Πέρα από το γεγονός ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος (1939-1945) θεωρείται ο πιο καταστροφικός της ιστορίας, κατέχει και την πρωτιά σε αριθμό στρατιωτών που έγιναν αιχμάλωτοι πολέμου. Μία από τις χώρες που είχαν τον μεγαλύτερο αριθμό αιχμαλώτων ήταν η Σοβιετική Ένωση. Ενδεικτικά, υπολογίζεται ότι ο Κόκκινος Στρατός αιχμαλώτισε περίπου τρία εκατομμύρια Γερμανούς. Φυσικά, στα σοβιετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης κατέληξαν και στρατιώτες από άλλες εθνικότητες, που πολέμησαν στο πλάι του γερμανικού στρατού. Μία τέτοια περίπτωση ήταν ο Αντράς Τομά.
Ο Αντράς Τομά από την Ουγγαρία.
Ο Τομά καταγόταν από ένα χωριό κοντά στην πόλη Νιρεγιχάσα της Ουγγαρίας και εργαζόταν ως βοηθός σιδερά, όταν το 1944 σε ηλικία 19 ετών επιστρατεύτηκε στον Ουγγρικό στρατό και στάλθηκε με την μονάδα του στην Πολωνία για να πολεμήσει εναντίων των Σοβιετικών, μιας και η Ουγγαρία ήταν σύμμαχος της Γερμανίας. Ο Τομά αιχμαλωτίστηκε από τον Σοβιετικό στρατό σε μια πολιορκία πόλης και αρχικά μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο αιχμαλώτων κοντά στην Αγία Πετρούπολη (τότε Λένινγκραντ).
Ο Τομά αιχμάλωτος των Ρώσων.
Τον Ιανουάριο του 1945 έγινε η πρώτη καταγραφή του ως αιχμάλωτος με το όνομα Αντράς Ταμάς και όχι Τομά, που ήταν το σωστό. Λίγο μετά αρρώστησε και μεταφέρθηκε σε στρατιωτικό νοσοκομείο σε ένα άλλο στρατόπεδο περίπου 1000 χιλιόμετρα ανατολικά.
Το πρόβλημα με τον Τομά ήταν ότι κανένας δεν τον καταλάβαινε. Οι υπόλοιποι αιχμάλωτοι ήταν Γερμανοί και δεν καταλάβαιναν την εξαιρετικά δύσκολη Ουγγρική γλώσσα, όπως φυσικά και οι Σοβιετικοί, οι οποίοι νόμιζαν ότι απλώς έλεγε ασυναρτησίες…
Ο Τομά σε Ψυχιατρική κλινική.
Τον Ιανουάριο του 1947 μεταφέρθηκε σε ψυχιατρική κλινική στο Κατέλνιτς και σβήστηκε από τις λίστες αιχμαλώτων πολέμου. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι ουγγρικές αρχές δεν μπορούσαν να μάθουν τι του συνέβη και έτσι το 1954 κηρύχτηκε νεκρός. Ο Τομά πέρασε τα υπόλοιπα 53 χρόνια της ζωής του απομονωμένος από τον κόσμο, αδυνατώντας ακόμα και να συνομιλήσει με άνθρωπο εξαιτίας του γλωσσικού προβλήματος.
Ο Τομά μετά από 55 !!! χρόνια Ελεύθερος.
Το 2000 οι ρωσικές αρχές από περιέργεια κάλεσαν τον Κάρολ Μόραβτσικ, Σλοβάκο γλωσσολόγο, για να δουν μήπως μπορέσει να καταλάβει αυτά που λέει ο Τομά. Ο Μόραβτσικ συνάντησε έναν ήσυχο, απομονωμένο άνδρα με ένα ακρωτηριασμένο πόδι, που είχε εμφανή σημάδια διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD). Ευτυχώς, κατάφερε να αναγνωρίσει την Ουγγρική γλώσσα και σύντομα ενημερώθηκαν και οι Ουγγρικές αρχές. Η έρευνα ήταν δύσκολη, εξαιτίας του λάθος ονόματος που είχαν γράψει οι Σοβιετικοί το 1945, όμως οι Ούγγροι βρήκαν την πραγματική ταυτότητα αλλά και τα δύο μικρότερα αδέρφια του, Γιάνος και Άννα!
Τον Αύγουστο του 2000, ο 74χρονος πλέον Αντράς Τομά, μετά από 55 χρόνια αιχμαλωσίας επέστρεψε στην πατρίδα του σε άκρως συγκινησιακό κλίμα. Το Ουγγρικό Υπουργείο Άμυνας τον προήγαγε σε επιλοχία, του έδωσε τους μισθούς όλων των ετών που ήταν αιχμάλωτος σαν να υπηρετούσε κανονικά στο στράτευμα, καθώς και στρατιωτική σύνταξη.
Το τέλος του Αντράς Τομά του τελευταίου αιχμαλώτου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Ο Τομά έζησε στη Βουδαπέστη με την αδερφή του Άννα, η οποία ανέλαβε τη φροντίδα του μαζί με τη βοήθεια ενός ψυχιάτρου. Επισκέφθηκε πολλά από τα μέρη που έζησε μικρός, γεγονός που τον βοήθησε να κερδίσει κάποιες από τις χαμένες του αναμνήσεις. Δυστυχώς, το χάσμα 55 ετών ήταν υπερβολικά μεγάλο για να καλυφθεί μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα και ο Τομά δεν κατάφερε να προσαρμοστεί επαρκώς στη νέα του πραγματικότητα. Ο Αντράς Τομά απεβίωσε στις 30 Μαρτίου 2004, σχεδόν 3,5 χρόνια μετά την απελευθέρωση του, σε ηλικία 78 ετών.
Πηγή: Το σεντούκι της Ιστορίας.
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
