Με αφορμή τα δημοσιεύματα σχετικά με την εικόνα της Παναγίας από την Ευρετή στην Μονή Πλακιδιώτισσας πριν και μετά τα Εισόδια της Θεοτόκου δηλαδή από 19 έως 28 Νοεμβρίου κάθε χρόνο και επιστροφή έχω να αναφερθώ σε ιστορικά γεγονότα πού έχει δημοσιεύσει στις 4 Μαΐου 1944 στην εφημερίδα “ΠΡΟΟΔΟΣ” αριθμό φύλλου 4191-92 ο Γυμνασιάρχης Γεώργιος Μαδιάς και καταγράφει τα ακολούθα:
Προχωρών ο οδοιπόρος εισέρχεται δρόμον ανηφορικόν πρός τα Μαστιχοχώρια και η χώρα αυτή ονομάζεται Ανέμωνας, από τους πολλούς ανέμους, ανατολικά φέρει προς την Πολίχνην Καλλιμασιάν και τα πέραν χωρία Καταρράκτην, Νέννητα κατάφυτα από μαστιχοφόρους σχίνους, ελαίας, αμυγδαλάς και αμπέλους και τα οποία είναι τα μάλλον προηγμένα χωρία των Μαστιχοχώρων ως εγγύτερα της πόλεως Χίου κείμενα.
Η Καλλιμασιά κείται επί κλιτύος όρους χωματώδους του οποίου η κορυφή λέγεται Προφήτης Ηλίας.
Το όνομα της σημαντικής αυτής Πολίχνης είναι δύσκολον να εξευρεθεί.
Οι παλιοί αγαθοί διδάσκαλοι οι άμοιροι της γλωσσολογίας, οι οποίοι τα πάντα απέδιδον είς την γεραράν αρχαιότητα παρήγαγον και την Καλλιμασιάν από το αρχαίο κύριον όνομα Καλλίμαχος, Καλλιμάχεια, Καλλιμασιά.
Οι δε χωρικοί Καλλιμασιώται από την καλή- μασιά και ( εγώ συμπληρώνω καλή μασισσιά).
Αλλά νομίζω ότι παράγεται από φυτόν είδος δυόσμου ή μίνθης (Φλουσκούνι) όπου άφθονον εφύτρωνεν εις τον τόπον αυτόν και το οποίον εκαλείτο πάλαι καλαμίνθη ,ότι από τούτου παράγεται το όνομα Καλλιμασιά.
Το έδαφος της Καλλιμασιάς είναι γονιμώτατον, φυτευόμενον ολόκληρον από τους σχίνους και ελαίας… Υπήρξεν δε άλλοτε πλουσιότατον το χωρίον τούτο και μάλιστα προεδευτικόν δια τούτο και φθονούμενον υπό των πέριξ χωρίων πολλά περί των κατοίκων τούτο κατηγορούσι.
Δεν γνωρίζομεν πότε κατωκήθη το χωρίον τούτο, δεν θα είναι όμως και πολύ αρχαίον ,όπως τα άλλα Μαστιχόχωρα και Καμπόχωρα αλλά απλώς ήσαν επαύλεις των ισχυρών γενών της πόλεως Χίου, αφού ουδεμία πόλις καθ’ όλην αυτήν την γήν αναφέρεται υπό των αρχαίων Βυζαντινών συγγραφέων ίσως και διότι αυτή η γη είναι λίαν σεισμόπληκτος καθ’ ότι ποτέ, κατά την τεταρτογενή περίοδον, ήτο λίμνη δια τούτο και εύφορος αλλά και άγαν σεισμόπληκτος, καίποτε καθώς οι Γεωλόγοι τεκμαίρονται θα καταποντισθή η χώρα από το Θολοποτάμι έως τον Βροντάδον.
Η Καλλιμασιά έχει περί τους 2.000 κατοίκους τους οποίους χαρακτηρίζει ευφυΐα και τάσεις φιλοπρόοδοι, ευγένεια και αληθινός πολιτισμός ανώτερος των Καμποχώρων, διατηρεί πλήρη δημοτικήν σχολήν και μεγαλοπρεπή ναόν της Κοιμήσεως.
Άλλωτε περιεβάλλετο από τείχος ισχυρόν εν μέσω δε Πύργος, ο οποίος ήτο κατοικία του εκάστοτε διοικητού.
Ο σεισμός του 1881 κατέστρεψε την Πολίχνην καθώς καί μέρος του Πύργου, η ύδρευσις του χωρίου γίνεται δια των φρεάτων.
Αρχαία Ελληνική ονομασία ουδεμία σώζεται μόνον των Μελαμποδιδών ήτις είναι μαντική οικογένεια προερχομένη από τον περίφημον μυθολογικόν μάντην Μελάμπουν.
Φαίνεται δε εδώ είς την Χίον έξωθεν ήλθον πολλά μαντικά γένη καθώς τών Καθείρων είς το Δαφνώνα.
Ωσαύτως αρχαία τοπωνύμια ίσως είναι το Αλεξάνδρι, ιερόν του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ελατρεύθη ως Θεός, η Λίμνη, η Καλαθού από την Καλαθώ, ο Κάλαμος, η Ζωπηγή, Σταυρός από το ταύρος καθώς ονομάζονται πολλά βουνά της, Βραχεληνόν από τον ληνόν (πατητήρι) και του Βράχου η Μαλόβρυσις η πλήρης χόρτου τα Βρυτά τόπος όπου βρύουν πολλά νερά ,υπάρχουν και άλλαι τοπωνυμίαι νεοελληνικά, ο Κεφαλάς, το Σχινάρι η Λαγκάδα, τα Πλάγια, η Μερίδα, η Αγία Παρασκευή, το Μετυληνιό,το Καμινάρι, οι Λάκκοι, ο Σελέπερος, ο Κουλουρής, το Βουνάκι, η Πλάκα, η Πελάμπουα ή Μπελάμπουα από το μάντη Μελάμπουν!
Οι Καλλιμασιώται καυχώνται και πολύ δικαίως δια τους δύο συγχωρίτας των Πατριάρχας, οίτινες εκόσμησαν τον Πατριαρχικόν Θρόνον του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Ιωακείμ τον Β ‘ 1860 εως 1863 και 1873 έως 1878 εκ της οικογενείας των Κοκκώδηδων και τον Ιωακείμ τον Δ’ Κρουσουλούδην 1884 έως 1887 αποβιώσαντα εις Χίον.
Το δε σκήνωμα τούτου είναι τοποθετημένον εις τον ναόν της Μεταμορφώσεως σεβαστόν τοις πάσι.
Ωσαύτως είς την περιοχήν της Καλλιμασιάς υπάρχουν δύο Μοναί καθώς περί τούτων γράφει εκτενώς και με ιστορικήν αλήθειαν ο σοφός συγγραφεύς της εκκλησιαστικής ιστορίας της Χίου ο φίλος μου ιερολογιώτατος αρχιμανδρίτης Ιωάννης Ανδρεάδης, η του Αγίου Γεωργίου Ραγούση ή Στειρά.
Η Μονή αύτη ιδρύθη το 1625 υπό του παπά Μεντώνη διελύθη δε τω 1881 ένεκα του σεισμού και καλείται του Ραγούση ή Στειρά και ως εγώ νομίζω τα δύο ονόματα είναι έν και το αυτό, από τον τόπον ο οποίος λέγεται Ραγούσα, από τον πλήρη ρωγμών τόπον αυτόν και κατά συγκοπήν έγινε Ρά αντί Ραγούσα.
Η άλλη Μονή είναι γυναικεία αύτη της Πλακιδιωτίσσης ή Βλακαδιωτίσσης, όπως ανέγνωσεν είς τινα χειρόγραφον ο γράψας περί της Μονής ταύτης ο προειρημένος ιστορικός Αρχιμανδρίτης Ιωάννης Ανδρεάδης, αλλά πάντως κακώς εγράφη, διότι το όνομα τούτο έλαβεν η Μονή από τον τόπον, ο οποίος είχε πολλά πλακίδια (μικράς πλάκας).
(Και όπως εγώ από γεννήσεως μου γνωρίζω ότι τα λέγαμε πλακούρια και μάλιστα όταν άρχιζαν να αναβλύζουν νερό λέγαμε ότι έχουμε πολυνεριά).
Έκτισε δε την Μονή αυτήν τω 1625 ο Καλλιμασιώτης Νικόλαος Κόζαρος Καλεύγενος αφιερώσας αυτήν είς την Νέαν Μονήν.
Είς την Μονήν αυτήν αφιερώθη και ο ναός της Παναγίας της Ευρετής του Άνω Βαρβασίου, ο οποίος ανήκεν είς την οικογένειαν Κάππαρη και Μπίλλη.
Η Μονή της Πλακιδιωτίσσης άλλοτε ηρίθμει περί τας 100 μοναχάς σήμερον δε περί τας (20) είκοσι. Πολλαί δε κατά διαδοχήν Ηγούμεναι υπήρξαν εκ Καρδαμύλων εκ της οικογενείας των Μαστρογιάννηδων, σήμερον δε ηγουμενεύει η οσία Ευδοκία Περίκκου Καλλιμασιωτίνα.
……Από άλλες ιστορικές πληροφορίες του 1822 είναι αυτή με την περίπτωση της Μοναχής ( Μαρού) Μαρία μητέρας του Ιωάννη Βαρβάκη πού την έσωσε κατά την σφαγή της Χίου ο Κωνσταντίνος Κανάρης μαζί με τον Νικόδημο και άλλα παλληκάρια Ψαριανούς ,που τους έστειλε η Βουλή των Ψαρών…υπήρχαν τότε 600 μοναχές στην Μονή Πλακιδιώτισσας οι οποίες οι περισσότερες σφαγιάσθηκαν από τους Τούρκους και ελάχιστες σώθηκαν κρυμμένες ή που πρόλαβαν και έφυγαν από την Μονή.
Οι λιγοστές πού σώθηκαν επέστρεψαν όπως η Καταφυγή Μαστρογιαννάκη που βρήκε με θαυματουργό τρόπο το εικόνισμα της Παναγίας.
Τώρα για το έθιμο της μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας από την Ευρετή στην Μονή της Πλακιδιώτισσας υπάρχουν τα εξής στοιχεία:
Το κτήμα πού είναι κτισμένη η Παναγία Ευρετή ανήκε στην Μονή Πλακιδιώτισσας και το 1850 έως 1855 όταν έγινε ενορία λίγο πρίν ή μετά η Μονή της Πλακιδιώτισσας δώρισε το κτήμα της Ευρετής στο Άνω Βαρβάσι στην εκκλησία της Παναγίας και λέγεται ότι οι κτήτορες είδαν όραμα ή όνειρο ότι η εικόνα της Παναγίας την ημέρα των Εισοδείων της Θεοτόκου να πηγαίνει με τα πόδια με συνοδεία στην Μονή της Πλακιδιώτισσας για την λειτουργία και μετά λίγες μέρες να επιστρέφει στην Ευρετή……ίσως να ήταν και κάποιος όρος της δωρεάς , άγνωσται αι βουλαί των δωρητών!
Έχω γράψει και άλλες φορές σχετικά για την Μονή της Πλακιδιώτισσας γιατί την δεκαετία του 1950 είχα την τύχη να πηγαίνω κάθε Κυριακή γιορτή και σχόλη στο Μοναστήρι και φόρενα όπως και τα Φώτα με το σικλάκι στο χέρι με τον αγιασμό και γύριζα με τον παπά Βαρκάρη τα σπίτια της Καλλιμασιάς να τα αγιάζει και είχα το σχετικό φιλοδώρημα!
Αυτή είναι πιστεύω η ιστορία της μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας της Ευρετής στην Μονή Πλακιδιώτισσας και η επιστροφή της!
Εύχομαι Χρόνια Πολλά για την αυριανή Μεγάλη εορτή του Αγίου Ανδρέα σε όλους και όλες τους εορτάζοντες να έχουν πάνω απ όλα Υγεία!
Χίος 29 Νοεμβρίου 2021
Λευτέρης Πυκνής
Μαλλιάς Καλλιμασιώτης
