Οι μέρες της ορθόδοξης νηστείας μπορούν να χαρακτηριστούν ως μία περιοδική χορτοφαγία, στοιχείο που συναντάται στην βάση της διατροφικής πυραμίδας της μεσογειακής διατροφής, μία δεσπόζουσα θρησκευτική παράδοση που η μεθοδική και με εγκράτεια αποχή κυρίως από το κρέας, η έμφαση στην κατανάλωση τοπικών εποχικών και φρέσκων τροφίμων μπορεί να έχει ευεργετικές επιδράσεις στην προσωπική υγεία και στο περιβάλλον που διαβιώνει ο καθένας μας ως άτομο μίας κοινωνίας.
Η Ορθόδοξη Χριστιανική νηστεία ως αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής παραδοσιακής διατροφής προβλέπει να νηστεύουμε ετησίως στις 180 με 200 ημέρες. Τις ημέρες αυτές η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και όσπριων και η αποχή από ζωικά τρόφιμα και γαλακτοκομικά, έχει πολλαπλά οφέλη στην υγεία ταυτόχρονα όμως καθορίζοντας έτσι το εβδομαδιαίο μας διαιτολόγιο πετυχαίνουμε την απαραίτητη επιστροφή στο από αιώνες καταγόμενο παραδοσιακό μεσογειακό πρότυπο διατροφής.
Η μεσογειακή διατροφή αναγνωρίστηκε ως αύλο πολιτιστικό αγαθό της ανθρωπότητας[i] τον Νοέμβριο του 2010 από την UNESCO θεωρώντας ότι το καθημερινό διαιτολόγιο είναι ο πιο υγιεινός τρόπος διατροφής, με την ημερήσια κατανάλωση διατροφής να καθορίζεται με βάση την τοπικότητα των προϊόντων, το φυσικό και πολιτισμικό περιβάλλον, δηλαδή το κλίμα, το έδαφος, τα ήθη και έθιμα της περιοχής, και την παράδοση.
Η μεσογειακή διατροφική πυραμίδα (εικόνα 1) χωρίζει ομάδες τροφίμων σε καθημερινή, εβδομαδιαία και μηνιαία κατανάλωση[ii] με καθορισμένες ποσότητες (εικόνα 2) διότι η ημερήσια κατανάλωση πρέπει να γίνεται ορθολογιστικά και με εγκράτεια. Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι η αποφυγή στην κατανάλωση ζωικών προιόντων και η συχνή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, όσπριων που όπως φαίνεται στην εικόνα βρίσκονται στην βάση της διατροφικής πυραμίδας δίνουν στο οργανισμό εκείνες τις απαραίτητες διατροφικές ουσίες, σε συνδυασμό με καθημερινή σωματική άσκηση (π.χ. περπάτημα, χορός, κλπ) το Μεσογειακό διατροφικό μενού αποτελεί συνταγή για μακροζωία, υγεία και ομορφιά.
Η υψηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ακόρεστων λιπαρών), δίνει την ευκαιρία στον καταναλωτή να προσλάβει επαρκείς ποσότητες φυτικών ινών, αντιοξειδωτικών, φυλλικού οξέος, καλίου με αποτελέσματα την καλή λειτουργία του εντέρου, την ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης (Κάλιο), συμβάλει στην καθυστέρηση της γήρανσης, ενώ πολλές είναι οι έρευνες που δείχνουν ότι αυτή η διατροφική συνήθεια μπορεί να μειώσει την χοληστερόλη και να προστατεύσει από τον καρκίνο, τις καρδιοπάθειες και τον διαβήτη.
Το ιατρικό περιοδικό The Lancet, με αφορμή την Παγκόσμια ημέρα υγείας, ανακοίνωσε μία έρευνα[iii] σχετικά επιπτώσεις των διατροφικών προτύπων στην υγεία. Μεταξύ άλλων, εκτιμήθηκε ο αριθμός θανάτων (ανά 100.000 ανθρώπους) που μπορούν να αποδοθούν στη διατροφή. Υπάρχει, επίσης, σύγκριση μεταξύ 1990 και 2017. Το 1990, η Ελλάδα με 267 θανάτους ανά 100.000 άτομα, ήταν στην 4η καλύτερη θέση στην ΕΕ πίσω μόνο από Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία. Το 2017, η Ελλάδα κατρακύλησε στη 16η θέση, επειδή είχε τη μικρότερη μείωση στα περιστατικά από κάθε άλλη χώρα.
Οι αιτίες είναι η απομάκρυνση από τη μεσογειακή διατροφή, η ελλιπέστατη ενημέρωση, η υπερβολική κρεατοφαγία, τα επεξεργασμένα τρόφιμα, πλούσια σε ζάχαρη και αλάτι, σε συνδυασμό με χαμηλή κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, φυτικών ινών. Ταυτόχρονα η χώρα μας είναι η 7η παγκοσμίως σε κατανάλωση κρέατος τρώγοντας κατά κεφαλή 100 κιλά ετησίως στοιχείο που δείχνει ότι έχουμε χάσει το μέτρο στην διατροφή μας.
Η νηστεία με τις διατροφικές συνήθειες με τη κατανάλωση νηστίσιμων τροφίμων κάθε Τέταρτη και Παρασκευή, είναι πιο κοντά στο μεσογειακό μοντέλο διατροφής. Άρα αν νηστεύουμε πιο πολύ θα έχουμε πολύ πιθανόν όλες εκείνες τις ευεργετικές επιδράσεις στην υγεία επειδή οι περισσότερες νηστίσιμες τροφές (εικόνα 3) κατατάσσονται στην κατώτερη βαθμίδα της διατροφικής πυραμίδας δηλαδή αποτελούν την βάση της υγιεινής μας διατροφής.
Το μοντέλο αυτό της διατροφής είναι ένας οικολογικός τρόπος ζωής[iv] αρκεί να αναλογιστούμε ότι η παραγωγή ενός κιλού ζωικής πρωτείνης απαιτεί 11 φορές περισσότερη ενέργεια από ένα κιλό φυσικής πρωτείνης, επίσης είναι τροφές με χαμηλότερο οικολογικό αποτύπωμα (δείκτης επιβάρυνσης της γης), ειδικά στη χώρα μας όλες οι περιοχές μπορούν να είναι αυτάρκεις σε αυτά τα τρόφιμα, άρα δεν επιβαρύνουν επιπλέον τον πλανήτη με τη μεταφορά τους μέσω υπερατλαντικών και διηπειρωτικών ταξιδιών.
Το πόσο ωφέλιμο είναι για το περιβάλλον και την υγεία η κατανάλωση τροφίμων που εντάσσονται στη μεσογειακή διατροφή και στην νηστεία φαίνεται και από την διπλή πυραμίδα διατροφής[v] (εικόνα 2). Έτσι λοιπόν, για καλύτερη υγεία και λιγότερες επιπτώσεις στο περιβάλλον, πρέπει να ακολουθούμε πιστά την μεσογειακή διατροφική πυραμίδα.
Ο Μέγας Αντώνιος είχε πει ότι «Το φαγητό δεν είναι αμαρτία, αλλά αμαρτία είναι να τρώει κάποιος το φαγητό του χωρίς ευγνωμοσύνη, κοσμιότητα και εγκράτεια.», για να αποκομίσουμε λοιπόν τόσο τα περιβαλλοντικά όσο και στην υγεία μας οφέλη μίας τέτοια διατροφικής συνήθειας πρέπει να γίνετε με μεθοδικό τρόπο, ελέγχοντας την ποσότητα και δίνοντας βάρος στην ποιότητα των τροφών.
Κυριάκος Τσιπούρας
Τεχνολόγος Τροφίμων
[i] Αναγνώριση ως άυλο πολιτιστικό αγαθό http://www.minagric.gr/images/stories/ekdhlwseis/mesogiakidiatrofi/typos18112010.pdf
[ii] Μεταφράστε την πυραμίδα http://www.nutrimed.gr/odhgos_diatrofhs/mesogeiaki_diatrofi/metafraste_ti_mesogeiaki_puramida.html
[iii] https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(19)30041-8/fulltext?fbclid=IwAR1pMU8WcfzASwAKSEtkVbc2YS-LZa7BGTYx58OdC6tx4YGOe02BEDsM3No
[iv] «Μεσογειακή δίαιτα ένας οικολογικός τρόπος ζωής» Περιοδικό Τεχνολογία και Διατροφή 2009 αρθρογράφος Κυριάκος Τσιπούρας
[v] Η διπλή πυραμίδα διατροφής (infographic) WWF http://kalyterizoi.gr/
http://kalyterizoi.gr/new/i-dipli-pyramida-diatrofis-infographic
