Του Γεωργίου Φωτ. Παπαδόπουλου – Master Ορθόδοξης θεολογίας
Τις τελευταίες εβδομάδες μας τέθηκαν ερωτήματα από αναγνώστες μας, θεολογικού περιεχομένου. Θα επιχειρήσουμε κατωτέρω να τα απαντήσουμε, με βάση την Αγία Γραφή και τους Ιερούς Κανόνες της Εκκλησίας μας, εν πλήρη συντομία.
1η ερώτηση: Τα πυροτεχνήματα, οι ρουκέτες, τα κροτίδια έχουν καμία σχέση με την Εκκλησία κατά την τελετή της Αναστάσεως;
Απάντηση: Όχι, καμία σχέση. Αυτά είναι ξένα προς την παράδοση της Εκκλησίας. Ουδέποτε στο διάβα του χρόνου συνέβαινε κάτι τέτοιο. Όχι μόνο είναι ξένα προς την παράδοση της Εκκλησίας, αλλά κωλύουν και αρκετούς πιστούς στο να νιώσουν πνευματικά και ψυχικά την ιερή στιγμή της Αναστάσεως κατά την ομώνυμη τελετή το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου. Πουθενά δεν αναφέρεται στην Αγία Γραφή ότι κατά την Ανάσταση του Χριστού έγινε κρότος, θόρυβος ή φασαρία. Ο Χριστός αναστήθηκε <<εσφραγισμένου του μνήματος>>, όπως εμφανίστηκε κατόπιν στους μαθητές Του <<των θυρών κεκλεισμένων>>. Φασαρία, σεισμός, θόρυβος και μεγάλη αναστάτωση επικράτησε περί το απόγευμα της Μεγάλης Παρασκευής, όταν ο Κύριος παρέδωσε επί του Τιμίου Σταυρού το πνεύμα Του. Τότε έγινε μέγας θόρυβος και σαλεύτηκε η γη, άνοιξαν πολλοί τάφοι και αρκετοί νεκροί αναστήθηκαν από τα μνήματα, μάλιστα τους είδαν οι συγγενείς και οι κάτοικοι της πόλης.
2η ερώτηση: Σε πολλούς Ναούς μετά την τελετή της Ανάστασης και επιστρέφοντας η πομπή προς το εσωτερικό του Ναού, ενώ είναι κλειστή η κεντρική θύρα του Ναού, ο Ιερέας την κτυπά λέγοντας <<άρατε πύλας οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης>>, κλπ. Σε κάποιους άλλους Ναούς αυτό γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής μετά την επιστροφή του Επιταφίου. Πότε είναι σωστό να γίνεται και τι συμβολίζει;
Απάντηση: Η τελετή αυτή αναπαριστά την έλευση (κάθοδο) του Κυρίου στον Άδη. Ο Κύριος βρέθηκε περί τις 33 ώρες στον Άδη όπου κήρυξε και στους νεκρούς και ακολούθως αναστήθηκε, λυτρώνοντας το ανθρώπινο γένος από τη φθορά, την αμαρτία και τον θάνατο. Έτσι, όταν ο Ιερέας εκφωνεί επί της κεντρικής θύρας του Ναού τα λόγια αυτά, γνωστοποιεί στον Άδη (χώρο των νεκρών πριν την Ανάσταση του Χριστού) την έλευσή Του. Η έλευση Του έγινε πριν την Ανάστασή Του. Συνεπώς, είναι πλήρως εσφαλμένο να γίνεται η αναπαράσταση αυτή μετά την Ανάσταση του Χριστού. Η σωστή θέση της αναπαράστασης αυτής είναι μετά την περιφορά του Επιταφίου, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, όπου επιστρέφει στον Ναό ο Επιτάφιος, πριν την τοποθέτηση του επί της Αγίας Τραπέζης, την ανάγνωση της Προφητείας του Ιεζεκιήλ περί της αναστάσεως των νεκρών και το Αποστολικό και Ευαγγελικό ανάγνωσμα της εν λόγω Ακολουθίας. Εξάλλου, η φράση που εκφωνεί ο Ιερέας αναφέρει <<άρατε πύλας… και εισελεύσεται ο βασιλεύς της δόξης>>. Αναφέρει <<εισελεύσεται>>, δηλαδή να μπει, όχι <<εξελεύσεται>> δηλαδή να βγει. Πως είναι δυνατόν μετά το <<Χριστός Ανέστη>> (δηλαδή την Ανάσταση του Χριστού) να λέει <<να μπει (στον Άδη)>>, αφού ήδη από εκεί (τον Άδη) ευρισκόμενος ο Χριστός αναστήθηκε;
3η ερώτηση: Επιτρέπεται να εισέρχονται στο Ιερό Βήμα γυναίκες ή μόνο άνδρες; Εάν χρειάζεται σάρωση (καθάρισμα) το Ιερό Βήμα ποιος την κάνει;
Απάντηση: Στο Ιερό Βήμα δεν επιτρέπεται Κανονικά να εισέρχονται ούτε γυναίκες ούτε άνδρες. Μόνον οι Κληρικοί και ελάχιστοι λαϊκοί άνδρες που έχουν συγκεκριμένη διακονία (αποστολή), π.χ. να διακονήσουν τον Ιερέα κατά την τέλεση των Ακολουθιών. Γυναίκες δεν επιτρέπεται να εισέρχονται εντός του Ιερού Βήματος και για κανένα λόγο, ιδιαίτερα εν ώρα Ακολουθίας, ανεξάρτητα από το ποια ιδιότητα έχουν (Επιτρόπισσες, Νεωκόρισσες, Δωρήτριες, κλπ). Εξαιρούνται οι μεγάλης ηλικίας γυναίκες οι οποίες μπορούν να εισέρχονται εκτός Ακολουθίας και μόνο για να καθαρίσουν το δάπεδο του Ιερού Βήματος και αφού προηγουμένως έχουν προς τούτο ειδική άδεια και ευλογία (δια αναγνώσεως ειδικής ευχής <<εισερχομένου/-ης εις διακονίαν εκκλησιαστικήν>>) από τον Επίσκοπο- Μητροπολίτη της περιοχής. Το αυτό ισχύει και για τα παιδιά που εισέρχονται στο ιερό βήμα και πολλάκις μετατρέπεται το Ιερό Βήμα σε <<αρένα ή παιδική χαρά>>. Πουθενά δεν προβλέπεται ότι μπορούν να παιδιά να εισέρχονται στο Ιερό βήμα εάν δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος (π.χ. διακονία κατά την τέλεση των Ακολουθιών). Επειδή το τελευταίο διάστημα προέκυψε ζήτημα σε κάποιο Ναό των Αθηνών για τη διακονία κοριτσιών κατά την ιερή Ακολουθία, θα πρέπει να πούμε ότι, βεβαίως και μπορούν τα κορίτσια και να ψάλλουν στο Αναλόγιο, αλλά και να διακονούν εντός του Ναού (π.χ. να φέρουν λαμπάδα και να προηγούνται ή ακολουθούν του Ιερέως κατά την μικρή και μεγάλη είσοδο της Θείας Λειτουργίας), όμως δεν μπορούν να εισέρχονται και να βρίσκονται εντός του Ιερού Βήματος. Επίσης, δεν μπορούν να κηρύττουν τον θείο λόγο εντός του Ιερού Ναού, όμως μπορούν να κατηχούν, να μελετούν και να αναλύουν την Αγία Γραφή στο Κατηχητικό της Ενορίας και τους κύκλους μελέτης της Αγίας Γραφής στην ενορία τους, με άδεια και ευλογία του οικείου Επισκόπου-Μητροπολίτη. Στις δε γυναικείες Ιερές Μονές μπορούν μοναχές -με την άδεια του Επισκόπου και την ευλογία του Πνευματικού της Μονής- να <<σαρώνουν>> το ιερό βήμα και να διακονούν τον Ιερέα λειτουργό, αποφεύγοντας την επί μακρόν παραμονή κατά τις Ακολουθίες στο Ιερό Βήμα. Και επειδή κάποιοι επικαλούνται τον θεσμό των Διακονισσών (πολλούς αιώνες πριν) οφείλω να επισημάνω ότι οι Διακόνισσες δεν είχαν διακονία λειτουργικού χαρακτήρα, αλλά επιτελικό ρόλο στην κατήχηση των ανθρώπων προκειμένου να βαπτιστούν, μετέφεραν τη Θεία Κοινωνία σε περιπτώσεις που δεν μπορούσε διαφορετικά να γίνει, ενώ υπηρετούσαν και στις <<αγάπες>>, δηλαδή στις κοινές τράπεζες (το σημερινό τρόπον τινά συσσίτιο) της Εκκλησίας. Αυτά για την ιστορία.
4η ερώτηση: Επιτρέπεται η ανάγνωση των ιερών κειμένων του Αποστόλου και του Ευαγγελίου κατά τη Θεία Λειτουργία στη δημοτική γλώσσα;
Απάντηση: Όχι. Κανένας Ιερέας (ούτε Αρχιερέας-Μητροπολίτης) δεν μπορεί να αυθαιρετεί, ούτε να πρωτοτυπεί, αδιαφορώντας για όσα η Αγία μας Εκκλησία έχει θεσπίσει και τηρεί. Υπάρχει Ιερά Σύνοδος η οποία αποφαίνεται για το πως και το γιατί πρέπει να γίνεται κάθε πράγμα στην Εκκλησία μας. Θα πρέπει να σημειώσω ότι, κάθε Κυριακή σε όλους τους Ιερούς Ναούς στη χώρα μας μοιράζεται το φυλλάδιο <<Φωνή Κυρίου>>, δηλαδή το κήρυγμα της ημέρας από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στο φυλλάδιο αυτό υπάρχει το κείμενο του Αποστόλου και εναλλάξ (χρονιά παρά χρονιά) του Ευαγγελίου μεταφρασμένο στη δημοτική γλώσσα. Μπορεί, λοιπόν, κάθε πιστός έχοντας στα χέρια του την <<Φωνή Κυρίου>> να διαβάζει μεταφρασμένο στη δημοτική το κείμενο που ακούει να απαγγέλλει ο Ιεροψάλτης (τον Απόστολο) ή ο Ιερέας (το Ευαγγέλιο). Επίσης, κάθε Κυριακή γίνεται ολιγόλεπτο κήρυγμα όπου και πάλι οφείλει ο κήρυκας του θείου λόγου να μεταφράζει έν τινι μέτρω το ανάγνωσμα επί του οποίου θα μιλήσει. Συνεπώς, ζήτημα ερμηνείας της Αγίας Γραφής δεν τίθεται, τα υπόλοιπα είναι για εσωτερική κατανάλωση και τη δημιουργία εντυπώσεων. Υπάρχει ολόκληρη η Αγία Γραφή μεταφρασμένη (αλλά και σε πλήρη ανάλυση-θεολογικό σχολιασμό) όπου κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να ανατρέξει και να μάθει ότι ζητάει.
5η ερώτηση: Επιτρέπεται ή όχι η βάπτιση παιδιών που μεγαλώνουν από δυο άτομα του ιδίου φύλου που συμβιώνουν ως ΄΄ζευγάρι΄΄;
Απάντηση: Το ζήτημα της βάπτισης ενός παιδιού είναι μείζον ζήτημα και τούτο διότι γίνεται ενεργό μέλος της Εκκλησίας και γεύεται μέσα από την ένταξη και τη συμμετοχή του στα Μυστήριά Της τα χαρίσματα και τις δωρεές του Αγίου Πνεύματος. Ασφαλώς και κάθε άνθρωπος είναι ευπρόσδεκτός στη βασιλεία του Θεού, αρκεί να πιστέψει και να κάνει βίωμα όσα πρεσβεύει η Ορθόδοξη Εκκλησία μας, όπως αυτά έχουν αποτυπωθεί από την Αγία Γραφή, τις Αποφάσεις των θεόπνευστων Οικουμενικών Συνόδων και την μακραίωνη παράδοση της. Η Αγία μας Εκκλησία κηρύττει ότι, για να βαπτιστεί κάποιο παιδί εφόσον είναι ανήλικο και δεν έχει πλήρη συναίσθηση του Δόγματος και των αληθειών της πίστης μας, πρέπει να μεριμνήσουν προς τούτο (δηλαδή τον καταρτισμό και την κατά Θεόν γαλούχησή του -συν τω χρόνω σταδιακά) οι γονείς-κηδεμόνες του και ο ανάδοχος (νονός) ως εγγυητής. Δηλαδή ότι θα μεγαλώσει διδασκόμενο όσα η Εκκλησία μας πρεσβεύει. Εάν δεν υφίσταται οικογένεια Ορθόδοξη και κυρίως εάν υφίστανται πλησίον αυτού άτομα τα οποία με την όλη βιοτή και συμπεριφορά τους αντιστρατεύονται όσα η Ορθόδοξη Εκκλησία πρεσβεύει, τίθεται σοβαρό ζήτημα υγιούς ανάπτυξης και διαπαιδαγώγησης των παιδιών αυτών, που θα διαβιούν σε ένα περιβάλλον διαστρεβλωμένων καταστάσεων, λόγω προσωπικής επιλογής των οικείων τους. Συνεπώς -μέχρι στιγμής- και από την Εκκλησία, αλλά και από την Πολιτεία ακόμη (Νόμοι του κράτους) δεν προβλέπεται κάτι τέτοιο. Άρα και στην προκειμένη περίπτωση δεν πρέπει να αυθαιρετεί κάθε Ιερέας ή Αρχιερέας, αλλά εάν και εφόσον προκύψει τέτοιο ζήτημα ο Ιερέας οφείλει να ενημερώσει τον Μητροπολίτη που υπάγεται και ο τελευταίος την Ιερά Σύνοδο η οποία θα αποφανθεί σχετικά. Το ζήτημα της βάπτισης (όπως και του Γάμου) δεν είναι τυπικό αλλά ουσιαστικό, είναι Μυστήριο και τελείται υπό προϋποθέσεις. Το ότι στη δίνη της εποχής έχουν ισοπεδωθεί τα πάντα και ουδείς βλέπει την ουσία (Μυστήριο, χάρη του Θεού) αλλά τους τύπους (φολκλόρ, περιβάλλον, στολισμοί και κεράσματα) δεν σημαίνει ότι θα εκκοσμικευθεί η Εκκλησία ώστε να ικανοποιηθεί ο ανόητος, εγωιστής και ανυπάκουος άνθρωπος.
6η ερώτηση: Ταφή ή καύση των νεκρών; Τι πρεσβεύει η Εκκλησία μας;
Απάντηση: Ταφή. Ο Χριστός ετάφη και εμείς θαπτόμαστε. Ο Χριστός αναστήθηκε και εμείς θα αναστηθούμε την ημέρα της κοινής Αναστάσεως, κατά τη Δευτέρα του Κυρίου Παρουσία όταν <<και πάλιν ερχόμενος, κρίναι ζώντας και νεκρούς, της βασιλείας Αυτού ουκ έσται τέλος>>. Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Μετά την πτώση των Πρωτοπλάστων (<<προπατορικό αμάρτημα>>) η φύση του ανθρώπου παραδόθηκε στη φθορά και στον θάνατο. Από αυτά λυτρώθηκε το ανθρώπινο γένος με την Σταύρωση και την Ανάσταση του Χριστού. Έτσι, ο θάνατος καλείται, πλέον, κοίμηση. Ο θάνατος είναι ένας μεγάλος ύπνος, όπως ο ύπνος είναι ένας μικρός θάνατος. Ο Θεός χαρίτωσε τον άνθρωπο και στην ψυχή, στο πνεύμα αλλά και στο σώμα του. Γι΄ αυτό και επιτελούνται θαύματα σε ασθενείς (δηλαδή σε σώμα που υπόκειται στη φθορά-την ασθένεια). Τιμά ο Θεός και το ανθρώπινο σώμα, με το οποίο δοξάζεται ο Θεός μαζί με το πνεύμα. Γι΄ αυτό έχουμε πληθώρα Αγίων λειψάνων τα οποία μυροβλύζουν, ευωδιάζουν, θαυματουργούν. Εάν είχαν κονιορτοποιηθεί δεν θα είχαμε αυτή την πηγή αγιασμού και θαυμάτων του Θεού για παρηγοριά, ενίσχυση και θεραπεία των ανθρώπων. Η καύση των νεκρών σωμάτων παραπέμπει σε θεωρίες και θρησκείες που δεν έχουν καμία σχέση με τον Χριστιανισμό. Η καύση πρεσβεύει τον αφανισμό και την εκμηδένιση της ανθρώπινης υπόστασης. Το σώμα πρέπει να ταφεί και να λιώσει στο χώμα. Τα οστά, θα έλθει ημέρα που θα λάβουν και πάλι ζωή και θα αποκτήσουν σώμα άφθαρτο, αιώνιο, πλασμένο από τον Δημιουργό Θεό για μας. Εάν έβλεπε κάποιος πως γίνεται η κονιορτοποίηση των οστών θα έφριττε. Δεν καίγεται το σώμα ολόκληρο, τα οστά παραμένουν. Και με λοστούς τα σπάνε σε μικρά κομμάτια, ώστε ακολούθως να τα βάλουν σε ηλεκτρική μηχανή (μίξερ) και να γίνουν σκόνη. Αλήθεια, έχουν αυτά καμία σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία ή τον Χριστιανισμό εν γένει;
Χίος, 12-06-2023
Γεώργιος Φωτ. Παπαδόπουλος – Master Ορθόδοξης θεολογίας
