Γράφει η Τασσώ Γαΐλα
29η Μαΐου, ημέρα ανάμνησης της Αλώσεως της Βασιλίδος των πόλεων , ημέρα Αλώσεως της Κωνσταντίνου πόλεως, και ημέρα μνήμης της Οσίας Υπομονής, και αρκετών ακόμη μαρτύρων της Ορθοδοξίας. Εμείς θα ‘σταθούμε’ στην ημέρα μνήμης της Οσίας Υπομονής μητέρας του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου της οποίας την μνήμη η Ορθοδοξία τιμά και την ημέρα κοίμησης της στις 13 Μαρτίου.
Ελένη Δραγάση: Κόρη του ηγεμόνα της Σερβίας Κωνσταντίνου Δραγάση που το 1390 και σε ηλικία περίπου 19 ετών παντρεύτηκε τον Μανουήλ Β’ Παλαιολόγο γόνο της δυναστείας των Παλαιολόγων ο οποίος στο τέλος της ίδιας χρονιάς ανέβηκε στον Βυζαντινό θρόνο αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση της πάλαι ποτέ κραταιής Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που τώρα πλέον ψυχορραγούσε.
Η Ελένη Δραγάση Παλαιολογίνα που στη σπουδαία γενιά της συγκαταλέγεται και ό Όσιος Συμεών ο Μυροβλύτης, Σέρβος βασιλιάς και κτήτορας της Ι. Μ. Χιλανδαρίου, αυτοκράτειρα πλέον του Βυζαντίου και πρώτη και μόνη Σλάβα Αυτοκράτειρα που όμως θα είναι θέλημα Θεού να είναι και η τελευταία Αυτοκράτειρα του Βυζαντίου…
Μεγάλη αρχόντισσα, εξαίρετη σύζυγος που στάθηκε επάξια δίπλα στον Μανουήλ για 35 ολόκληρα χρόνια αντιμετωπίζοντας μαζί του όλες τις δυσκολίες του παραπαίοντος Κράτους, πολιτικές, οικονομικές και θεολογικές, η Αυτοκράτειρα Ελένη έγινε μητέρα 8 παιδιών. Έξη αγόρια και δυο κορίτσια. Τα δυο κορίτσια πέθαναν μικρά κι από τα αγόρια τρείς θα διατελέσουν Δεσπότες του Μυστρά ο Θεόδωρος, ο Θωμάς και ο Δημήτριος, ένας ο Ανδρόνικος Δεσπότης της Θεσσαλονίκης και δυο Αυτοκράτορες. Η Ελένη θα δει δυο γιούς της να ανεβαίνουν στο θρόνο. Τον πρωτότοκο γιό της Ιωάννη Η’ Παλαιολόγο 1425-1448 που με το θάνατο του χωρίς παιδιά στον θρόνο θα τον διαδεχτεί ο τεταρτότοκος γιός της Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος Δραγάσης (γεννήθηκε 8 Φεβρουαρίου 1405) και τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου…
Το 1425, λοιπόν, στο Βυζαντινό θρόνο ανεβαίνει ο γιός της Ελένης Ιωάννης κι αυτό γιατί ο Αυτοκράτορας και σύζυγος της Μανουήλ αποφάσισε να παραδώσει το θρόνο στο πρωτότοκο παιδί τους για να αποσυρθεί στη Μονή Παντοκράτορος όπου εκάρη μοναχός με το όνομα Ματθαίος και μετά δύο μήνες στις 29 Μαρτίου του 1425 απεβίωσε.
Την ίδια χρονιά-1425- και λίγο μετά το θάνατο του αυτοκράτορα συζύγου της η Δέσποινα Ελένη θα αποσυρθεί στη Μονή της κυρά Μάρθας(η Μονή καταστράφηκε κατά την Άλωση της Κωνσταντίνου πόλεως) όπου και θα γίνει μοναχή με το όνομα Υπομονή.
Η Αγία Υπομονή υπήρξε αυτοκράτειρα του Βυζαντίου για 35 χρόνια και μοναχή στη Μονή Μάρθας για 25 χρόνια. Καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου της και με τις δύο ιδιότητες ως αυτοκράτειρα και μοναχή κύριο μέλημα της ήταν η συνδρομή στον πάσχοντα συνάνθρωπο. Μεγάλο το έργο της και στο χώρο της φιλανθρωπίας και στα γράμματα αλλά μεγάλη η προσφορά της και με την ιδιότητα της μητέρας- πρότυπο με την ανατροφή που έδωσε στα παιδιά της.
Τρία ακόμα παιδιά της Αυγούστας Ελένης ο Ανδρόνικος(μοναχός Ακάκιος), ο Θεόδωρος και ο Δημήτριος(μοναχός Δαυίδ, στο Διδυμότειχο) θα γίνουν καλόγεροι και οι δύο από αυτούς οι Θεόδωρος και Ανδρόνικος θα ταφούν στη Μονή του Παντοκράτορα όπως ο σύζυγος της αυτοκράτορας. Μοναχή με το ίδιο με αυτή όνομα, μοναχή Υπομονή, έγινε και η κόρη του γιού της Θωμά- Δεσπότη του Μυστρά-, η Ελένη η οποία απεβίωσε στη Λευκάδα.
Έχοντας διανύσει πορεία ζωής με 35 χρόνια στην κορυφή της ιεραρχίας του Κράτους-Αυτοκρατόρισσα και, 25 χρόνια στην ταπεινή υπηρεσία του Θεού από τη θέση ανώνυμης απλής καλόγριας σε Μοναστήρι-μοναχή η τέως Αυτοκράτειρα Ελένη Δραγάση Παλαιολογίνα νυν Αγία Υπομονή απεβίωσε στις 13 Μαρτίου 1450, ημέρα μνήμης της από την Εκκλησία μας.
Είναι καθοριστικός και αποδεδειγμένος από τους ιστορικούς ο ρόλος της Ελένης στην εκλογή του τελευταίου Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου όταν κάλεσε τους Θωμά και Δημήτριο μικρότερους αδελφούς του Κωνσταντίνου και παρόντος του Κωνσταντίνου τους ανακοίνωσε την επιθυμία-απόφαση της στο θρόνο να αναρριχηθεί ο Κωνσταντίνος για να σταματήσουν οι εσωτερικές έριδες εφόσον και ο Θωμάς και ο Δημήτριος διεκδικούσαν για λογαριασμό τους το θρόνο.
Η κρισιμότητα της κατάστασης και το επικίνδυνο με τους Οθωμανούς να έχουν κυκλωμένη από παντού την Κωνσταντίνου Πόλη με τις ελάχιστες πλέον γύρω της Χριστιανικές ελεύθερες κτήσεις, η βασιλομήτορα Ελένη νυν μοναχή Υπομονή έκρινε σαν μόνο κατάλληλο για το θρόνο τον Κωνσταντίνο-που ήταν πάντα η μεγάλη της αδυναμία-, τον Κωνσταντίνο που είχε δώσει άριστα δείγματα των στρατιωτικών του ικανοτήτων με τις μέχρι τότε πολεμικές του επιχειρήσεις στην Πελοπόννησο. Έτσι, ο Κωνσταντίνος θα στεφθεί Αυτοκράτορας στις 6 Ιανουαρίου 1449 στο Δεσποτάτο του Μυστρά ο μόνος αυτοκράτορας στην 997 ετών Ιστορίας της Αυτοκρατορίας που η στέψη του δεν έγινε στην Κωνσταντίνου πόλη…
Τελευταίες ώρες μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας, της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που κατόπιν ονομάστηκε Αυτοκρατορία του Βυζαντίου, τελευταίες ώρες του τελευταίου Αυτοκράτορα της, του Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου Δραγάση που τώρα ναι τώρα που ολομόναχος χρειάζεται τη μητέρα του τον καλύτερο μέχρι τότε σύμβουλο του κοντά του τόσο όσο ποτέ άλλοτε, τώρα η μοναχή πλέον Υπομονή είναι νεκρή…
Ο Άναξ Κωνσταντίνος κυβέρνησε –ουσιαστικά μια και μόνο πόλη- την Κωνσταντίνου πόλη από το 1449 μέχρι τις 29 Μαΐου 1453. Ημέρα πτώσης της Πόλης στα χέρια του φιλόδοξου νεαρού Οθωμανού ηγέτη Μωάμεθ. Ημέρα θανάτου του ίδιου του Κωνσταντίνου με τόσο ηρωισμό που τον κατέστησε αθάνατο και εθνομάρτυρα για την Ορθοδοξία, πράξη που λες και ξέπλυνε τις αμαρτίες όλης του της δυναστείας, της τελευταίας δυναστείας του Βυζαντίου, δυναστείας σχεδόν μακροβιότερης των Κομνηνών αλλά σε τραγικότητα μη συγκρίσιμη με καμιά άλλη.
Η μνήμη της σεβαστοκράτορος Ελένης Δραγάση Παλαιολογίνας και μετέπειτα μοναχής Υπομονής τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός από την ημέρα θανάτου της 13 Μαρτίου και την 29 Μαΐου.
Αρκετά χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντίνου Πόλεως –όπως μας πληροφορούν οι συναξαριστές- ο Αγγελής Νοταράς συγγενής των Παλαιολόγων μετέφερε κρυφά στα Γεράνια Όρη και έκρυψε το λείψανο του Αγίου Παταπίου-στον οποίον έτρεφε μέγα σέβας η Αγία Υπομονή-, σε σπηλιά στην περιοχή Θέρμαι δηλαδή το σημερινό Λουτράκι. Στο σπήλαιο αυτό που σημειωτέον υπήρξε ασκητήριο μοναχών από τον 11 αιώνα βρέθηκε αργότερα αγιογραφία και η κάρα(κεφαλή) της Αγίας Υπομονής. Εδώ, το 1952 ο γέροντας Νεκτάριος Μαρμαρινός έκτισε τη Μονή Αγίου Παταπίου, εδώ φυλάσσεται η κάρα της Αγίας Υπομονής.
Μικρός Ναός της Αγίας Υπομονής θεμελιώθηκε το 2012 (κτήτορες Μηνάς και Ξανθίππη Κάσιου) στην περιοχή Μεσαριά λίγο έξω από την πόλη της Κω.
Βοήθημα: Αυτοκράτορες του Βυζαντίου/ Μ. Παγουλάτου.
Τασσώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
