Το ιστορικά καταξιωμένο νησί των Ψαρών έμεινε στη μνήμη πολλών γενεών ως τόπος μαρτυρίου, όπου η οθωμανική θηριωδία του 1824 άφησε με απάνθρωπο τρόπο αποτυπωμένη όλη τη μανία της ολοκληρωτικής σφαγής των κατοίκων.
Το νησί, γνωστό από τον Όμηρο ως ΨΥΡΙΗ, ήταν πάντα καταφύγιο των διερχόμενων πλοίων και είχε πάντα λίγους κατοίκους. Κατοικήθηκε μόνιμα κατά τον 18ο αιώνα από Θεσσαλούς και Ηπειρώτες, που ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την θάλασσα, αφού το έδαφος του νησιού ήταν άγονο. Έτσι, ανέπτυξαν τη ναυτική τέχνη στην οποία οφείλεται η σπουδαία προσφορά των Ψαριανών στον αγώνα της Ελληνικής Επανάστασης, δίπλα στους Υδραίους και τους Σπετσιώτες.
Πολλές σελίδες της Ελληνικής Ιστορίας καλύπτονται από τα κατορθώματα του Κανάρη, του Παπανικολή και άλλων Ψαριανών με τις επιδρομές που έκαναν στα τουρκικά παράλια, τις νικηφόρες ναυμαχίες τους με την τουρκική αρμάδα, την επιτυχημένη χρήση πυρπολικών και την πολύτιμη βοήθεια στους κατατρεγμένους κατοίκους άλλων νησιών.
Για όλα αυτά όμως, τα αντίποινα από μέρους των Οθωμανών καταγράφηκαν με τα πιο άγρια δείγματα βαρβαρότητας. Οι σφαγές των ντόπιων (περίπου 4.000) και των προσφύγων (περίπου 17.000) υποχρέωσαν τους λίγους που απέμειναν να φύγουν προς τα ελληνικά νησιά, τη Σύρο, την Άνδρο, τη Μύκονο, την Αίγινα ενώ μετά την απελευθέρωση πήγαν στην Εύβοια, όπου και ίδρυσαν κοντά στην Αρχαία Ερέτρια δική τους πόλη με το όνομα Νέα Ψαρά.
Σήμερα, ο αριθμός των κατοίκων στο νησί δεν ξεπερνά τα πεντακόσια (500) άτομα, σχεδόν αποκλειστικά ναυτικούς και ψαράδες. Ο μοναδικός οικισμός στα νότια του νησιού αποτελεί και την έδρα του Δήμου Ψαρών.
Εικόνα: Από το βιβλίο του Κώστα Καββαδά με τίτλο «Σφραγίδες»,
που βρίσκεται στην Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Χίου «Κοραής»
Τέλος, θα ήθελα να κλείσω αυτό το σύντομο αφιέρωμα παραθέτοντας μια ιστορική σφραγίδα χωρίς αναφορά έτους με επιγραφή «ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΨΑΡΡΩΝ» και ένα άνθος στο κάτω μέρος. Στο κέντρο φέρει την εικόνα του Αγίου Νικολάου, μιας και ο Άγιος Νικόλαος είναι ο προστάτης των ναυτικών.
Αιμιλιανός Ευαγγελινός
