Γράφει ο Κώστας Ευααγγελάτος.
Ο Γεράσιμος Σταματελάτος (STERIS) γεννήθηκε το 1898 στο χωριό Διγαλέτο της Κεφαλονιάς. Το 1915-1917 σπουδάζει στο Σχολείο Καλών Τεχνών Αθηνών με δασκάλους τον Παύλο Γερανιώτη, Σπύρο Βικάτο και Γεώργιο Ιακωβίδη. Διακρίνεται με δύο μεγάλα βραβεία: το Χρυσοβέργειο και το Αβερώφειο. Ταξιδεύει στην Ιταλία, το Μόναχο και το Άμστερνταμ. Το 1926 επιστρέφει στην Αθήνα και παίρνει το πτυχίο του και αποσπά τριετή υποτροφία για μεταπτυχιακά στο Παρίσι. Τέλη του 1927 εγκαθίσταται στο Παρίσι όπου παρακολουθεί μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης και λογοτεχνίας στη Σορβόννη. Εκεί αποκτά επαφές με σημαντικούς καλλιτέχνες, όπως ο Πικάσο, ο Ντεραίν, ο Λεζέ, ο Μπράκ και σπουδάζει τοιχογραφία και αρχιτεκτονική εσωτερικών χώρων στην École des Beaux-Arts. Στα τέλη του 1930 επιστρέφει στην Ελλάδα. Εγκαθίσταται στην Πλάκα σε ατελιέ που του παραχωρούν φίλοι του και σε αυτό ζωγραφίζει την μεγάλη σειρά των συνθέσεων του με τα «Ομηρικά Ακρογιάλια». Αρχαικές λιτές μορφές μυθικής και ονειρικής υπόστασης αναδύονται αφαιρετικά στο παρόν. Το 1931 εκθέτει τα έργα του στην Αθήνα. Όμως ο τότε διευθυντής της Εθνικής Πινακοθήκης Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ασκεί δριμεία κριτική κατηγορώντας τον μεταξύ άλλων για εγκεφαλικότητα αντί πνευματικότητα, διακοσμητικότητα και ατελή απόδοση των μοτίβων του. Ο Στέρης απάντησε με δημοσίευση του ευθαρσώς, με οξύτατο αντίλογο και θεωρητική προβολή των επιδιώξεων του. Οι δε διανοούμενοι της εποχής υπερασπίστηκαν την μοντέρνα αντίληψη του Στέρη, με 17 κριτικά άρθρα, που θεωρήθηκαν το πρώτο «μανιφέστο» της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας στην Ελλάδα.
Το 1935 εκθέτει έργα του στην Ρώμη, το Παρίσι, το Βερολίνο, την Θεσσαλονίκη και το 1936 στον Βόλο. Το 1938 στη Νέα Υόρκη αναλαμβάνει μετά από διαγωνισμό τη διακόσμηση του Ελληνικού Περιπτέρου στη Διεθνή Έκθεση του 1939. Φιλοτέχνησε τέσσερις μεγάλες τοιχογραφίες, με θέμα την ιστορία του Ελληνικού Πολιτισμού.
Το 1949 μετονομάζεται σε Guelfo Ammon d’ Este.
Παρόλο που έχει διακόψει κάθε επικοινωνία με την Ελλάδα και τους φίλους του το 1969 εκτίθενται έργα του σε γκαλερί χωρίς ο ίδιος να έχει ανάμειξη. Το 1980 διοργανώθηκε έκθεση με έργα του της μεγάλης συλλογής Κουτουλάκη στην Γλυπτοθήκη του Μονάχου. Η έκθεση αυτή το 1982 μεταφέρθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη στην Αθήνα. Ο αινιγματικός Στέρης που τότε είχε εγκατασταθεί στη Νίκαια της Γαλλίας, αν και γνώριζε και για τις δύο εκθέσεις, δεν επισκέφθηκε καμία…
Μετά το θάνατό του στη Νέα Υόρκη το 1987, η χήρα του ανακαλύπτει ότι ο Στέρης ήταν ελληνικής καταγωγής! Μετά την εμφάνιση της στην Ελλάδα το 1988 και τις πολύτιμες πληροφορίες της για την άγνωστη περίοδο της ζωής του, ο Στέρης επανήλθε στο εικαστικό προσκήνιο.
Ο Στέρης από τους αντιπροσωπευτικούς ζωγράφους των οραμάτων της γενιάς του 1930 απέδωσε έξοχα την μνημική ανασύνθεση μοτίβων της αρχαιοελληνικής παράδοσης και της ονειρικής ατμόσφαιρας του νησιώτικου τοπίου. Με σύγχρονο αίσθημα και στυλ βασισμένο στους πρωτοπόρους της εποχής του. Οι εκκεντρικές και επίσημες αλλαγές του ονόματος του, η ιδιόρρυθμη ψυχολογία του, η μυστηριώδης πολύχρονη απουσία του από την Ελλάδα έπλασαν έναν ιδιότυπο διεθνή εικαστικό δημιουργό, ο οποίος αμφισβητήθηκε στον τόπο του, όταν νέος ακόμη έδωσε έργα που φανερώνουν άπλετα και ανεξίτηλα την παρορμητική και οιστρογόνο ζωγραφική του κορύφωση.
Εικόνες: Πηγή-Κώστας Ευαγγελάτος. Αρχείο Fototanism.
Κώστας Ευαγγελάτος
Ζωγράφος, Λογοτέχνης, Θεωρητικός της Τέχνης.
