Μια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στην συνθήκη Σένγκεν, από την 1η Ιανουαρίου 2025.
Πρόκειται για μια ημερομηνία ορόσημο για τις δύο χώρες, καθώς Ρουμάνοι και Βούλγαροι θα μπορούν να ταξιδεύουν ελευθέρα στις 29 χώρες (μεταξύ αυτών και στην Ελλάδα), που βρίσκονται ήδη υπό την «σκέπη» της ζώνης Σένγκεν η οποία εξασφαλίζει την ελεύθερη μετακίνηση σε περισσότερους από 450 εκατ. πολίτες.
Τις σχετικές προσπάθειες ξεκίνησε πριν απο δυό χρόνια ο τότε υπουργός Μετνάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης
Ο βουλευτής, με ιδιαίτερη χαρά και ικανοποίηση δήλωσε:
«Σημαντική εξέλιξη για την Ελλάδα η πλήρης ένταξη Βουλγαρίας και Ρουμανίας στη ζώνη Σεγκεν από 1/1/25 καθώς επιτέλους συνδεόμαστε οδικώς με όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ελλάδα, το Υπουργείο Μετανάστευσης & Ασύλου, είχε αναλάβει την πρωτοβουλία άρσης αντιρρησιών στην ένταξη με συνεχείς επαφές με τα εμπλεκόμενα μέρη. Χαίρομαι ιδιαίτερα να βλέπω το αποτέλεσμα των προσπαθειών μας».
Η Ελλάδα είχε αναλάβει την πρωτοβουλία στήριξης της αίτησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας να ενταχθούν στην ζώνη Schengen
Η διεύρυνση αυτή θα έχει άμεσα οφέλη και για την Ελλάδα, καθώς θα ενωθούμε πλέον οδικά, εντός ζώνης Schengen, με τα υπόλοιπα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Βουλγαρία και Ρουμανία προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2005 και το 2011 ολοκλήρωσαν επιτυχώς τις διαδικασίες αξιολόγησης για την ένταξή τους στο χώρο Schengen, γεγονός που επικυρώθηκε με τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων της 9ης Ιουνίου 2011. Έκτοτε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επανειλημμένα διατυπώσει την άποψη ότι οι δύο χώρες είναι έτοιμες να ενταχθούν στον χώρο Schengen χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα.
Το 2022 με πρωτοβουλία Βουλγαρίας και Ρουμανίας, πραγματοποιήθηκε νέα επιτόπια αποστολή της ΕΕ, η οποία επιβεβαίωσε ότι οι δυο χώρες εξακολουθούν να πληρούν αποτελεσματικά τα αυστηρά πρότυπα Schengen και διαθέτουν υποδειγματικό ιστορικό επιδόσεων όσον αφορά την εφαρμογή τους.
Το θέμα αυτό, όπως επίσης και η πλήρη ένταξη της Κροατίας στο χώρο Schengen, συζητήθηκε στο Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών Υποθέσεων της 8ης Δεκεμβρίου 2022. Ενώ, όμως, η αίτηση της Κροατίας έγινε ομόφωνα δεκτή, οι αιτήσεις Βουλγαρίας και Ρουμανίας δεν έγιναν δεκτές λόγω αντιρρήσεων δύο χωρών (Αυστρία και Ολλανδία). Η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών εξέφρασε στήριξη στις δύο χώρες, τονίζοντας ότι η ένταξή τους θα ενισχύσει την αξιοπιστία και την ασφάλεια της Ένωσης.
Η Ελλάδα ωστόσο στήριξε την ένταξη Βουλγαρίας και Ρουμανίας, καθώς θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας, μέσω χερσαίας σύνδεσης με τον χώρο Schengen και στην ενίσχυση της ασφάλειας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Νότης Μηταράκης είχε στις αρχές του 2023 καθοριστικές επαφές με τον Αυστριακό Karl Nehammer και τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Gerhard Karner, διότι η Αυστρία ήταν η χώρα με τις μεγαλύτερες αντιρρήσεις : «Η Ελλάδα αναλαμβάνει πρωτοβουλία στήριξης της αίτησης της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας να ενταχθούν στην ζώνη Σέγκεν. Η διεύρυνση αυτή θα έχει άμεσα οφέλη και για την Ελλάδα, ενωμένη πλέον οδικά με τα υπόλοιπα Κράτη-Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συναντήθηκα εδώ στη Βιέννη με τον Αυστριακό Καγκελάριο κ. Karl Nehammer και τον Υπουργό Εσωτερικών κ. Gerhard Karner και την επόμενη εβδομάδα θα επισκεφθώ την Σόφια και το Βουκουρέστι. Υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, ειδικά ζητήματα που αφορούν το μεταναστευτικό, την προστασία των εξωτερικών μας συνόρων, θέμα για το οποίο απαιτείται πιο συντονισμένη, αλλά και πιο αυστηρή ευρωπαϊκή πολιτική. Για την πρωτοβουλία αυτή είμαστε σε επικοινωνία με την Σουηδική Προεδρία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή».
Επισκέψεις Μηταράκη σε Σόφια και Βουκουρέστι
Αμέσως μετά ο τότε Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, κ. Νότης Μηταράκης στο πλαίσιο της ελληνικής πρωτοβουλίας για την ένταξη της Ρουμανίας αλλά και της Βουλγαρίας στη ζώνη Schengen επισκέφθηκε την Σόφια και το Βουκουρέστι.
Ο Υπουργός Μετανάστευσης & Ασύλου κ. Νότης Μηταράκης, είχε γίνει δεκτός στο Βουκουρέστι από τον Υπουργό Εσωτερικών Υποθέσεων της Ρουμανίας, κ. Lucian Nicolae Bode.
Ο κ. Μηταράκης συζήτησε με τον κ. Bode την κατάσταση στο μεταναστευτικό ζήτημα, για το Νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου, αλλά και για τις προσπάθειες που κάνουν Ελλάδα και Ρουμανία στη διαχείριση των ροών ως χώρες πρώτης υποδοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση ειδικά μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Στη συνάντηση είχαν τεθεί επί τάπητος οι πρωτοβουλίες που έχει λάβει η Ελλάδα προκειμένου τόσο η Ρουμανία όσο και η Βουλγαρία, να ενταχθούν στην ζώνη Schengen, κάτι που δεν επετεύχθη στο πρόσφατο Συμβούλιο Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων, τον περασμένο Δεκέμβριο, με τον κ. Bode να ευχαριστεί τον κ. Μηταράκη για τις μέχρι τώρα ενέργειές του στο ζήτημα.
Να σημειωθεί πως στο πλαίσιο της εν λόγω πρωτοβουλίας, ο κ. Μηταράκης την προηγούμενη εβδομάδα συναντήθηκε και με τον Βούλγαρο Υπουργό Εσωτερικών και αναπληρωτή Πρωθυπουργό, κ. Ivan Demerdzhiev στη Σόφια.
Η Ελλάδα ήταν σε διαρκή επικοινωνία με την Σουηδική Προεδρία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την πρωτοβουλία ένταξης τόσο της Ρουμανίας, όσο και της Βουλγαρίας στη ζώνη Schengen.
Η συμφωνία της Βουδαπέστης
Η απόφαση ελήφθη αφού η Αυστρία, η χώρα με τις περισσότερες αντιρρήσεις, ήρε το βέτο της τον περασμένο μήνα κατά τη διάρκεια μιας ευρωπαϊκής συνδιάσκεψης στη Βουδαπέστη.
«Μια μεγάλη νίκη για τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και όλη την Ευρώπη», δήλωσε η ουγγρική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, η οποία είχε θέσει ως προτεραιότητα την ένταξη των δύο χωρών στην Ζώνη Σένγκεν.
Ως αποτέλεσμα, οι δύο ανατολικές χώρες θα ενταχθούν στη Σένγκεν από την 1η Ιανουαρίου 2025 με την ιδιότητα του πλήρους μέλους, κλείνοντας ένα κεφάλαιο που άνοιξε το 2011, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκρινε ότι με τα κατάλληλα μέτρα μπορούν να ενταχθούν στην Ζώνη.
Τότε, πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας και της Γαλλίας, αντιτάχθηκαν στην κοινή υποψηφιότητα Βουλγαρίας – Ρουμανίας. Με την πάροδο του χρόνου, οι πολιτικές αντιδράσεις σταδιακά αμβλύνθηκαν. Ολλανδία και Αυστρία ήταν οι μόνες χώρες που αρνούνταν να συμφωνήσουν.
Η ένταξη, ωστόσο, συνοδεύεται από μια βασική επιφύλαξη.
Η συμφωνία της Βουδαπέστης προβλέπει την καθιέρωση ελέγχων στα χερσαία σύνορα μεταξύ Ουγγαρίας και Ρουμανίας και μεταξύ Ρουμανίας και Βουλγαρίας για “τουλάχιστον” έξι μήνες, προκειμένου να “αποτραπεί οποιαδήποτε σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη και την εσωτερική ασφάλεια”.
Η διατύπωση “τουλάχιστον” υπονοεί ότι οι έλεγχοι θα μπορούσαν να επεκταθούν περαιτέρω.
Η παραχώρηση είχε ως στόχο να κατευνάσει τις επίμονες ανησυχίες της Βιέννης για τις παράτυπες μεταναστευτικές ροές.
Αυτό σημαίνει ότι το μεγάλο επίτευγμα της έγκρισης της Πέμπτης – η οριστική κατάργηση των ελέγχων διαβατηρίων στα χερσαία σύνορα – δεν θα πραγματοποιηθεί πλήρως και οι πολίτες που ταξιδεύουν στα σύνορα θα εξακολουθούν να κινδυνεύουν να αντιμετωπίσουν κάποιες ουρές και καθυστερήσεις.
Η χρήση συνοριακών ελέγχων για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών έχει γίνει όλο και πιο δημοφιλής σε όλο το μπλοκ. Η Γερμανία, η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες είναι μεταξύ εκείνων που έχουν καταφύγει στο μέτρο αυτό τους τελευταίους μήνες, παρά την αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητά του.
Η Σίλια Χεινικόσκι, ανώτερη ερευνήτρια στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων (FIIA), λέει ότι η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων μπορεί να λειτουργήσει ως “εργαλείο” για τους πολιτικούς ώστε “να πουν στο εγχώριο κοινό ότι κάνουμε κάτι”.
«Οι εσωτερικοί συνοριακοί έλεγχοι μπορεί στην πραγματικότητα να μην είναι τόσο επεμβατικοί, μπορεί να είναι μόνο τυχαίοι έλεγχοι στα σύνορα», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Η Ζώνη Σένγκεν, ένα από τα πιο απτά επιτεύγματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, περιλαμβάνει σήμερα 29 χώρες και περισσότερα από 450 εκατομμύρια πολίτες.
