Κριτικές αναφορές για την πρόσφατη συλλογή διηγημάτων του Κώστα Ζαφείρη «Η μακαρονάδα της Αμβέρσας» (εκδόσεις Άλφα Πι, 2019). Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα χιώτικα βιβλιοπωλεία και στις Εκδόσεις Άλφα Πι (Ροδοκανάκη 7, τηλ. 22710 41287).
Το φόντο των ιστοριών του, η «κουζίνα», θα λέγαμε, όπου μαγείρεψε τις ιστορίες του είναι εξίσου σημαντικό. Είναι το κοινωνικό, ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο διαδραματίζονται τα γεγονότα: η Κατοχή, ο Εμφύλιος, οι δεκαετίες 50-60, η Ελλάδα του ’80 μέσα από τα φοιτητικά μάτια του συγγραφέα, ακόμα και το πολύ πολύ πρόσφατο παρελθόν, ή και παρόν, όπως για παράδειγμα στην ιστορία «Το φακόρυζο των προσφύγων», μια ιστορία που διαδραματίζεται μόλις το 2015. Είναι τα μικρά ορεινά χωριά που οι κάτοικοί τους δεν ξέρουν τι θα πει φρέσκο ψάρι, είναι τα ιταλικά εστιατόρια, τα αχανή Βραζιλιάνικα γήπεδα, οι μπακαλοταβέρνες, οι ψηλοτάβανες τραπεζαρίες που φιλοξενούν οικογενειακά τραπέζια, οι κουζίνες και οι καταψύξεις βαποριών, τα ταβερνάκια των νησιών, οι κοινοτικές κουζίνες. Σε αυτό το φόντο φωτίζονται όψεις της ζωής των ανθρώπων, αλλά και κοινωνικά θέματα: οι δυσκολίες της ξενιτειάς, η φτώχεια, η εξέλιξη του πολιτισμού και της τεχνολογίας, η θέση της γυναίκας, το προσφυγικό. Υπό αυτή την έννοια, δεδομένου δηλαδή ότι έχει και ένα ιστορικό και πολιτικό υπόβαθρο, έντιμα αποτυπωμένο κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο του Κώστα Ζαφείρη είναι «εύγευστο», αλά όχι «εύπεπτο». Στο ίδιο φόντο αποτυπώνονται αναπόδραστες μνήμες, η νοσταλγία για το παρελθόν, «οι σταθερές ενός σφιχτοδεμένου περίγυρου», όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας, η ανιδιοτέλεια, η αληθινή και άδολη φιλία των μαθητικών χρόνων, οι εφηβικοί έρωτες, ο έντιμος επαγγελματικός ανταγωνισμός, ο αξιακός κώδικας των φτωχών αλλά αυθεντικών ανθρώπων μιας άλλης εποχής. Τέλος, ένας σημαντικός άξονας που διατρέχει όλες τις ιστορίες του, ακόμα και τις πιο θλιβερές, είναι το χιούμορ. Ένα χιούμορ συχνά πηγαίο, γάργαρο και ξεκαρδιστικό, αλλά τις περισσότερες φορές υπόγειο, διακριτικό, εκλεπτυσμένο, αλλά πάντοτε οξύ. Είναι, θα λέγαμε, το άρτυμα, το καρύκευμα που επιλέγει να προσθέσει στα πιάτα του ο συγγραφέας.
[…]
Για το τέλος κράτησα μια φράση από την ιστορία με το φακόρυζο. Εκεί, μαγειρεύοντας για τους πρόσφυγες, ο Μιχάλης Σφυράκης λέει στον συγγραφέα: «Κοίτα να δεις Κωστή, δεν αρκεί να δίνεις στους ανθρώπους φαγητό, πρέπει να’ναι και νόστιμο φαγητό και να το ευχαριστιούνται!». Αυτή τη συμβουλή νομίζω πως ακολούθησε ο Κώστας Ζαφείρης όταν έγραψε το βιβλίο του και δεν μας έδωσε απλά φαγητό, μας έδωσε νόστιμο φαγητό, μας έδωσε τροφή για σκέψη και το ευχαριστηθήκαμε. Αν χρειαζόταν να περιγράψω τούτο εδώ το βιβλιαράκι μόνο με τρία επίθετα θα έλεγα ότι είναι: απλό, έντιμο, απολαυστικό. Όπως ακριβώς πρέπει να είναι και ένα πιάτο φαγητό που μας σερβίρεται και το απολαμβάνουμε, αφού μία από τις μεγάλες απολαύσεις αυτής της ζωής, εκτός από το καλό φαγητό είναι και το διάβασμα ενός καλού βιβλίου.
Δέσποινα Γεμέλου – Εκπαιδευτικός
Σπουδαίες ιστορίες.
Άλλες γλυκές, άλλες νοσταλγικές, άλλες πικρές. Αφηγημένες με εξαιρετικό τρόπο. Ύγραναν τον ουρανίσκο. Ύγραναν τα μάτια.
Μια τουλάχιστον όμως, Τα Ρεβύθια, δεν έκαναν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Έγδαραν την ψυχή.
Πώς να παραγραφούν, όπως προσπαθούν πολλοί, αυτές οι ηλιθιοβαρβαρότητες των τότε και των χωρίς διακοπή συνεχιστών και των τωρινών επιγόνων τους… Καλό είναι να γράφονται και να ξαναγράφονται.
Άρης Γεωργίου – Φιλόλογος
Σε ένα σύντομο πέρασμα απο την Αθήνα ,στο σπίτι, εκτός από έναν τόνο λογαριασμούς,με περίμενε και δωράκι έκπληξη
Από τον εκλεκτό κι αγαπητό Κώστα Ζαφείρη .
Το τελευταίο βιβλίο του,προσεγμένη έκδοση όπως πάντα και υπέροχο εξώφυλλο!!!
(Για το περιεχόμενο είμαι σίγουρη, ξέρω απ’τα προηγούμενα υπέροχα βιβλία!)
Αληθινή χαρά!
Καλοτάξιδο Κώστα!
Μαρία Κανελλοπούλου – Ηθοποιός
Έχουν και τα φαγητά τις δικές τους ιστορίες, τη δική τους ξεχωριστή θέση στις αναμνήσεις μας. Ιστορίες ανάλαφρες, που τις θυμόμαστε και γελάμε δυνατά, ιστορίες θλιβερές από καιρούς χαλεπούς, ιστορίες μελαγχολικές, που σε κάνουν ν´αναπολείς με νοσταλγία πρωτινούς καιρούς και πρόσωπα φευγάτα.
Ένα ταξίδι στη ζωή και στο χρόνο μέσα από φαγητά η συλλογή διηγημάτων του Κώστα Ζαφείρη «Η Μακαρονάδα της Αμβέρσας – και άλλες μαγειρικές ιστορίες». Μέσα από μακαρονάδες, μαγειρίτσες, και μπακαλιαράκια «κατεργάρικα», στο νησί ή μίλια μακριά, χρόνια πριν μα και πρόσφατα, ο συγγραφέας ζωντανεύει γλαφυρά παιδικές και φοιτητικές αναμνήσεις, αφηγήσεις παλιών ναυτικών, πρόσωπα αγαπημένα και «γραφικούς» χαρακτήρες της μικρής πολιτείας. Ένα δάκρυ για τα σκορπισμένα ρεβίθια της Σταυρούλας, ένα χαμόγελο για την μαγειρίτσα των φοιτητών -κι εμείς έτσι κάποτε στη μακρινή Αγγλία, ψητό δια τηλεφώνου!-, νοσταλγία για τα συγγενικά τραπεζώματα. Το βιβλίο το απόλαυσα και το συστήνω. Και πάω να φτιάξω ένα μπριάμ, το μπριάμ της ξενιτιάς.
Σοφία Καρασούλη – Μίλομπαρ – Βιβλιοθηκάριος
“Κάθε παράγραφος και μια εικόνα, κάθε εικόνα και μια ανάμνηση. Τέλειο βιβλίο. Με ταξίδεψε κι εμένα όμορφα και γαλήνια. Η αρχή και το τελείωμά του εξαιρετικά.”
Αγγελική Παχουνδάκη –Δημοτική Υπάλληλος
*…Σήμερα το πρωί, έφτασε και σε μένα “Η μακαρονάδα της Αμβέρσας”, δια χειρός Κώστα Ζαφείρη. 19 ιστορίες για τις γεύσεις της ζωής, τις μικρές συμποτικές τελετουργίες της μνήμης, της απώλειας, της πλήρωσης, της καρτερικότητας, της χαράς, βεβαίως και της νοσταλγίας. Μία συλλογή διηγημάτων που αξίζει να προσεχτεί και να διαβαστεί, βιβλίο γραμμένο από έναν άνθρωπο που αγαπά τη γραφή, γνωρίζει καλά τα αφηγηματικά μέσα και με ιδιαίτερη ευαισθησία και χιούμορ (πότε-πότε και μελαγχολία) αναζητά τους κοινωνικούς και ηθικούς ορίζοντες του συνανήκειν με αφορμή το μοιρασμένο πιάτο φαγητό, το τραπέζι, την αγαπημένη ανθρώπινη μορφή, που κάποτε ξαναζωντανεύει ως ενθύμηση γεύσης. “Η μακαρονάδα της Αμβέρσας” ήταν μαζί μου σήμερα από το πρωί, στο τρένο, το λεωφορείο, αλλά και την ησυχία του καφέ. Ώσπου να φτάσω στην “Ταβέρνα Ο Παράδεισος” είχα, μεταξύ άλλων, μάθει το μυστικό για τα κατεργάρικα μπακαλιαράκια της θείας Στασούλας, είχα ανακαλύψει την ακριβότερη μαγειρίτσα του κόσμου (και οπωσδήποτε της Μπολόνια!), είχα καθυστερήσει στις μπακαλοταβέρνες. Κι όχι άδικα, στάθηκα με συγκίνηση σ’ εκείνη τη ρεβιθόσουπα, που η Σταυρούλα θα ετοιμάζει πάντα με έγνοια για τον αποδέκτη της, σ’ έναν κόσμο αδικοσκοτωμένων και τραμπούκων.”
Νίκος Σκοπλάκης –Μεταφραστής
Η μακαρονάδα της Αμβέρσας. Ανάγνωσμα για τους άνοστους καιρούς μας.
Τα απλά, υλικά της μνήμης μπαίνουν στο “τσουκάλι” από την αρχή του βιβλίου και σιγοβράζουν στο ζουμί της αφηγηματικής προσπάθειας. Σιγά – σιγά μια αδογμάτιστη θρησκεία της καθημερινότητας εμφανίζεται. Ο Μάρκος Αυρήλιος θα ενθουσιαζόταν από την ταυτόχρονη παρουσία της απλότητας και της ευτυχίας. Στο τέλος, η τρυφερότητα και η νοστιμάδα γίνονται ένα. Το μπουρουρισμένο νερό παίρνει τον ανήφορο και μια στωική αλήθεια ευζωϊας, αλληλεγγύης και χειραφέτησης αποκαλύπτεται: “Δεν αρκεί να δίνεις στους ανθρώπους φαγητό, πρέπει να είναι και νόστιμο φαγητό, να το ευχαριστιούνται.”
Πέτρος Σταύρου –Οικονομολόγος
Τελείωσα χτες το βράδυ την ανάγνωση του απολαυστικού νέου βιβλίου του φίλου Κώστα Ζαφείρη, κι όπως κάθε φορά μου συμβαίνει, μου πήρε ώρα μέχρι να κοιμηθώ, μετά το τέλος ενός καλού βιβλίου.
Είναι γιατί θέλω να “αναμασήσω” στη σκέψη μου τις λέξεις, τις εικόνες, τα γεγονότα, τους ήρωες και τις αντιδράσεις τους.
Τούτο, βέβαια, το βιβλίο, στην πρωτοτυπία της σύνθεσής του, να συνδυαστεί, δηλαδή, η τροφή ως ο πρωταγωνιστής των ιστοριών, με το ίδιο το βιβλίο, που είναι η τροφή της ψυχής, είναι κάτι το αλλιώτικο.
Ιστορίες που διαδραματίζονται σε διάφορα μέρη του κόσμου, άλλοτε με το όνομά τους, κι άλλοτε με την ανωνυμία της φαντασίας, με κεντρικό άξονα το φαγητό. Γεύματα φτωχικά ή όχι, μαγειρεμένα από ειδικούς ή όχι, σε συνθήκες ιδανικές ή όχι, είναι, θαρρείς, το “κυρίως γεύμα” ενός μενού, που άλλοτε σε διασκεδάζει κι άλλοτε σε βαρυστομαχιάζει, εκείνος ο κόμπος της συγκίνησης που σου κάθεται στο στομάχι και σε πονά.
Η γραφή του Κώστα είναι γνωστή κι αγαπημένη -γι’ αυτό, άλλωστε, πάντα ανυπομονούμε όταν αναγγέλλεται ένα καινούργιο βιβλίο, να το αποκτήσουμε και να το απολαύσουμε. Και τούτο το συγκεκριμένο, με την πρωτοτυπία της έμπνευσής του, αξίζει να μας συντροφέψει.
Όσο για την έκδοση, άψογη και προσεγμένη, όπως όλες οι εκδόσεις του “Α.Π.”. Έχω “ιδίαν πείραν” επ’ αυτού.
Ευχαριστούμε φίλε Κώστα, που δεν το βάζεις κάτω, αλλά μας “κερνάς” τις σκέψεις και τις ιδέες σου με τέτοιο υπέροχο τρόπο!
Μέλη Τσακού –Συγγραφέας
Η «Μακαρονάδα»…
Και τώρα ήρθε η σειρά της «Μακαρονάδας της Αμβέρσας» και πάλι από τις εκδόσεις άλφα πι. Μια συλλογή διηγημάτων που «μιλάνε» απευθείας στο συναίσθημά μας και μας τέρπουν και μας ευχαριστούν και μας κάνουν συμμέτοχους στα διαδραματιζόμενα. Και αυτά τα τελευταία είναι ένα κι ένα. Ομορφα, χιουμοριστικά, ρομαντικά, αγαπητικά που συνδυάζονται και με την μεγάλη αγάπη του Κώστα, εκτός των άλλων, για τη μαγειρική.
«Η Μακαρονάδα της Αμβέρσας» και τα άλλα διηγήματα του Κώστα Ζαφείρη «αγγίζουν» τις καρδιές μας, καθώς έχουν χτιστεί πάνω στο συναίσθημα στην τρυφερότητα, στη συγκίνηση, στις αναμνήσεις και μάλιστα από καιρούς δύσκολους αλλά και δίσεκτους. Και η αίσθηση που υπάρχει είναι ότι τα περισσότερα διηγήματα προέρχονται από βιώματα του ίδιου του συγγραφέα και γι αυτό έχουν ακόμα μεγαλύτερη αξία.
Πετυχημένη η συνταγή
Η αγάπη του Κώστα για τη μαγειρική τον έκανε να συνδυάσει τις ιστορίες του και με κάτι μαγειρευτό και οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι η συνταγή πέτυχε απόλυτα. Κάθε διήγημα έχει σχέση με ό, τι κατεβάζουμε στο στομάχι μας, αλλά δε λείπουν και όλα όσα συνδυάζονται με όμορφες συνήθειες του παρελθόντος, όπως τα οικογενειακά τραπέζια αλλά και τα τεζιάκια στα πάλαι ποτέ μπακάλικα. Όπως σημειώνει και ο ίδιος «οι μαγειρικές ιστορίες μου είναι άλλοτε χαρούμενες, άλλοτε θλιμμένες, άλλοτε παράξενες. Περιστατικά που μιλούν με την ιστορία. Διηγήματα που μιλούν για τη συχνά κρυμμένη ομορφιά της ζωής».
Όλα τα διηγήματα που περιέχονται στη «Μακαρονάδα» είναι εξαιρετικά, δροσερά και σου κρατούν μια ευχάριστη συντροφιά. Μπορεί να έχουν σχέση με μαγειρική όμως αν τα ψάξεις πιο βαθιά βγάζουν ανθρωπιά, καλοσύνη, αλληλεγγύη, ρομαντισμό, αγάπη. Διηγήματα που απηχούν και τα εσώτερα αισθήματα του Κώστα και που πρέπει να είναι το άλφα και το ωμέγα της ζωής μας με το ανάλογο χιούμορ. Νοστιμότατος Ζαφείρης με το σχετικό αλατοπίπερο. Ένα μεγάλο μπράβο!
Δημήτρης Φρεζούλης – Δημοσιογράφος
