Τιμάμε σήμερα στον Ανάβατο της Χίου τη μνήμη των χιλιάδων αδικοχαμένων μαρτύρων της τρομερής σφαγής από τους Τούρκους το 1822. Και εξαίρουμε το πνεύμα όσων αναγέννησαν το νησί κατά την προτροπή του συμπατριώτη τους Κοραή, «Ανακτήσατε και καταστήσατε λαμπροτέραν την πατρικήν γην».
Αυτό το απόσπασμα της ομιλίας της Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας[1] ακούστηκε στην επέτειο για τα 199 χρόνια της Σφαγής της Χίου, και η επιλογή του αποφθέγματος θα τολμούσα να πω ήταν πολύ πετυχημένη και αντικατοπτρίζει το μεγαλείο της ψυχής των απανταχού Χιωτών να βοηθήσουν και να συνεχίζουν ακατάπαυστα να βοηθούν ώστε να αναδεικνύουν τον γενέθλιο τόπο τους αρνούμενοι να δεχτούν ότι ηττήθηκαν τότε από το μεγάλο κακό.
Λίγα λόγια για την τελευταία φράση της κυρίας Προέδρου.
Στις 12.10.1822, μετά την γενοκτονία της Χίου, ο Αδαμάντιος Κοραής σε επιστολή του[2] καλεί τους συμπατριώτες του να επιστρέψουν στην Χίο λέγοντας τους ότι με «της ομονοίας το ιερόν όπλον» να την «ανακτήσετε και καταστήσετε λαμπροτέραν την πατρικήν γην». Την δήλωση της ιδιαιτερότητας των Χιωτών ότι έχουν ομόνοια και γνώση την επαναλαμβάνει ο Κοραής σε επιστολή του στον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο αναφωνώντας τον μάλιστα ως Φιλέλληνα Πολίτη.
Σε εκείνη την επιστολή[3] αφού προηγουμένως προτείνει την πολιτική στροφή προς την πολιτεία των Αγγλοαμερικάνων, κάτι που σίγουρα ασπάζονταν ο Μαυροκορδάτος και που ως πρόταση εκ του σωτήριου αποτελέσματος της επαναστατικής προσπάθειας αποδείχτηκε πολύ σωστή επιλογή τουλάχιστον σε διπλωματικό επίπεδο, λίγο πριν τελειώσει την επιστολή του μιλάει για το χρέος που οφείλει στην γη των προπατόρων του, τους Χιώτες δηλαδή, να τους καταστήσει συνοδοιπόρους του στην περαιτέρω επαναστατική δράση του, ώστε να ωφεληθεί από τις δυνατότητες του και εκείνοι να απαλύνουν τον πόνο και την θλίψη από τον θανατηφόρο διωγμό.
Το κάλεσμα αυτό προς του συμπατριώτες του να ξαναχτίσουν την Πατρώα γη καθώς η αναφορά του στον Μαυροκορδάτο να εκμεταλλευτεί τις ικανότητες των Χίων της διασποράς και των κυνηγημένων διασωθέντων δεν πρόφτασε να ειδή ο Κοραής να γίνονται πραγματικότητα και σίγουρα δεν φαντάστηκε την τεράστια οικονομική και κοινωνική ώθηση που έδωσε στα πρώτα χρόνια του νεοσύστατου κράτους η κινητοποίηση και επανασύνδεση της παροικίας των Χιωτών στην Σύρο και στο Πειραιά με το προϋπάρχον Χιώτικο εμπορικό δίκτυο στην Δυτική Μεσόγειο και την Μαύρη Θάλασσα.
Όσο αίμα και αν έτρεξε, τόση δύναμη έδωσε στους Χιώτες πρόσφυγες και τους παροικούντες στα εμπορικά λιμάνια ώστε σύντομα να κυριαρχήσουν στο θαλάσσιο εμπόριο της Ανατολική Μεσογείου καθιστώντας την νεοϊδρυθείσα Ερμούπολη εθνικό διαμετακομιστικό και ναυπηγικό κέντρο. Είναι η λεγόμενη από τους ιστορικούς Χιώτική φάση ανάπτυξης τη ελληνική ναυτιλίας του νεοελληνικού κράτους.
Όση προσπάθεια και αν έκαναν οι Οθωμανοί να εξαφανίσουν από προσώπου γης την μυροβόλο νήσο, τόσο μεγάλη και διαρκής ήταν η προσπάθεια των απανταχού Χιωτών για να ξανανθίσουν οι πορτοκαλιές, να ξαναγίνει ένας μεγάλος ναυτότοπος, να ξαναμυρίσει η μαστίχα, να δουλέψουν τα καρνάγια και τα βυρσοδεψεία.
Η βυρσοδεψεία στην Χίο δραστηριοποιούνταν πολύ πριν την σφαγή του 1822 και φυσικά το μοιραίο αυτό γεγονός που δούλεψε σαν μαχαίρι και βίαια διέκοψε την ιστορική πορεία του νησιού θα περίμενε κανείς να χάνονταν για πάντα η τέχνη από την περιοχή αφού θα χάνονταν και οι τεχνίτες του. Δεν συνέβη όμως διασωθέντες τεχνίτες άσκησαν την βυρσοδεψεία στην Σύρο με την δημιουργία ενός μικρού βυρσοδεψείου το 1829 από τον Παναγιώτη Καλουτά . Το πρώτο μεγάλο εργοστάσιο έγινε από ένα πρόσφυγα και αυτός στην Σύρο με καταγωγή από την Κρήτη[4]. Κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος είπε την φράση « Στην Σύρο ξαναγεννήθηκε η Ελλάδα» και το αναφέρω για να τονίσω διότι οι Χιώτες μπορεί να έβαλαν την μαγιά όχι όμως και όλα τα υλικά ώστε να επιτευχθεί αυτό το γεγονός.
Στα μέσα του 19 αιώνα η Χίος είχε 18 βυρσοδεψεία και 580 εργάτες. Το 1918 δημιουργήθηκε το ισχυρό σωματείο τον «Σύνδεσμο Εργατών Βυρσοδεψείων Χίου», η λειτουργία των τελευταίων εργοστασίων σταμάτησε την δεκαετία του 1980, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το απόθεμα των Χιώτικων σολοδερμάτων διατέθηκε για τις ανάγκες του ελληνικού στρατού, ενώ όσο απέμεινε το άρπαξαν οι Γερμανοί, σιγά μη τα άφηναν εδώ πήραν μέχρι και τα ποδήλατα από το νησί.
Είτε επιστρέφοντας στον τόπο τους, είτε από μακριά σε άλλο αγαπητό τόπο η προσπάθεια των Χίων διαχρονικά ήταν η ευημερία του τόπου τους. Είτε γεννημένοι στο νησί είτε γεννημένοι μακριά από αυτό δήλωναν πάντα την καταγωγή τους δίνοντας χορηγίες και δωρεές για τον πολιτισμό και την φιλανθρωπία, θέλησαν πάντα να δηλώνουν Χιώτες ακόμα και μέχρι να οδηγηθούν στην τελευταία τους κατοικία.
Πρωτεύον μέλημα τους ήταν και συνεχίζεται να είναι η προώθηση της γνώσης και της εκπαίδευσης. Παντού όπου και αν ευρίσκονταν οι Χιώτες φρόντιζαν να δημιουργούν σχολεία. Το έκαναν στην Ερμούπολη ιδρύοντας το Γυμνάσιο Σύρου με διευθυντή τον Νεόφυτο Βάμβα τον τελευταίο διευθυντή της περίφημης Σχολή της Χίου, το έκαναν στον Πειραιά ιδρύοντας το Παρθενικό Σχολείο το μετέπειτα Ράλλειο Γυμνάσιο θηλέων.
Το έκαναν στην Χίο στην ανοικοδόμηση και επαναλειτουργία της περίφημης Σχολή της Χίου[5] και μάλιστα δύο φορές, την πρώτη το 1839 όπου ανεγέρθη με τις εισφορές ένα τοις χιλίοις επί των πωλήσεων των εμπόρων της Χίου και με την συνδρομή των απανταχού Χίων. Την δεύτερη φορά με την συνδρομή κυρίως τη Χιώτικής παροικίας στην Αλεξάνδρεια μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1881 ξαναχτίστηκε στο τόπο όπου είχε ιδρυθεί η πρώτη Μεγάλη Σχολή της Χίου από το 1792 μέχρι το 1822 όπως αναγράφεται σε νεοελληνική μετάφραση στο επίγραμμα της αίθουσας τελετών του Γυμνασίου.
Το Γυμνάσιο της Χίου καθώς επίσης και άλλα εμβληματικά κτήρια όπως η βιβλιοθήκη Κοράη, το Λωβοκομείο, δηλώνουν με το καλύτερο τρόπο στο πέρασμα του χρόνου τον ακατάπαυστο αγώνα των απανταχού Χίων να κρατούν τον τόπο των πατέρων των πατεράδων τους ζωντανό και μεγαλοπρεπή.
Κυριάκος Τσιπούρας
Ταμίας Χιακής Αδελφότητας Αττικοβοιωτίας «Ο Κοραής»
[1] https://twitter.com/PresidencyGR/status/1393876466849488896?s=20
[2] Απάνθισμα επιστολών Κοραή εκδίδοντος Ιάκωβου Ρώτα
«Φίλοι συμπατριώται, οι απανταχού ευρισκόμενοι»
[3] Απάνθισμα επιστολών Κοραή εκδίδοντος Ιάκωβου Ρώτα
«Προς τον φιλέλληνα Πολίτη Μαυροκορδάτο»
[4]Τα «ταμπάκια» της Σύρου. Η πρώτη σπίθα. Παναγιώτης Κουλουμπής https://www.syrostoday.gr/news/132954-Ta-tampakia-tis-Syroy-H-proti-spitha-H-agnosti-kai-synarpastiki-istoria-tis-vyrsodepsias-stin-Ermoypoli.aspx
[5] Η περιώνυμη μεγάλη Σχολή της Χίου. Το ιστορικό Γυμνάσιο της Χίου Αντώνιος Ν. Χαροκόπος
