Αφιερωματική εκδήλωση για τη συμπλήρωση 200 ετών (1824-2024) από το Ολοκαύτωμα της Ηρωικής Νήσου των Ψαρών, στη μνήμη του πρώην Πρωθυπουργού Ναυάρχου Πυρπολητή Κωνσταντίνου Κανάρη, διοργάνωσε η Βουλή των Ελλήνων στην αίθουσα της Γερουσίας.
Όπως επεσήμανε ο Πρόεδρος της Βουλής, κ. Κωνσταντίνος Τασούλας, στον χαιρετισμό του, «τιμούμε τη μνήμη ενός λαού, ενός “πέτρινου καραβιού”, το οποίο πλήρωσε πανάκριβα τη συμμετοχή του στην επανάσταση, αλλά και συνέβαλε πολύτιμα εις την αίσια έκβαση της επαναστάσεως».
Ο κ. Τασούλας τόνισε πως «η Βουλή σήμερα επιχειρεί να τιμήσει τη μνήμη συμπληρώσεως φέτος δύο αιώνων από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών, διότι αντιλαμβανόμεθα ότι παρά την αρπάγη της καθημερινότητας, η ανάμνηση τέτοιων γεγονότων μας κρατάει γερά προσηλωμένους στη θέση μας και μας επιτρέπει να βλέπουμε με αισιοδοξία και μάτι ιστορίας και όχι συγκυρίας το αύριο».
Ο Πρόεδρος της Βουλής σημείωσε ότι χάρη στη δραματική στάση και εξοικείωση με τον θάνατο του ηρωικού λαού των Ψαρών 200 χρόνια πριν, «σήμερα εμείς είμαστε ελεύθεροι και γι’ αυτό και εδώ στη Βουλή των Ελλήνων υποκλινόμεθα».
Χαιρετισμούς απηύθυναν επίσης ο βουλευτής Χίου της Νέας Δημοκρατίας κ. Νότης Μηταράκης και ο βουλευτής Χίου του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής κ. Σταύρος Μιχαηλίδης, ενώ για την τραγωδία των Ψαρών αλλά και την προσωπικότητα του Κωνσταντίνου Κανάρη μίλησαν ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κ.κ. Μάρκος, η Ομότιμη Καθηγήτρια Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κ. Μαρία Ευθυμίου, ο Πλωτάρχης του Πολεμικού Ναυτικού κ.
Παναγιώτης Γέροντας και ο Αντιδήμαρχος της Ηρωικής Νήσου Ψαρών κ. Μαρίνος Εμμανουήλ. Το γεμάτο μνήμες και συμβολισμούς ποίημα «Ματρόζος» του Γεωργίου Στρατήγη απήγγειλε η κ. Ελένη Καραγιώργη. Την κυβέρνηση εκπροσώπησε στην εκδήλωση ο Υφυπουργός Εσωτερικών κ. Βασίλης
Σπανάκης.
Χαιρετισμός του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Τασούλα
“Σεβασμιώτατε, κύριοι συνάδελφοι βουλευταί της Χίου και των Ψαρών, κύριε Μηταράκη, κύριε Μιχαηλίδη, κύριε Υπουργέ, εκπρόσωπε της Κυβερνήσεως, κύριε Σπανάκη, κύριε βουλευτά από τα Δωδεκάνησα, εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων, κυρίες και κύριοι εκπρόσωποι του Ηρωικού Δήμου Ψαρών, η Βουλή σήμερα επιχειρεί να τιμήσει τη μνήμη συμπληρώσεως φέτος δύο αιώνων από το Ολοκαύτωμα των Ψαρών. Και επιχειρεί να την τιμήσει κατ’ έθος «τω πατρίω νόμω χρώμενοι», όπως έλεγε ο Περικλής εις τον Επιτάφιο, διότι αντιλαμβανόμεθα ότι παρά την αρπάγη της καθημερινότητας, η ανάμνηση τέτοιων γεγονότων μας κρατάει γερά προσηλωμένους στη θέση μας και μας επιτρέπει να βλέπουμε με αισιοδοξία και μάτι ιστορίας και όχι συγκυρίας το αύριο.
Οι ομιλητές που θα ακολουθήσουν θα αναφερθούν στα γεγονότα, στη σημασία τους, στην προσωπικότητα του Κανάρη, στην ποίηση που εμπνεύστηκε από το γεγονός. Ήθελα σε αυτό τον χαιρετισμό να δώσω μια διάσταση της βαρύτητας του Ολοκαυτώματος των Ψαρών που τιμούμε σήμερα εδώ στη Γερουσία, όχι τόσο από την πλευρά του ηρωισμού που έχει ευλόγως υμνηθεί κι έχει ευλόγως υμνήσει και την τέχνη, αλλά από την πλευρά της διπλωματικής, της πολιτικής επίπτωσης εκείνων των γεγονότων, εκείνης της απερίγραπτης θηριωδίας επί της εξελίξεως του ελληνικού ζητήματος.
Το ελληνικό ζήτημα οδηγήθηκε σε αίσια έκβαση λόγω συνδρομής δύο παραγόντων: του ηρωισμού αλλά και της πολιτικότητας, της συνδρομής δηλαδή διπλωματικών παραμέτρων. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο από μόνα τους θα έφθαναν για την ανεξαρτησία της Ελλάδος. Και το ένα πυροδοτούσε το άλλο. Λίγους μήνες πριν την καταστροφή των Ψαρών, τον Ιανουάριο του 1824 ο τσάρος της Ρωσίας, κουρασμένος από την παράταση της ελληνικής εξέγερσης, κουρασμένος για τα συμφέροντα της Ρωσίας στην ανατολική Μεσόγειο που επλήττοντο από την αναταραχή και εβάλετο το ελεύθερο εμπόριο, κάνει μία πρόταση προς τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, Γαλλία και Αγγλία, για να λυθεί το θέμα και για να
κατασιγάσει η επανάσταση με το να δημιουργηθούν στην Ελλάδα τρία πριγκιπάτα, τρεις ηγεμονίες, όπως είχε γίνει παλαιότερα στο Πεδεμόντιο και σε άλλες περιοχές. Ηγεμονίες όχι ανεξάρτητες, αλλά αυτόνομες, φόρου υποτελείς, ανατολικής Ελλάδος, δυτικής Ελλάδος, η Πελοπόννησος και η Κρήτη, η άλλη ηγεμονία. Και μία εκδοχή αυτονομίας κοινοτικής για τα νησιά.
Η Πρωσία και η Γαλλία δέχονται αυτή την ιδέα και τη δέχονται την εποχή που η επανάσταση είχε μπει στη χειρότερη φάση της από το 1824 έως 1827 έως τη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Η επανάσταση ήταν σε φάση υποχώρησης λόγω των εσωτερικών διενέξεων, κυρίως. Ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών Κάνινγκ αντιλαμβάνεται ότι αυτό πάει αντίθετα, στη δική του αντίληψη περί των συμφερόντων της Μεγάλης Βρετανίας, που ήθελε μια Ελλάδα πιο αυτόνομη πιο ανεξάρτητη αλλά ήταν ακόμη στα σπάργανα αυτή του η αντίληψη και καθυστερεί αυτή τη λύση. Λίγους μήνες μετά τη θηριωδία η οποία χτύπησε τα Ψαρά και υπό το κράτος της διεθνούς, τότε, κατακραυγής αυτής της θηριωδίας κατά χριστιανών που ήρθε επιπλέον εκείνης της Κάσου, ο ξάδερφος του Κάνιγκ, Στράτφορντ Κάνιγκ, που αναλάμβανε πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας, μεγάλη στην εποχή εκείνη, κυριολεκτικά, στην Κωνσταντινούπολη, όπου ήρθε από την Αμερική για να αναλάβει τη θέση του πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη, συντάσσει το περίφημο
υπόμνημά του περί του ελληνικού ζητήματος.
Και σε αυτό το υπόμνημα περί του ελληνικού ζητήματος υπονομεύει την προοπτική αυτής της τριπλής δημιουργίας ηγεμονίας και για πολιτικούς λόγους αλλά και για λόγους συναισθηματικούς, επικαλούμενος τη μεγάλη θηριωδία η οποία είχε υποστεί ο χριστιανικός πληθυσμός από τον
σουλτάνο και λέγοντας ότι δεν μπορεί να υπάρξει μία τόσο εύκολη λύση αν δεν λυθεί το θέμα του ότι δεν πρέπει να επαναληφθούν αυτές τις θηριωδίες εις βάρος των χριστιανικών πληθυσμών. Έτσι καθυστέρησε έως ακυρώθηκε αυτό το σχέδιο -και έτσι μάλλον- και πήγαμε εν συνεχεία στο Πρωτόκολλο της Πετρούπολης το 1826 και κυρίως στη Συμφωνία του Λονδίνου το 1827 η οποία και προκάλεσε τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου.
Βλέπουμε δηλαδή πως η εξέγερση των Ψαρών, η τρομακτική συμπεριφορά του οθωμανικού στόλου κατά του πληθυσμού στα Ψαρά, ο αντίκτυπος ο ηθικός που είχε αυτή η θηριωδία, η οποία θα αναλυθεί
σήμερα εδώ, έπαιξαν ένα σημαντικό ρόλο στις διπλωματικές διεργασίες εκείνης της εποχής.
Δεν είναι απαραίτητο ότι αυτοί που έπεσαν στα Ψαρά το καλοκαίρι του 1824, δεν είναι απαραίτητο ότι αυτοί που στη συνέχεια σκόρπισαν σε όλα τα Κυκλαδονήσια, στην Ερέτρια, παντού, δεν είναι απαραίτητο να το έκαναν για να πετύχουν αυτό το αποτέλεσμα.
Ήταν σαφώς αφοσιωμένοι στην ιδέα της ελευθερίας, στην ιδέα της θρησκείας, στην ιδέα της πατρίδας. Και αυτή η θηριωδία, αυτή η θυσία τους έπαιξε έναν σημαντικό ρόλο, όπως και πριν το 1824 τα Ψαρά είχαν παίξει ένα σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της επαναστάσεως και είχαν γίνει κάρφος στους οφθαλμούς των Οθωμανών και το πλήρωσαν αυτό, όπως πλήρωσαν -γιατί πρέπει να τα λέμε όλα χωρίς να νιώθουμε ότι η αυτοκριτική είναι δολιοφθορά του ψυχισμού μας, είναι ανάταση του
ψυχισμού μας η σωστή αυτοκριτική- όπως πλήρωσαν και το γεγονός των καθυστερήσεων του να έρθει βοήθεια από τα άλλα νησιά τα οποία είχαν και αυτά στόλο. Όπως πλήρωσαν και το ότι νωρίτερα είχε πεθάνει ο Λόρδος Βύρωνας στο Μεσολόγγι και καθυστέρησε αρκετούς μήνες η εκταμίευση της πρώτης δόσης του δανείου. Η οποία καθυστέρηση στην εκταμίευση του δανείου δημιούργησε κάποιες απροθυμίες συμμετοχής στον αγώνα.
Όλη αυτή η δαιμονική εξέλιξη, σηκωμάτων, υψωμάτων και χαμηλωμάτων, συγκλονιστικών συμπεριφορών αλλά και συμπεριφορές οι οποίες είναι όχι συγκλονιστικές, όλη αυτή η διαδοχή τέτοιων
συμπεριφορών συνθέτει την επανάσταση του 1821, η οποία τελικά είχε αίσιο τέλος. Και πριν λίγα χρόνια με κορωνοϊό γιορτάσαμε τα 200 χρόνια από την έκρηξη της.
Σήμερα εδώ στη Γερουσία σας καλωσορίζω για να τιμήσουμε τη μνήμη ενός λαού, ενός πέτρινου καραβιού, το οποίο πλήρωσε πανάκριβα τη συμμετοχή του στην επανάσταση, αλλά και συνέβαλε πολύτιμα εις την αίσια έκβαση της επαναστάσεως. Λίγα χρόνια μετά, λίγες δεκαετίες μετά, ο Νικηφόρος Λύτρας ζωγράφισε για άλλο λόγο, το Μοιρολόι το Ψαριανό. Το Ψαριανό Μοιρολόι, δεν αναφέρεται στο θρήνο της θηριωδίας στα Ψαρά, είναι ένα μοιρολόι για την απώλεια ενός ναυτικού στη θάλασσα. Βλέπει όμως κανείς σ΄ αυτόν τον πίνακα, όχι έναν εκκωφαντικό θρήνο, όχι ένα σπαρακτικό θρήνο αλλά ένα θρήνο που παραπέμπει στα επιτύμβια της αρχαίας κλασικής Ελλάδος. Βλέπει έναν συνεσταλμένο θρήνο, αξιοπρεπή, ανθρώπινο. Βλέπει ένα θρήνο που μαρτυρά εξοικείωση με το θάνατο. Αυτή την εξοικείωση τα Ψαρά την υπέστησαν 200 χρόνια πριν και χάρη σε αυτή τη δραματική εξοικείωση εμείς σήμερα είμαστε ελεύθεροι και γι’ αυτό και εδώ στη Βουλή των Ελλήνων υποκλινόμεθα.
Σας ευχαριστώ.”
