Αφορμή της συζήτησης μου με την ποιήτρια Αργυρώ Ψώρα-Θεοδωράτου υπήρξε η πρόσφατη κυκλοφορία της ποιητικής της συλλογής ‘Στα ίδια βήματα’ από τις εκδόσεις αλφα πι.
Θα σταθώ για λίγο στον τίτλο της συλλογής σας , -‘Τα ίδια βήματα’-, ποια βήματα, που;
-Σας ευχαριστώ κατ’ αρχάς για τη χαρά της επικοινωνίας μας!
Στον τίτλο της συλλογής μου «Στα ίδια βήματα, 80+1 χαϊκού» ακούγονται τα δικά μου βήματα κ. Γαΐλα, που με φέρνουν ξανά και ξανά στους αγαπημένους τόπους του νησιού μου, της Χίου, αλλά παράλληλα και εκείνα τα εντελώς προσωπικά και ιδιαίτερα βήματά μου στα μέρη αυτά, δηλαδή τα βήματα της έμπνευσης και της δημιουργίας, τα οποία μου χάριζαν κατά καιρούς την «άλλη ματιά» και ταυτόχρονα την πρώτη ύλη για τη δημιουργία των συγκεκριμένων χαϊκού. Η γραφιστική εκτροπή του γιώτα(ι) στη λέξη «ίδια» του τίτλου, αυτήν ακριβώς τη διπλή εκδοχή προσπαθεί να υποστηρίξει.
Μιλήστε μας ακόμη λίγο κ. Αργυρώ για την ‘γεωγραφία’ της, τους τόπους αλλά και τα μέρη της ψυχής ή της μνήμης που μας ταξιδεύει.
– Ένα μέρος της «γεωγραφίας», που κατά κάποιο τρόπο αποτελεί τη σπονδυλική στήλη της συλλογής μου, διευκρινίζεται στο εισαγωγικό σημείωμα καθώς και στην τελευταία σελίδα του βιβλίου μου. Τα χαϊκού μου, πλην του πρώτου που στέκει μόνο του, κατανέμονται σε δεκατέσσερις επιμέρους ενότητες. Οι τίτλοι των ενοτήτων αυτών είναι ονομασίες τοπίων της Χίου, τα οποία γονιμοποίησαν τις σκέψεις και τα συναισθήματα που γέννησαν αυτά τα μικρά τρίστιχα. Εξαίρεση αποτελεί μόνο ο τίτλος της επιλογικής ενότητας. Η σειρά των ενοτήτων ακολουθεί τη φορά των δειχτών του ρολογιού και διαγράφει περιμετρικά το νησί, ξεκινώντας από το Βορρά και καταλήγοντας πάλι εκεί.
Για παράδειγμα, ο Κέρτης (α΄ ενότητα) είναι μια όμορφη βραχονησίδα που σηματοδοτεί το βορειότερο άκρο του νησιού και τα Αγιάσματα (ιγ΄ ενότητα), που κλείνουν την κυκλική περιδιάβαση, είναι ένα θερμαλιστικό κέντρο με ιαματικά λουτρά μέσα σε ένα μοναδικό φυσικό περιβάλλον άγριας ομορφιάς, πάλι στο βορειότερο, ηπειρωτικό αυτήν τη φορά, σημείο της Χίου. Θα ήθελα επίσης εδώ να διευκρινίσω ότι μπορεί τα χαϊκού της κάθε ενότητας να έχουν πάντα σχέση με το συγκεκριμένο χώρο, την ομορφιά, τις ιδιαιτερότητες, το μύθο και την ιστορία του, όμως θεωρώ ότι είναι γραμμένα με τέτοιο τρόπο, ώστε και ο αναγνώστης που δεν γνωρίζει το νησί, να τα αισθάνεται οικεία, δικά του.
<Χτυπάς στα βράχια.
Πάλι θα το ξέχασες
πως είσαι κύμα>.
Χαικού λοιπόν, το είδος της ποίησης με το οποίο κάνει η Αργυρώ Ψ.Θ., την επανεμφάνιση της στα γράμματα ματά από πολλά –πολλά χρόνια εφόσον την πρώτη της συλλογή την είχε εκδόσει το 1988 και ήταν ιδιωτική έκδοση του Συλλόγου Φίλοι Οινουσσών (ΣΦΟ).
Ιδιόμορφη, ιδιαίτερη περίπτωση η ποιήτρια μας – να υπάρχει μόνο ένας τίτλος στην εργογραφία της και να επανεμφανίζεται μετά από 32 (!) σχεδόν χρόνια. Όμως ενδιάμεσα κι όλα αυτά τα χρόνια οι δημοσιεύσεις της δουλειάς της πυκνές σε έντυπο κι ηλεκτρονικό τύπο. Εξάλλου από δημοσιεύματα της την γνώρισα κι εγώ. Η Αργυρώ Ψώρα –Θεοδωράτου είναι μία λυρική ποιήτρια που θα έλεγα ότι την απασχολεί έντονα η επαφή με το βαθύτερο εαυτό και στη θεματογραφία της συναντάμε την καθημερινότητα, τα όνειρα , τις προσδοκίες. Τεχνικές που χρησιμοποιεί στην ποίηση της οι …γνωστές και κλασικές μέχρις ότου…
<Δέντρο γερμένο.
Κατάβαρη η καρδιά
πάνω στους στίχους>.
…Μέχρι την κυκλοφορία αυτής εδώ της δεύτερης ποιητικής συλλογής της, συλλογή Χαικού. Το χαικού είναι μια ιαπωνική ποιητική φόρμα που παραδοσιακά αποτελείται από τρεις ομάδες των 5, 7, 5 συλλαβών, δηλαδή με δυο λόγια ο ποιητής καλείται σε 17 συλλαβές να εκφράσει ένα νόημα ζωής κλπ.
Γνωστή και βραβευμένη στις κλασικές φόρμες ποίησης κ. Αργυρώ πως τολμήσατε να ρισκάρετε την επανεμφάνιση σας με αυτό το τόσο δύσκολο είδος το χαικού;
– Η αλήθεια κυρία Γαΐλα είναι ότι και εγώ η ίδια, όταν συνέλαβα την ιδέα να ξεκινήσω με χαϊκού, είχα πολλούς ενδοιασμούς και αισθάνθηκα πράγματι ότι υπάρχει ρίσκο σε μια τέτοια απόφαση. Βλέπετε, τα μικροσκοπικά αυτά ποιήματα της ιαπωνικής φόρμας αποτελούν μια σοβαρή και δύσκολη άσκηση πύκνωσης λόγου και απαιτούν από το δημιουργό τους πειθαρχία, δεξιοτεχνία και ικανότητα σύλληψης και ζωγραφικής απόδοσης της στιγμής, της εικόνας και του συναισθήματος.
Δεν μπορώ να σας απαντήσω με βεβαιότητα ποιες ακριβώς ήταν εκείνες οι εσωτερικές διεργασίες που με οδήγησαν τελικά στην έκδοσή τους. Ίσως στην πραγματικότητα να μου αρέσει η πρόκληση, το ανέβασμα του πήχυ, όπως συνηθίζουμε να λέμε. Με απλά λόγια: τα χαϊκού μου έριξαν το γάντι και εγώ είπα να το σηκώσω!
<Δραπέτης το φως.
Στα μάτια σου μαίνεται
το φθινόπωρο>.
Το φως αλήθεια διαλύει τις αυταπάτες; Η ποίηση; Κάνει τις αυταπάτες υλικό , πηγή έμπνευσης;
– Είναι πολλές οι φορές στη ζωή μας που δεν είμαστε σε θέση ή δεν θέλουμε να αντιληφθούμε μια πραγματικότητα, επιτρέποντας στον εαυτό μας να πλανάται. Η αυταπάτη –όχι στην ψυχιατρική της διάσταση- είναι κατά τη γνώμη μου ένας αμυντικός μηχανισμός αποσόβησης δυσάρεστων κυρίως καταστάσεων. Ως τέτοιος, λοιπόν, μπορεί να αποτελέσει υλικό έμπνευσης για το δημιουργό, αφού η ποίηση είναι καταφύγιο και παράλληλα μια ιαματική διαδικασία, που λυτρώνει, περιθάλπει, επουλώνει και διαλύει με το φως της τα σκοτάδια της ψυχής.
Αγαπάτε πολύ τη φωτογραφία. Μερικά από τα χαικού σας κ. Αργυρώ τα προσέλαβα σαν καρτ ποστάλ. Αυτός ο συνειρμός μου με οδηγεί στην επόμενη ερώτηση: συνθέτετε στίχους ‘φωτογραφικά’;
– Πράγματι, η φωτογραφία κι εγώ βρισκόμαστε σε συνεχή διάλογο και δεν σας κρύβω ότι αρκετά ποιήματά μου αφορμώνται από εκείνη. Μπορεί κ. Γαΐλα,αυτός να είναι και ένας από τους λόγους που αγαπώ πολύ τα χαϊκού, τα οποία, όπως γνωρίζετε, συνιστούν την επιτομή της φωτογραφικής καταγραφής μιας στιγμιαίας εντύπωσης.
Επιτρέψτε μου εδώ ένα παράδειγμα. Αφορμή για τα χαϊκού της ενότητας Πύργος Δοτίων ήταν μια καταπληκτική φωτογραφία, μια μαγική νυχτερινή λήψη του Πύργου, με το Γαλαξία σχεδόν να ‘ακουμπά’ πάνω στις επάλξεις του και γύρω να απλώνεται το απόλυτο σκοτάδι του έρημου τοπίου. Τα βήματά μου που με πήγαν εκεί, στη Νότια Χίο, την επόμενη μέρα, ήταν βήματα μιας εκ νέου εξερεύνησης του επιβλητικού αυτού Μεσαιωνικού μνημείου, αλλά και της ψυχής μου.
Υπήρξατε εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ποιους ποιητές θα συστήνατε στους γονείς για τα μικρά παιδιά τους;
– Έχοντας ως εκπαιδευτικός την εμπειρία της σχολικής τάξης, θα σας πω ότι το θέμα δεν είναι ποιον ποιητή θα συνιστούσα εγώ για τα μικρά παιδιά. Ζούμε, δόξα τω Θεώ, σε μια χώρα, που έχει να επιδείξει πολλούς και εξαιρετικούς ποιητές και αν ανέφερα ονόματα, σίγουρα θα ξεχνούσα και θα αδικούσα κάποιους. Το θέμα εδώ είναι με ποιον τρόπο θα κάνουμε το παιδί να αγαπήσει την ποίηση και πώς θα μπορέσουμε να τη βάλουμε στο στόμα του και στην ψυχή του. Η απάντηση σ’ αυτό ίσως σας ξαφνιάσει, αλλά για μένα είναι πολύ απλή: Το τραγούδι! Το τραγούδι, που είναι η αρχή και η ρίζα της λογοτεχνίας απ’ τα πανάρχαια χρόνια ως σήμερα. Θυμηθείτε τα Ομηρικά έπη, την αρχαία ελληνική δραματική ποίηση, τα δημοτικά τραγούδια…
Ποιήματα-τραγούδια που μπορούν να αγαπηθούν απ’ τα παιδιά και να προσφέρουν στην καλλιέργειά τους υπάρχουν πάρα πολλά στη σύγχρονη ελληνική μουσική πραγματικότητα. Δειγματοληπτικά, αναφέρω το Θαλασσινό Τριφύλλι, σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη και μουσική Λίνου Κόκοτου.
Ασχολείστε με την ποίηση από την εφηβία σας, μεγαλώσατε και σε πνευματική οικογένεια έχετε και μία κόρη την Ιωάννα Θεοδωράτου που κι εκείνη ασχολείται με την λογοτεχνία. Επομένως στην οικογένεια σας το διάβασμα θα είναι τρόπος ζωής. Ποιον συγγραφέα διαβάσατε στην νεαρή ηλικία σας που σας επιρέασε στην κατόπιν ανθρώπινη διαδρομή σας;
– Από τα πρώτα κιόλας σχολικά μου χρόνια ήμουν ένας μικρός… βιβλιοφάγος. Οι καλοί μου οι γονείς το έβλεπαν αυτό και μου αγόραζαν ό,τι βιβλίο ήθελα. Τα παραμύθια του Άντερσεν και των αδερφών Γκριμ, οι φανταστικές περιπέτειες του Ιουλίου Βερν, οι Μικρές Κυρίες της Λ. Μ. Άλκοτ, η Μικρή Πριγκίπισσα του F.H. Burnett είναι μερικά απ’ αυτά, που μου κρατούσαν συντροφιά και με ταξίδευαν στη μαγεία και στο όνειρο. Το βιβλίο όμως που αποτέλεσε σταθμό, αλλά και στροφή στη ζωή μου, ήταν ένα βιβλίο που μου χάρισαν στα γενέθλιά μου, όταν ήμουν στην Πέμπτη Τάξη του Δημοτικού Σχολείου: Τα Χριστουγεννιάτικα Διηγήματα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, από τα τότε χοντρόδετα ΠΑΙΔΙΚΑ των Εκδόσεων Άγκυρα. Τι κόσμος ήταν αυτός που άνοιξε ξαφνικά μπροστά στα έκπληκτά μου μάτια! Τι πρωτόγνωρη κι ανείπωτη συγκίνηση με κατέκλυσε! Και πόσες φορές δεν το διάβασα απ’ την αρχή με το ίδιο αμείωτο ενδιαφέρον! Και εδώ να σας πω ότι το βιβλίο αυτό υπάρχει ακόμα στη βιβλιοθήκη μου και ότι εξακολουθώ να το διαβάζω κάποια Χριστούγεννα, που η ψυχή αναπολεί και αποζητά την πραγματική ουσία τους.
Από το βιβλίο αυτό και μετά, οι λογοτεχνικές μου επιλογές άρχισαν σιγά σιγά να ακολουθούν έναν άλλο δρόμο…
Επανέρχομαι στο επάγγελμα σας της παιδαγωγού κ. Αργυρώ για νας σας ρωτήσω πόσο συμβάλλει το διάβασμα στην καλλιέργεια ενός νεαρού παιδιού.
– Η καλλιέργεια όχι μόνο ενός νεαρού παιδιού, αλλά του ανθρώπου γενικότερα, είναι κατά τη γνώμη μου μια κατεξοχήν προσωπική υπόθεση! Και τι περισσότερο μπορεί να συμβάλλει θετικότερα προς αυτήν την κατεύθυνση από τη μελέτη και το διάβασμα, που εξακολουθούν πάντα να αποτελούν το πιο ‘απαρασάλευτο δέον’ σε όλη τη διάρκεια της ζωής και της διαδρομής μας;
<Άχραντο δάκρυ.
Μοσχοβόλησ’ ο τόπος
μαστίχα και φως>.
‘Χίος’ στα 80+1 χαικού της Αργυρώς Ψώρα-Θεοδωράτου. Μια συλλογή όπου η ποιήτρια εκδηλώνει την απέραντη αγάπη για την γενέθλια γη.
Κυρία Αργυρώ μια υποθετική ερώτηση. Αν σας υποχρέωναν να εγκαταλείψετε για πάντα την Χίο ποιό τοπίο, μέρος του νησιού θα σας έλειπε περισσότερο;
-Δεν θα ήθελα να μου συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο! Δεν μπορώ ούτε να φανταστώ πώς μπορεί κανείς να συνεχίσει να ζει χωρίς τη ρίζα, που τον γεννά και τον αναγεννά ακατάπαυστα όσο διαρκεί αυτό το ληξιπρόθεσμο πέρασμά του από τον κόσμο.
Θα μου έλειπαν τα πάντα από το νησί μου! Μέχρι και η τελευταία πέτρα του. Μα πάνω από όλα, θα μου έλειπε η δική μου μικρή ιστορία: το σπίτι μου, η αυλή μου, η γειτονιά μου, οι αλάνες που έπαιξα, οι δρόμοι που μου «έδωσαν το ωραίο ταξίδι» κι αυτό το οργιώδες, βακχικό φως που μέσα του εμβαπτίζονται και αναπλάθονται ακατάπαυστα οι άνθρωποι και τα τοπία.
Δυναμική επιστροφή στα γράμματα, ετοιμάζεται –τώρα που πήρατε εκ νέου το βάπτισμα του πυρός-, κάτι άλλο στο άμεσο μέλλον;
– Στα ράφια και στα συρτάρια της βιβλιοθήκης μου (να ομολογήσω εδώ ότι εξακολουθώ να γράφω με μολύβι και χαρτί και κατόπιν προβαίνω σε ηλεκτρονική αποθήκευση των έργων μου) βρίσκεται σε αναμονή ένας αριθμός ποιημάτων μου, ικανός να υποστηρίξει και μία και δύο ποιητικές συλλογές. Αν υπάρχει υγεία, θα υπάρχει πάντα και η πρόθεση, αλλά και ο στόχος να ακολουθήσει κάποια στιγμή στο μέλλον η έκδοση μιας νέας συλλογής μου. Πόσο κοντινό θα είναι αυτό το μέλλον, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες που τώρα δεν είμαι σε θέση να προβλέψω. Όταν πάντως συμβεί αυτό, να είστε σίγουρη ότι θα σας ενημερώσω.
Κυρία Γαΐλα,σας ευχαριστώ πολύ για την όμορφη συνομιλία μας και για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω, να περιγράψω, να εξηγήσω, να πω δηλαδή δυο λόγια παραπάνω για τη νεοεκδοθείσα ποιητική μου συλλογή και όχι μόνο!
Κι εγώ σας ευχαριστώ θερμά κ. Αργυρώ για την διαδικτυακή συνάντηση μας και σας εύχομαι η συλλογή σας να είναι ευπώλυτη.
Αργυρώ Ψώρα Θεοδωράτου.
Στα ίδια βήματα
80+1 χαικού
Εκδόσεις αλφα πι/Χίος.. www.alfapibooks.gr.
Για την diafaneia.eu
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
