φύλου. Οι παγίδες αυτές πρέπει να αναρτώνται στη βορεινή πλευρά του δέντρου, τουλάχιστον μία ανα δύο δέντρα, με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργείται ένα φράγμα παρεμπόδισης εισόδου του δάκου στον ελαιώνα μας.
- Δολωματικός ψεκασμός των ελαιόδεντρων
Ο δολωματικός ψεκασμός με οικολογικό σκεύασμα spinosad της ομάδας των φυσικών νατουραλυτών σπινοσυνών. Το δολωματικό υγρό ψεκάζεται στο εσωτερικό σκιερό μέρος του ελαιόδεντρου σε κάθε ή ανά δεύτερο ελαιόδεντρο. Ο αριθμός των επεμβάσεων εξαρτάται ανάλογα την περιοχή και το ύψος του πληθυσμού του δάκου της ελιάς.
Κι ένα μυστικό για την αντιμετώπιση του δάκου της ελιάς
Τα ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται εντατικά, δηλαδή ποτίζονται, λιπαίνονται και κλαδεύονται έχουνε μεγαλύτερη προσβολή δάκου από τα ελαιόδεντρα που καλλιεργούνται ξηρικά λόγω μεγαλύτερης υγρασίας και υψηλότερης παραγωγής ελαιόκαρπου.
