Εκεί στο δοξασμένο χωριό Μελανιός, ετότε στα 1822.

Γράφει ο Επίτιμος Λυκειάρχης Χριστοφόρος Γ. Γατανάς.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Στον ελλόγιμο κ. Κωνσταντίνο Ε. Φραγκομίχαλο

από το Μελανιός, Θεολόγο, Φιλόλογο,

Διδάκτορα Κλασσικής Φιλολογίας και Φιλοσοφίας

του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Επίτιμο Σχολικό Σύμβουλο

Φιλολόγων, Πανεπιστημιακό, συγγραφέα και Πρόεδρο του

Πολιτιστικού Συλλόγου, Η Μέλαινα άκρα,

για όσα στην Ελληνική Παιδεία και γενικά

στο κοινωνικό σύνολο προσέφερε και προσφέρει!

Πάντοτε με χαρά!

Ο συμμαθητής σου.

Χριστοφόρος Γ. Γατανάς.

Αλήθεια, το χωριό ετούτο το ευλογημένο, το Μελανιός της Χίου τόπος έγινε θυσίας τόσων αθώων ψυχών ετότε τον Απρίλιο του 1822. Ο αναφερόμενος στο αφιέρωμα Επίτιμος Πανεπιστημιακός και Σχολικός Σύμβουλος Κωνσταντίνος Ε. Φραγκομίχαλος έγραψε το αξιόλογον, περισπούδαστον μεγάλο βιβλίον με επιγραφή «Το Μελανιός της Χίου, Βωμός της αιματηρότερης θυσίας της Ελληνικής Παλιγγενεσίας».

Ο Ιστορικός Γεώργιος Ζολώτας στο βιβλίον του «Ιστορία της Χίου», γράφει΄ Ο Μελανιός παρά τον ομώνυμον Κάβον Μελανιόν, την Μέλαιναν άκραν των παλαιών με την εκκλησίαν της Αγίας Μαρίνης, χωρίον είναι μικρόν…

Το χωριόν επαινείται από τους Ευρωπαίους περιηγητές Χρ. Μποντελμόντιους στα 1422, Θεβενώ στα 1549, Νικολάι στα 1551, Λουπάτζολο στα 1632, ο οποίος το αναφέρει σε χειρόγραφο χάρτη της Χίου την ίδια χρονιά, ο Ντάπερ στα 1688 και άλλοι.

Ο υποφαινόμενος σε βιβλίο του ετότε στα 1973, γράφει πως το χωρίον οφείλει το όνομά του σε μία παλαιάν εκκλησία της Αγίας Μελάνης, που ίχνη φαίνονται να υπάρχουν στη θέση Πατσός.

Ο ίδιος γράφει πως το χωριόν μικρόν είναι, μεγάλη όμως η καρδιά, μεγάλη η ψυχή των ανθρώπων του, όπως του αναφερομένου Κωνσταντίνου Ε. Φραγκομιχάλου, Ιωάννου Π. Γιαλούρη, Επιτίμου Υπαλλήλου του ΟΤΕ και καλλικελάδου Πρωτοψάλτη, των αειμνήστων ιερέων Γεωργίου και Ηλία Χαμέτη, Ευαγγέλου Φραγκομιχάλου, Νικολάου Φραγκομιχάλου κ.α.

Μελανόπρεπον είναι εκεί κοντά στη θάλασσα, στη θέση Μαύρος Κρεμός, το αί΄διο μνημείον του Ολοκαυτώματος ,από τα 1966 και μετά δέχτηκε βελτιώσεις.

Ο αοίδιμος Πρωτοπρεσβύτερος Μάρκος Αγαπητού Βασιλάκης, Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Αγίου Μάρκου (3^ου Βροντάδου) ετότε στα 1950 στο αξιόλογο βιβλίο του «Χιακά Εκκλησιαστικά Χρονικά», τ. Α΄, ανάμεσα στα άλλα γράφει:

Με το άλικο αίμα τους πότισαν την γη και θάλασσαν εκεί οι απλοί΄κοί άνθρωποι , μάνες με τα μωρά στην αγκαλιά, οι γραμματιζούμενοι, οι λειτουργοί του Υψίστου, οι ασκητάδες, όπως γράφει σχετικά ο αρχιμανδρίτης Ι. Ανδρεάδης στο βιβλίο του « Ιστορία της εν Χίω Ορθοδόξου Εκκλησίας» τ. Α΄ «Κατά την άχαριν τούτην εποχήν (1822) είδεν επίσης… πολλούς των κληρικών και λαί΄κών αυτής σφαγιαζομένους και ανασκολοπιζομένους και εις το πυρ παραδιδομένους εν αυτοίς ταις Ιεραίς Μοναίς αυτής ήτοι τη Νέα Μονή , τη του Αγίου Μηνά, εν τη του Αγ. Γεωργίου Συκούση ως και εν τω Μελανίω και τω Αναβάτω…».

Εδώ πληγώθηκε κολυμβώντας για να πλησιάσει τα Ψαριανά καράβια κοντά στη θέση Μαύρος Γκρεμός ο ιερεύς παπά – Νικόλας Αταλιώτης από το Άγιο Γάλα.

Εδώ στο Κάβο Μελανιός σκοτώθηκεν ο παπα- Γιάννης Κουφός από τον συνοικισμό Καμίνι των Χαλάνδρων προφθάνοντας να πει μόνον «Μνήσθητί μου Κύριε, όταν έλθης εν τη Βασιλεία σου…».

Ο παπα- Γιάννης Καρμοίρης ή Ψάλλας από την Ποταμιά στο Κάβο Μελανιός εκαρατομήθη από τους Τούρκους, τα ταγκαλάκια.

Ο ιερομόναχος Άνθιμος Πουλάκης ηγούμενος, εφημέριος του Λωβοκομείου Χίου και επίτροπος της Ιεράς Μονής Μουνδών, επήγε στα Διευχά και παρέλαβε τον ηγούμενο, τους πατέρες, τα ιερά σκεύη και άμφια, τους κώδικες, τα άγια λείψανα και κατέφυγαν σε βαθύ σπήλαιο εκεί στη Ράουσα που βρίσκεται κοντά στο μετόχι της Ζαρουλίδας στην περιοχή του χωριού Φυτών . Έμειναν εκεί πολλές ημέρες. Μετέβησαν ύστερα στο Κάβο Μελανιός και απ΄ εκεί με το Υδραί΄κό πλοίο του καπετάν Ιωάννου Ζάκα, απεβιβάσθησαν στα Ψαρά.

Ανάμεσα στους σκοτωμένους εκεί στο Κάβο Μελανιός, σώθηκεν ο παπα- Αντώνιος Μηνάς ή Ροβύθης χάνοντας την οικογένειά του που αργότερα βρήκε στην Σμύρνη…

Ο αξέχαστος παπα- Γιώργης Χαμέτης μου διηγήθηκε στα 1971, πως τότε στον καιρό της σφαγής στον Μαύρο Κρεμό πολλοί για να μην πέσουν στων Τούρκων τα χέρια, έπεφταν από το ύψος του γκρεμού στη θάλασσα.

Άδικα περίμενεν ο κόσμος τα καΐκια τα Ψαριανά΄ προλάβανε τα ταγκαλάκια…

Οι δικοί μας κρατούσαν σκάλεθρα μακριά που οι Τούρκοι τα πέρασαν για τουφέκια΄ ένας μονάχα είχεν όπλο, μα δεν έρριξε τουφεκιά.

Στο χωράφι «Κόκκινος» είχανε μαζεμένα τα αθώα κορίτσια ετότε στης σφαγής τον καιρό.

Εκεί στην «καραβόπειρα» δένανε τα καράβια τους οι εχτροί μας…

Αργότερα στα 1863, υπάρχουν στο χωριό 12 οικογένειες που πλήρωναν για την ετήσια Αρχιερατική Πατριαρχική Επιχορήγηση 71 γρόσια.

Τόπος τρομερής σφαγής είναι το Μελανιός ανάμεσα σε άλλους του νησιού μας της Χίου, όπως γράφεται στην Μ. Ελληνική Εγκυκλοπαιδεία τόμος 24.

Ο ποιητής Σκαρλάτος Δ. Μαγκανάς στις 25 Μαρτίου 1895 γράφει για την μεγάλη σφαγή:

«Διατί εις την βορείαν Μελανιού την άκραν θλάται

Πορφυρούν κύμα ογκώδες της θαλάσσης και μυκάται;

Πώς εις όλας τας εκτάσεις της Μελαίνης άκρας κρούζει

Λάρων ή κραυγή κοράκων και η αύρα όλη σώζει

πώς η θάλασσα τοσούτον φαίνεται αλλοιωμένη

Και εις μήκος εξ σταδίων είναι αιματοβαμμένη ;

Φεν εδώ απετελέσθη,

φοβερά σφαγή των Χίων….. ζωή πάσα απωλέσθη !

Όταν ήλθον μικρά πλοία εις αυτήν την παραλίαν

όπου χιλιάδες όλαι την σκληράν αιχμαλωσίαν

φεύγουσαι από την πόλιν έτρεχον εις τα χωρία

ανυπόδητοι, πεινώντες εν φρικτή μορφή αθλία.

Αι μητέρες άνευ τέκνων, τέκνα άνευ των γονέων,

Γραίαι , γέροντες και πλήθη χωρικών και ιερέων….

…. Η κοιλάς δε τότε εσκεπάσθη εκ πτωμάτων

και η παραλία πάσα επλημμύρισεν αιμάτων

όσοι έξαλλοι εκ τρόμου έπιπτον εν τη θαλάσση

Τούρκου πυροβόλου σφαίρα έπρεπε να διασπάση

την εξέχουσαν ολίγον κεφαλήν του κολυμβώντος.

Η αυτού του πνιγομένου του τρομακτικούς βοώντος,

η Άκρα αύτη η Μελαίνη

έκτοτε βοά και κλαίει, είναι αιματοβαμμένη».

Την Μ. Πέμπτη, 30 Μαρτίου, ήρχισεν η σφαγή η φρικτή !

Περίτρομοι όλοι έτρεχον εις ακρογιαλιές και στα βουνά για να σωθούν.

Ο Σπ. Τρικούπης στο έργο του « Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» (τ. Β΄) γράφει σχετικά.

«ούτε τα όρη ή τα σπήλαια, όπου οι πολυπαθείς Χίοι κατέφευγαν , ήσαν ασφαλής καταφυγή, ούτε τα παραθαλάσσια, όπου κατέβαιναν, παρείχαν βεβαίαν ελπίδα σωτηρίας΄ πολλάκις ατενίζοντες εις την θάλασσαν εξελάμβαναν τους αφρούς των κυμάτων πλοία ερχόμενα εις διάσωσίν των΄ χιλιάδες ανδρών και γυναικών συσσωρευθέντων εις τινά άκραν αντικρύ των Ψαρών επ΄ ελπίδι απόπλου έπεσαν εις χείρας δημίων, και τόσον αίμα εχύθη ώστε εκοκκίνισεν η παράκτιος θάλασσα΄ η μάχαιρα, το πυροβόλον , η αγχόνη, το οζώδες ρόπαλον δεν ήρκουν εις χορτασμόν των αιμοδίψων΄ επενόησαν νέον είδος θανάτου οι αλιτήριοι΄ άναπταν τα ενδύματα των τρισαθλίων γυναικών και βασανίζοντές τας απανθρώπως τας έκαιαν΄ αδυσώπητοι εφάνησαν προς πάσαν φωνήν ελέους και κωφοί προς πάσαν φωνήν αιδούς».

Ο Υδραίος πλοίαρχος Αναστάσιος Τσαμαδός γράφει στο ημερολόγιό του, 1822 Απριλίου 26.

Μία ώρα να ξημερώση: Εσηκώθηκαν ( εκ Ψαρών) 9 κομμάτια καράβια εις τα πανιά κατά την Χίον και ζυγώνοντας εις τον κάβο (Μελανιόν) ακούομεν πολλές τουφεκιές όπου έπεφταν. Πλησιάζουν δύο καράβια σπετσιώτικα, έρριξαν δύο τρεις κανονιές, ετραβήχθησαν οι Τούρκοι , επήγαμεν ημείς έξω με την σκαμπαβίαν, είδαμεν σκοτωμένους και πληγωμένους άνδρας και γυναίκας και βρέφη αναρίθμητα , επήραμεν εις το καράβι τέσσαρες φορές την σκαμπαβίαν φορτωμένην με γυναικόπαιδα. Εις τας 11 ώρας επήγαμεν εις τα Ψαρά και τους απεβιβάσαμεν ομοίως και πέντε λαβωμένους.

Ο Ιστορικός Γ. Ζολώτας γράφει:

Το δράμα του Κάβου Μελανιού, εις όν κατέφυγον των βορείων χωρίων οι κάτοικοι ζητούντες την εις τα Ψαρά σωτηρίαν, εγένετο διαρκούσης της β΄ σφαγής΄ Οι Ψαριανοί περιεποιήθησαν αδελφικώς τους δυστυχήσαντας Χίους, παραχωρήσαντες αυτοίς οικίας των, ναούς, και δημόσια καταστήματα, και τούτων πληρωθέντων κατεσκευάσθησαν χάριν των Χίων σκηναί και καλύβαι εις τα χωράφια και τους κήπους των. Ο Jourdain λέγει ότι είδε χιακάς οικογενείας πλουσιωτάτας σωρευμένας υπό αθλίων πανίον σκηνής.

Λήγοντος του μηνός Μαΐου είχε καταστραφή όλη η Χίος.

Ο Στ. Βίος, σε βιβλίο του σχετικόν για τη σφαγή της Χίου (σελ. 60) γράφει, σε αφήγηση ενός Χανιώτη από την Πιραμά.

Οι αθρώποι εκρυφτήκα άλλοι στις κρύφτες που εκάμα στα χωράφια, κι οι περισσότεροι έτρεχαν στο Κάβο Μελανιός. Σαν εφτάσαν εκεί, εβλέπαν τους Τούρκους που εσφάζαν τογ κόσμο… Τόσον αίμα εχύθην εκεί, που οι πέτρες εβαφτήκα με αίμα και ίσαμε τώρα φαίνονται κόκκινες…

Ο υποφαινόμενος στο βιβλίο του « Σ΄ ένα κομμάτι της Ιωνικής Γης», στα 1973, γράφει αρκετά ιστορικά στοιχεία για το Μελανιός, σε αφήγηση του Ιερέα Ηλία Γ. Χαμέτη.

Ο ίδιος στην εφημερίδα Η ΠΡΟΟΔΟΣ στις 18- 10- 2003, έγραψε το άρθρο « Το Μελανιός, ένα χωριό τιμημένο».

Ο ίδιος στο βιβλίο του « Τραγούδια από τη Χίο και τα Ψαρά», εκδόσεως Δήμου Αμανής στα 2004, γράφει τραγούδια του γάμου από το Μελανιός όπως τα έλεγε η Πολυξένη Ε. Φραγκομιχάλου, μητέρα του Κ. Ε. Φραγκομιχάλου και ο ίδιος ο γιος της, τραγούδια του Ολοκαυτώματος από τα 1822.

Όλβιος όστις της Ιστορίας έσχε μάθησιν΄ έτσι γράφει ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης (απόσπασμα 902).

Περάσαν εκείνα τα θλιβερά τα χρόνια. Τα γραφόμενα του Ευριπίδη, προσιδιάζουν απόλυτα στον κ. Κ. Φραγκομίχαλο.

Η Μούσα της Ιστορίας η Κλειώ, εξακολουθεί στο βιβλίο της χρυσές σελίδες για το Μελανιός να γράφει ! Μακάρι, έτσι πάντα να γράφει !

Ο υποφαινόμενος σε ποίημά του , γράφει ανάμεσα στα άλλα :

Στο Μελανιός οι άνθρωποι όλοι τους δουλευτάες,

την Αμανήν εκάμασι χωράφια δουλεμένα.

Είναι όλοι εργατικοί, φιλόξενοι, σπουδαίοι,

Πάντα από το περίσσευμα μιλούνε της καρδιάς τους !

Το πιστεύω απόλυτα, το πιστεύω !

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Γ. ΓΑΤΑΝΑΣ

Από τα Φυτά της Χίου.

Πτυχιούχος Τμημάτων Ιστορικού – Αρχαιολογικού