Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Ανατρέχοντας στους αιώνες συναντάμε τους πρώτους νομαδικούς λαούς κάπου στην νεολιθική εποχή και πολύ πριν αρχίσει η ομαδική ζωή σε οικισμούς. Ίσως κάπου εκεί να βρίσκονται κι οι ρίζες του λαού των Σαρακατσάνων νομαδικής φυλής τι άλλο; Ελληνικής καταγωγής που όμως οι ιστορικές πληροφορίες για τις ρίζες τους -κι όχι μόνο-, δεν είναι επαρκείς.
Νομαδικός λαός, ο λαός , η κοινότητα, η φυλή που κινείται από περιοχή σε περιοχή για βιοπορισμό κι όχι …για τουρισμό. Εμείς σήμερα ερχόμαστε στο Σκροπονέρι…
Που βρίσκεται το Σκροπονέρι;
Το Σκροπονέρι είναι ένα χωριό κάπου ανάμεσα στην Βοιωτία και την Εύβοια στο όρος ΠΤΩΟΝ. Χωριό, χειμαδιό, δηλαδή τόπος που περνούσαν τον χειμώνα τους, οι Σαρακατσαναίοι.
Οι ίδιοι τους θερινούς μήνες ζούσαν στα Άγραφα. Κτηνοτρόφοι ως επί το πλείστον ίσως να ζούσαν στο Σκροπονέρι(= σκόρπια νερά, περιοχή με πηγάδια σκόρπια) πολλούς-πολλούς αιώνες.
Σαρακατσαναίοι; Φύλο αρχαίο, νομαδικό με δική του ντοπιολαλιά και λέξεις βασικά κυρίως αρχαίας ελληνικής γλώσσας . Δικά του έθιμα και παραδόσεις. Όλα αυτά τα κράτησε ‘πεισματικά’ μέχρι το τέλος…
Ποιο τέλος;
Το τέλος της νομαδικής ζωής, το τέλος της παλιάς παραδοσιακής νομαδικής διαβίωσης αποτέλεσμα της αστικοποίησης των πάντων και της γης των Σαρακατσαναίων. Συμφέροντα παντού κι ένα Κράτος αδιάφορο –διαχρονικά- για τους Σαρακατσανέους που λογικά έπρεπε να είναι η ‘σημαία’ του έθνους μας.
Από τα μέσα και μετά-σύμφωνα με τα τρία αδέλφια ερευνητές του βιβλίου-, Αλέξανδρο , Δημήτριο και Αθηνά Χρισταντώνη, Σαρακατσαναίοι κι οι ίδιοι από το Σκροπονέρι, της δεκαετίας του ’50 άρχισε σταδιακά η εγκατάλειψη της πατρώας γης κι η εγκατάσταση των Σαρακατσαναίων σε γύρω χωριά κι αστικά κέντρα. Σε αυτό το γεγονός συνέβαλαν πολλοί παράγοντες.. Το πρωταρχικό είναι ότι στην …μοιρασιά της γης της περιοχής αυτής για την οικοδόμιση και τσιμεντοποίηση της όλοι …ξέχασαν τους νόμιμους θα λέγαμε δικαιούχους τους μόνιμους κατοίκους του Σκροπονερίου.
Καλύβες από καλάμια τα σπίτια τους, κτηνοτροφία η κύρια ενασχόληση τους. Υπάρχουν όμως και σήμερα κάποιοι απόγονοι τους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Ευτυχώς.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσες οι πληροφορίες του βιβλίου για τους κτηνοτρόφους, την δουλειά στα χωράφια , την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων που αποπνέει εικόνα βαθιάς αγάπης και σεβασμού στο δώρο του Θεού την ανθρώπινη ύπαρξη. Μέγας ο σεβασμός αυτών των ανθρώπων στη γη , τη χλωρίδα και πανίδα, σεβασμός κι αγάπη στους συνανθρώπους τους. Ήταν κλειστή η κοινωνία τους κι απόμακρη από τους γύρω πληθυσμούς;
Ίσως. Όμως αυτό συνέβαλε καθοριστικά στο να επιζήσει η φυλή τους μέχρι τις μέρες μας.
Μάθημα ζωής μας δίνουν αυτοί οι άνθρωποι που τους κοιτώ στις φωτογραφίες του λαογραφικού αυτού βιβλίου. Γνώριζαν το βασικό νόημα της ύπαρξης μας , ήταν φιλόσοφοι …αγράμμματοι. Λογικό εφόσον δεν υπήρχαν σχολεία. Η ιστορία όμως μας διδάσκει ότι ο προφορικός λόγος-εδώ οι μύθοι και παραδόσεις- , το εθιμικό δίκιο κι οι άγραφοι νόμοι πολλές φορές είναι ισχυρότερα του γραπτού λόγου. Όταν τα τηρείς φυσικά.
Μια περιήγηση στο χωριό Σκροπονέρι της Εύβοιας που σήμερα δεν υπάρχει αλλά οι συγγραφείς του βιβλίου το ζωντανεύουν με την εκπληκτική ικανότητα στην αφήγηση προκαλώντας νοσταλγία σε όσους βίωσαν τις καταστάσεις αυτές, παλιούς Σαρακατσαναίους του χωριού αλλά και το ενδιαφέρον ερευνητών.
Λαογραφικό βιβλίο , ενδελεχής έρευνα, βοήθημα για ερευνητές της φυλής των Σαρακατσαναίων αρκετά καλογραμμένο . Σαφώς θα πρέπει να το αποκτήσουν κι οι απόγονοι των οικογενειών που έζησαν στο Σκροπονέρι.
Συγχαρητήρια στους συγγραφείς. Το βιβλίο υπήρξε για εμένα προσωπικά όχι μόνο μια ευχάριστη έκπληξη αλλά πηγή αξιόλογων πληροφοριών σχετικά με πολλά θέματα. Από την ύπαρξη του φυτού μόσχου στο όρος Πτώον και την χρήση του σαν αγιασμό από τις Σαρακατσάνες , την Μονή της Πελαγίας και την πίστη σ’αυτήν από τους Σαρακατσαναίους, καθώς και ιστορικά γεγονότα του εμφυλίου άγνωστα σχεδόν σε όλους.
Σαρακατσαναίοι, λαός που κατάφερε να επιβιώσει μέχρι σήμερα. Το παρελθόν τους δηλώνει ότι θα επιβιώσουν και στο μέλλον σε πείσμα της παγκοσμιοποίησης.
‘ Σαρακατσαναίοι Σκροπονερίου’, ο σύλλογος που ευγενικά μου πρόσφερε αυτό το βιβλίο. Υπόχρεη.
Για την diafaneia.eu
Τασσώ Γαΐλα.
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια.
