Εν τοις ρείθροις σήμερον του Ιορδάνου

Γράφει ο Επίτιμος Λυκειάρχης Χριστοφόρος Γ. Γατανάς.

Γράφω πάλι άρθρο θεολογικό αλλά με ιστορικά στοιχεία. Θεολόγος δεν είμαι. Είμαι Φιλόλογος και Ιστορικός. Κατάγομαι από εκκλησιαστική οικογένεια του χωριού Φυτά της Χίου.

Ο αείμνηστος προπάππους μου , Μιχαήλ Γ. Γατανάς, ήταν ιερομόναχος εκ χηρείας και εκοιμήθη αιώνια στα 1909 και ο θείος μου Μιχαήλ Ι. Κοντολέων, αρχιμανδρίτης που εκοιμήθη αιώνια στα 1942.

Έχω γράψει μέχρι σήμερα , 40 βιβλία, από τα οποία τα 15 είναι θεολογικά. Γράφω σε εφημερίδες της Χίου από τα 1970 μέχρι και σήμερα, σε περιοδικά συγγράμματα των Ιερών Μητροπόλεων Χίου, Ψαρών και Οινουσσών από τα 1984- 2011 και της Ιεράς Μητροπόλεως Μεγάρων και Σαλαμίνος από τα 1988 μέχρι στα 2014.

Ο αοίδιμος Μητροπολίτης ο Χίου, Ψαρών και Οινουσσών κυρός Διονύσιος Δ’ από την Εύβοια , με ωνόμαζε φιλόλογο θεολογούντα, γράφοντάς με έτσι και στο βιβλίο μου της Ι. Μητροπόλεως μας «Μη εποδύρου μου μήτερ καθορώσα εν τάφω ….» στα 1987.

Εν τοις ρείθροις σήμερον, του Ιορδάνου, γεγονώς ο Κύριος, τω Ιωάννη εκβοά΄ μη δειλιάσης βαπτίσαι με΄ σώσαι γαρ ήκω Αδάμ τον πρωτόπλαστον. Είναι το κοντάκιον των προεορτίων της εορτής των Θεοφανίων που ψάλλεται την 2αν του μηνός Ιανουαρίου.

Τα λεγόμενα κοντάκια αναπτύσσουν διηγηματικώς την σημασία της εορτής , είναι ύμνοι με το όνομα κοντάκια . Οι ύμνοι αυτοί από το1000 και μετά φέρονται απλώς ως κοντάκια και απαρτίζονται από ένα κουκούλιον ή προοίμιον αυτόμελον ιδιόρρυθμον, ιδιόρρυθμον προς την μετρική ή ρυθμική κατασκευή και δεν συνδέεται με άλλον από τους οίκους που ακολουθούν. Ο οίκος είναι ο ειρμός στον οποίον καταλήγουν τα άλλα που τον ακολουθούν.

Έτσι γράφεται στο Μέγα Ωρολόγιον της Εκκλησίας διά τα άγια Θεοφάνεια του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού και παρατίθεται το κείμενον.

Η βάπτισις του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού γράφεται ανάμεσα στα άλλα, στα Ιερά Ευαγγέλια του Ματθαίου Γ΄ 13- 17, Μάρκου Α΄ 9-11, Λουκά Γ΄ 21- 38 26,30.

Η περιφέρεια του Ιορδάνου κείται ανατολικά των Ιεροσολύμων και απέχει απ΄ αυτό περίπου στα 45 χιλιόμετρα. Είναι η περιφέρεια που αγάπησεν ο Κύριος και πολλές φορές επήγαινεν εκεί.

Η οδός την οποίαν ακολουθεί ο προσκυνητής στον Ιορδάνη διέρχεται διά μέσου της Γεσθημανής, της Βηθανίας, όχι μακρυά της Βηθανίας, μέσα σε μικρό ερειπωμένο χώρο που καλούνται « ύδατα των αποστόλων» και ύστερα μέσα σε φαράγγια , μέσα σε ανώμαλο έδαφος καταλήγει στην πεδιάδα της Ιεριχούς, που διασχίζει ο Ιορδάνης και ευρίσκεται η Ιεριχώς, που σήμερα δεν έχει την λαμπρότητα που είχε στους αρχαίους χρόνους στις εποχές των Χαναναίων και του Ηρώδη. Κείται 272 μέτρα κάτω από την Μεσόγειο θάλασσα… Στην Ιεριχώ υπάρχει ορθόδοξη Μονή στο όνομα του προφήτου Ελισσαίου. Εδώ ο Κύριος εφιλοξενήθη από τον Ζακχαίο που ανέβη επάνω σε συκομορέα διά να ιδή τον Κύριον, εδώ εθεράπευε ο Κύριος τους τυφλούς (Λουκά 18,35, Ματθ. κ. 29 -3-39).

Στο ΒΔ μέρος της πόλεως υπήρχεν πηγή που λέγεται Ύδατα του Ελισσαίου, που ο προφήτης Ελισσαίος τα μετέβαλε σε γλυκά και πόσιμα.

Στα δυτικά των υδάτων του Ελισσαίου και σε μικρή απόστασι από τις πηγές υψώνεται οροσειρά απόκρημνη και γεμάτη βράχους. Ένα από τα όρη αυτά λέγεται Σαραντάριον. Εδώ ο Κύριος ενήστευε για 40 ημέρες. Εδώ ο Κύριος επειράσθη από τον διάβολον…(Λουκά Δ΄ 1-13, Μάρκον Α΄ 12-13).

Η Ιεριχώ, σύμφωνα με την ιστορία, στα Αραβικά ονομάζεται Ρίχα.

Στα 1545 π.Χ. η πόλη κατεστράφη από τον Ιησού του Ναυή, που έσφαξε και τους κατοίκους της. Κατά την Αγία Γραφή, τα τείχη της έπεσαν ενώ κάτω από τους ήχους των σαλπίγγων οι Ιουδαίοι περιέφεραν την κιβωτό της Διαθήκης. Νέες καταστροφές, έπεσε η πόλη από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τίτο στα 70 μ. Χ. και κατά τους νεώτερους χρόνους από τον Ιμπραήμ πασά στα 1840.

Στον παραπόταμο του Ιορδάνη Ιερομίακα( αραβικά Γιαμούρα) εκεί κατά στα 636 οι Άραβες ενίκησαν την πρώτη τους μεγάλη νίκη εναντίον των Βυζαντινών στρατευμάτων.

Ο ποταμός Ιορδάνης διασχίζει την Παλαιστίνη από Β. προς Ν. περνά από την Τιβεριάδα λίμνη και χύνεται στη Νεκρά θάλασσα μετά από ροή 326 χλμ.

Στην μεγάλη έκταση- περιφέρεια του Ιορδάνη ποταμού ευρίσκονται οι ιερές Ορθόδοξες Μονές του Αγ. Γεωργίου Χοτζεβίτου , η Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου και του Αβα Γερασίμου.

Η Νεκρά θάλασσα είναι Ν.Α. της Ιεριχούς, που προήλθε από καθίζηση ή ηφαιστιογενή έκρηξη, ενώ προηγουμένως ήταν μικρή λίμνη και γύρω της καρποφόρος χώρος που έβοσκε τα κοπάδια του ο Λωτ. Εδώ ήταν οι πόλεις Σόδομα και Γόμορα που κατέστρεψεν ο Θεός για τις αμαρτίες των κατοίκων αυτών. Δεν υπάρχει εδώ καμία ζωική ή φυσική ύπαρξη να ζη εδώ στη λίμνη και διά τούτο καλείται Νεκρά θάλασσα. Έχει μήκος 77 χιλιόμετρα , πλάτος γύρω στα 16 και μέγιστο βάθος 399 μέτρα. Γεωγραφικά η Νεκρά θάλασσα κείται 392 μέτρα κάτω από τη Μεσόγειο θάλασσα.

Στο Σαραντάριον όρος υπάρχει ορθόδοξος Μονή και ναός με ηγούμενο και μοναχούς.

Αλήστου μνήμης είναι ο προπάππος του υποφαινομένου Ιερομόναχος Μιχαήλ Γ. Γατανάς που αγίαζε το ναό και τα σπίτια του χωριού μας τα Θεοφάνεια. Μετέπειτα ο παπα Χριστοφής Κοντολιός, ο Παναγιώτης Κοντολιός ο κτήτωρ της Αγίας Κυριακής στο χωριό.

Μετέπειτα ο ιερέας Σπυρίδων Γεώργαλος από τις Κηπουριές αγίαζε το χωριό και ιδιαίτερα στα Θεοφάνεια. Από τα 1936- 1988 ο ιερέας Παντελής Μιχ. Γατανάς από τα Φυτά, για λίγο διάστημα ο ιερέας Γεώργιος Σπ. Γεώργαλος από τις Κηπουριές, και μετέπειτα ιερέας των Κηπουριών. Μετέπειτα ο ιερέας Σπυρίδων Γ. Γεώργαλος αγίαζε το χωριό, κάτοικος των Φυτών.

Τα άγια Θεοφάνεια του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού.

Περί τας αρχάς του 3^ου έτους της ηλικίας του Ιησού, Ιωάννης ο Πρόδρομος , ο την αυτήν σχεδόν ηλικίαν ( ως μήνας εξ μόνον προγενέστερος του Ιησού) και παιδιόθεν έως τότε διατρίβων εν τη ερήμω , λαβών πρόσταγμα παρά Θεού, ήλθεν εις τα περίχωρα του Ιορδάνου , και εκήρυττε βάπτισμα μετανοίας εις άφεσιν αμαρτιών. Τότε και ο Ιησούς , ελθών από της Γαλιλαίας επί τον Ιορδάνην ,εζήτησε και έλαβε παρά τον δούλον ο Δεσπότης το βάπτισμα εν ω συνέβησαν τα παράδοξα εκείνα και υπερφυή. Ανεώχθησαν οι ουρανοί΄ το Πνεύμα κατήλθεν επί τον βαπτιζόμενον είδει περιστεράς και φωνή ηκούσθη εκ των ουρανών μαρτυρούσα ότι ούτος ην ο Υιός του Θεού ο αγαπητός , ο εκεί τότε ως άνθρωπος βαπτιζόμενος (Ματθ. γ΄ , Λουκ. Α 26, 30 και γ΄ 1-23). Εκ τούτων ανεδείχθη του Ιησού η Θεότης και της Τριάδος το μέγα μυστήριον΄ εκ τούτων και η παρούσα εορτή ονομάζεται Θεοφάνεια ή Θεοφάνια, ο εστι τω Θεώ η φανέρωσις εν ανθρώποις . Από ταύτης της σεβασμίου ημέρας χρονολογείται το βάπτισμα του Χριστού΄ από ταύτης ήρξατο και της βασιλείας των ουρανών το σωτήριον κήρυγμα.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ.

Ήμουν έφεδρος Σμηνίας της Ελληνικής Βασιλικής Αεροπορίας , υπηρετώντας στην 116 Σμηναρχία μάχης με Διοικητή τον Επισμηναγό Αναστάσιο Τζαβάρα, εκεί κοντά στο χωριό Καλαμάκι Λιμνοχωρίου ,πλησίον στην Κάτω Αχαΐα , εκεί στο Νομό Αχαΐας. Ήμουν στην ιερή πόλη του Μεσολογγίου στις 6 Ιανουαρίου 1966 και μπαίνοντας στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα άκουα ένα από τα τροπάρια της ακολουθίας του Μεγάλου Αγιασμού των Θεοφανείων.

Ο Μητροπολίτης Θεόκλητος έλεγε στο κήρυγμά του το μεγαλείο της σημερινής αγίας εορτής.

Περάσαν πολλά από τότε χρόνια. Στο νου μου τρέχουν ακόμη από τότε των τροπαρίων τα λόγια , της αγίας μεγάλης εορτής.

Επήγαινα και εγώ στο αναλογιό και έψαλα. Ο Μητροπολίτης στο τέλος με συνεχάρη.

Γράφω τώρα του τροπαρίου τα ιερά λόγια΄

Ως άνθρωπος εν ποταμώ, ήλθες Χριστέ Βασιλεύ, διπλούν βάπτισμα λαβείν σπεύδεις αγαθό, υπό τούτων Προδρόμου χειρών, διά της αμαρτίας ημών , Φιλάνθρωπε.

Από την ιερά του Μεσολογγίου πόλη, ξαναπέρασα στα 1988 και στα 2017 αντάμα με τη σύζυγό μου Μαρία.

Μητροπολίτης τώρα της Ιεράς Μητροπόλεως Αιτωλίας και Ακαρνανίας , με έδρα την ιερή του Μεσολογγίου πόλη, είναι ο Σεβασμιώτατος κ.κ. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ , που κατάγεται από τη δοξασμένη Σάμο, ένα μεγάλο του Αιγαίου πελάγους στολίδι.

Ο Απόστολος Παύλος γράφει λόγια που προσιδιάζουν και τώρα και εσαεί στον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη κ.κ. Δαμασκηνό.

«Τοιούτος γαρ ημίν έπρεπεν αρχιερεύς, όσιος, άκακος, αμίαντος, κεχωρισμένος από των αμαρτωλών και υψηλότερος των ουρανών γενόμενος» (Προς Εβραίους Ζ΄ 26).

Ο υποφαινόμενος έγραψεν ένα εξαποστειλάριον διά τον Σεβασμιώτατον κ.κ. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟ και απόλυτα πιστεύει ότι αυτό προσιδιάζει στον Σεβασμιώτατο:

ΕΞΑΠΟΣΤΕΙΛΑΡΙΟΝ.

Ήχος β΄. Τοις μαθηταίς συνέλθωμεν

Ποιμαίνεις μέγα ποίμνιον Χριστεπωνύμιον κόσμον,

θέσκελος, αγαθοεργός, μειλίχιος, σπουδαίος,

πασιφανής, όχ΄άριστος, συμπαθής, ελεήμων.

Εν τοις πιστοίς ευπρόσιτος, νημερτής, επαμύντωρ

Βιότης πολλούς δοίη σοι ο πάντων Ζωοδότης,

ΙΕΡΑΡΧΑ ΔΑΜΑΣΚΗΝΕ, της Αιτωλίας και Ακαρνανίας Ποιμενάρχα.

Την 5^η Ιανουαρίου 2024 μ. Χ. από πόλιν της Χίου.

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ Γ. ΓΑΤΑΝΑΣ.

Μετεκπαιδευμένος Λυκειάρχης, Φιλόλογος, Ιστορικός,

Συγγραφέας.

Τω Σεβασμιωτάτω Μητροπολίτη Αιτωλίας και Ακαρνανίας κυρίω ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΝ . Γράφει και αφιερώνει.

Η λ. Θεοφάνια μετά τον 4^ο αιώνα, ήταν για τη βάπτιση του Κυρίου, επειδή σε αυτήν εφανερώθη ο Θεός με τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος.

Η λέξη Θεοφάνια προτιμότερον να γράφεται με γιώτα, ωστόσο η λ. Θεοφάνεια με -ει , δικαιολογείται ως δήλωση της πράξεως και ιδιότητος των επιθέτων θεοφανής-Θεοφάνεια, όπως και διαφανής, επίσης διαφάνεια. Έτσι η εορτή των Θεοφανίων( 6 Ιανουαρίου) ,προτιμώτερον να γράφεται με γιώτα, τα Θεοφάνια.

Η εορτή των Θεοφανίων καλείται και εορτή των Φώτων, όπως γράφεται και στην ευχή στο τέλος της Θείας Λειτουργίας του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου η λεγομένη οπισθάμβωνος ευχή.

Ότι πάσα δόσις αγαθή, και παν δώρημα τέλειον, άνωθεν εστί καταβαίνον εκ σου του Πατρός των φώτων…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.

Η Καινή Διαθήκη. Λονδίνον 1819.

Μέγα Ευχολόγιον. Το βιβλίον ήτο του προπάππου μου Μιχαήλ Γ. Γατανά, από τα Φυτά της Χίου, εφημερίου του Ιερού Ναού Αγ. Παρασκευής Φυτών , που εκοιμήθη αιώνια στα 1909.

Ωρολόγιον Μέγα. Αθήναι 1915.

Μαμαλάδη Γερμανού Αρχιμανδρίτου . Οδηγός των προσκυνητών. Ιερουσαλήμ 1955.

Γιοβάνη Εγκυκλοπαιδεία. τ. 10. Αθήναι 1978.

Ανθολογία Ελληνική . Α΄ τόμος, Βιβλίον τα των Χριστιανών επιγράμματα.

Ανθολογία Παλατινή. Α΄ έκδοση. Αθήνα 2003.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ.

ρείθρον το΄ το ρυάκι, η κοίτη του ποταμού, χαντάκι, το αυλάκι που τρέχει το νερό

εκβοώ΄ φωνάζω δυνατά, διώχνω με βοή, το εκβοώ είναι ιστορικός ενεστώτας

ήκω΄ (ρήμα παρατατικός ήκον)΄ έχω έλθει, έχω εισέλθει

θέσκελος, ον΄ ο θαυμαστός

νημερτής, ες΄ αληθής, αψευδής

επαμύντωρ-ος΄ ο υπερασπιστής, βοηθός