Δεν είναι διαχρονικά από αρχαιοτάτων χρόνων σπάνιο το φαινόμενο της σεισμικής δραστηριότητος της Χίου όπως και όλου του Ελλαδικού χώρου.
Αλλά την Χίο την έχουν πλήξει μεγάλοι και φονικοί σεισμοί με αποκορύφωμα το 1881 ο μεγάλος Χαλασμός στις 13.40 της 22 Μαρτίου με το Ιουλιανό ημερολόγιο δηλαδή 3 Απριλίου με το Γρηγοριανό ημερολόγιο πού καθιερώθηκε στην Ελλάδα από τις 14 Φεβρουαρίου του 1923 και ξεκίνησε η 1η Μαρτίου 1923 εδώ και η διαφορά των 14 ημερών παλαιοημερολογιτών !
Είχα από γεννήσεως μου Πολλά ακούσματα από την προγιαγιά μου Καλλιοπώ Σωτηράκη Τσαλίκη που εμένα μαζί στο ίδιο δωμάτιο μέχρι τα δώδεκα μου χρόνια στην Καλλιμασιά.
Στον Χαλασμό η προγιαγιάμου ήταν 14 χρόνων.
Άρα όσα μού έλεγε ήταν πραγματικά γεγονότα διανθισμένα ποικιλόμορφα με τον δικό της τρόπο και όπως τα είχε ζήσει και βιώσει!
Έχουν γίνει πάρα πολλοί σεισμοί στην Χίο και θα γράψω τους κυριότερους από όσους έχουν καταγραφεί από ιστορικούς από τα παλιά χρόνια.
1) Το 439 π.χ. κατέπεσε η σκεπή σχολείου της Χίου και καταπλάκωσε 120 παιδιά.
2) Το έτος 17 π.χ. ισχυρότατος σεισμός κατέστρεψε την Χίο και 11 πόλεις της Μ. Ασίας.
3) Το 1389 μ.χ. όπως αναφέρει ο Λέων Αλλάτιος φοβερός σεισμός γκρέμισαν μέρος του κάστρου και πολλές εκκλησιές της πόλεως.
4) Το 1646 ισχυρότατος σεισμός προκάλεσε καταβυθίσεις οικισμών και έγιναν μεγάλα ρήγματα και μάλιστα πολλά ευρήματα είχαν σημειωθεί στην Ελίντα ,στο Κοντάρι, στην παραλία του Πυργίου, και της Καλαμωτής όπου διακρίνονται στο βυθό της θάλασσας.
5) Το 1738 έγιναν δύο ισχυρότατοι σεισμοί όπως αναφέρει ο Κωνσταντίνος Γορδάτος.
6) Εις τα αρχεία του Παντελή Κοκκάλη γίνεται αναφορά για μεγάλους σεισμούς την 26ην Ιανουαρίου 1809 ..την 1η Οκτωβρίου 1852 την 4η Οκτωβρίου 1856 πού σημειώθηκαν 53 σεισμοί.
7) Τον μεγάλο επίσης σεισμό της23 Ιουλίου 1949 μεγέθους 6.7 Ρίχτερ όπου καταστράφηκαν 49 οικισμοί αλλά οι ζημιές σχετικά ήταν λιγότερες από τον Χαλασμό του 1881.
Μία γεύση από αυτόν τον σεισμό την έζησα και θυμάμαι γιατί ήμουν δύο χρονών και αυτό πού μού έχει μείνει είναι το τσαντίρι πού μέναμε κάτω από την αχλαδιά του Χριστοφακιού την μάνα μου να κρατά την αδερφή μου 4 μηνών στην αγκαλιά της και τα αχλάδια να πέφτουν πάνω στην σκηνή και πάνω στα κεφάλια μας γιατί μείναμε αρκετές εβδομάδες.
Το ταρακούνημα του σεισμού δεν το θυμάμαι.
Μελετώντας και αναλύοντας τους τελευταίους σεισμούς και τον τελευταίο του 2017 παρατηρώ ότι από το 1881 κάθε 68 χρόνια έχουμε ισχυρό σεισμό πάνω ή κοντά στην Χίο. ( 1881..1949..2017)
Αυτό που μού έχει κάνει μεγάλη εντύπωση είναι ότι στον Χαλασμό του 1881 με τις χιλιάδες ανθρώπινες ζωές νεκρούς και τραυματίες είχε δραστηριοποιηθεί όλη η ομογένεια της διασποράς παρ ότι βρισκόμαστε υπό Τουρκική κατοχή και η πλατεία Βουνακίου πού τότε δεν υπήρχε ο Δημοτικός κήπος είχε γίνει καταυλισμός και Νοσοκομείο του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού και της Ελλάδας και είχαν καταφθάσει στην Χίο διακεκριμένοι γιατροί όπως Σ.Μαγγίνας, Ι.Γαλβάνης, Ν.Μακκάς, Τ.Λούης
Χ.Ανασταδιάδης, Δ.Ράλλης, Δ.Δέδες ,Μιλτιάδης Παναγόπουλος ,Ε.Παπαδάκης, Σ.Σπάθης, και Γ. Κουτσομητόπουλος ,Ι.Οριγώνης., Κ.Λιγούρας και ο μεγάλος καθηγητής Α. Χρηστομάνος και μάλιστα στο πρόχειρο Νοσοκομείο σήκωσαν την Ελληνική Σημαία και έγινε Τούρκος ο Τούρκος διοικητής της Χίου Σαδίκ πασάς και διέταξε και κατέβασαν την Ελληνική Σημαία.
Καί εδώ θέλω να σημειωθεί η άμεση βοήθεια της Γαλλίας που την άλλη μέρα του σεισμού κατέπλευσε η Γαλλική ακταιωρός ” ΜΠΟΥΒΕ ” και οι ναύτες άρχισαν να σκάβουν τα ερείπια με μεγάλη προσοχή καί ανέσυραν τραυματίες και εκατοντάδες πτώματα. Επίσης έστησαν πολλές σκηνές για την στέγαση των σεισμόπληκτων.
Φυσικά και η Ελληνική Κυβέρνηση έστειλε το πολεμικόν “ΣΑΛΑΜΙΝΑ ” με 70 σκαπανείς με διοικητή τον υπολοχαγόν Ιωάννη Τζαβέλα για την ανασκαφή των κατεδαφισμένων κτιρίων για να βρουν ζωντανούς ή νεκρούς ή τραυματίες.
Πόλεις ή χωριά. Νεκροί. Τραυματίες
————————————————————————————
Πόλις Χίου. 1.071. 379
Βρονταδος. 80. 238
Καλλιμασιά. 425. 55
Θυμιανά. 226. 30
Νένητα. 173. 31
Κοινή. 140. 35
Αυγώνυμα. 40. 10
Θολοποτάμι. 165. 92
Βαβύλοι. 106. 27
Βερβεράτο. 118. 18
Ζυφιάς. 89. 10
Βασιλειώνικο. 63. 14
Μυρμήγκι. 51. 17
Μέσα Διδύμα. 69. 37
Έξω Διδύμα. 52. 18
Καταρράκτης. 71. 21
Καλαμωτή. 60. 12
Φλάτσια. 39. 25
Βουνό. 38. 14
Αρμόλια. 30 16
Παγίδα. 9. 11
Ανάβατος. 8. 12
Πατρικά. 3. 6
Πυργί. 0. 4
Ολύμποι. 0. 1
Μεστά. 2. 2
Ελάτα. 0. 1
Βέσσα. 1. 1
Λιθί 21. 7
Άγιος Γεώργιος. 34. 13
Χαλκειός. 22. 19
Δαφνώνας. 95. 27
Νέα Μονή. 6. 6
Καρυές. 36. 11
Πυραμά. 3. 0
Καρδάμυλα. 1. 0
Άγιον Γάλας. 2. 0
Φυτά. 2. 0
————————————–
Σύνολον. 3.612. 1.306
Βέβαια υπήρξαν και πολλές καταστροφές Νεκροί και τραυματίες στα απέναντι παράλια της Τουρκίας Τσεσμέ και Αλάτσατα .
Σχεδόν οι νεκροί και οι τραυματίες στην Τουρκία ήταν περίπου όσοι και στην Χίο.
Λέγεται ότι ο σεισμός ήταν 7,3 Ρίχτερ κατ’ άλλους 6,5 Ρίχτερ…πάντως ήταν ο φονικότερος όλων των σεισμών της Χίου .
Επίσης έφθασαν στο λιμάνι της Χίου πολλά πλοία με τρόφιμα, φάρμακα ,ρουχισμό, ξυλεία με το Γαλλικό ” ΒΟΛΤΙΖΕΡ ” το Αγγλικό “ΒΑΡΟΝ ” το Αμερικανικό ” ΓΚΑΛΕΝΑ ” και Τουρκικά.
Δημιουργήθηκαν πολλά σωματεία και επιτροπές με εξέχοντες Έλληνες της διασποράς και ίδρυσαν συσσίτια και συγκέντρωση χρημάτων
Ιδιαίτερα ο Συγγρός με 10.000 φράγκα, ο Ζαννής Κορωνιός 2.000 λίρες και φυσικά ο μεγάλος ευεργέτης Ζαννής Στεφάνοβικ Σκυλίτσης τεράστια ποσά… αλλά υπάρχει πλήθος ευεργετών πού χρειάζεται σελίδες για να τους γράψω όλους.
Υπάρχει και η περίπτωση πού έπεσε ο τρούλος της Νέας Μονής και θάφτηκε η εικόνα τής Παναγίας Νεαμονήτιδος χωρίς να πάθει ούτε μία γρατζουνιά η θαυματουργή εικόνα πού πιστεύω ότι έβαλε το χέρι της στην δική μου περίπτωση όταν γκρεμοτσακίστηκα Έξω από την Μονή στις 19 Απριλίου 1967 με αυτοκίνητο και ήμουν για τον άλλο κόσμο.
Βέβαια η ανοικοδόμηση της Χίου κράτησε χρόνια και μάλιστα το 1882 υπάρχουν επιστολές του διοικητή της Χίου πού διορίζει επιτροπές για την καταγραφή των κτισμάτων και μάλιστα ένας από τους δύο είναι πρόγονός μου, ο Παντολέων Πυκνής διδάσκαλος της εποχής εκείνης.
Αυτά τα λίγα και να θυμόμαστε ότι η ζωή μας δεν είναι τίποτα μπροστά στον όλεθρο και την καταστροφή απ όπου κι αν προέρχεται.
Αλλά στις δύσκολες στιγμές βλέπουμε και τους φίλους μας όπως αποδεικνύεται με την Γαλλία από τα χρόνια τα παλιά.
Να μην ξεχνάμε την Ιστορία του τόπου μας !
Καλό ξημέρωμα Ελληνίδες και Έλληνες και Χιώτισσες και Χιώτες απανταχού γης καθώς και Καλλιμασιώτες πού στον Χαλασμό το χωριό μας, που ισοπεδώθηκε, είχε τους περισσότερους νεκρούς απ όλα τα άλλα χωριά και εμείς της ηλικίας μου θυμόμαστε τα ερείπια, όπως τον Πύργο στο κέντρο της Καλλιμασιάς του Πολήτα του Ζώρζου και πολλά ακόμη γκρεμισμένα κτήρια.
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΌΛΩΝ ΤΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ!
Χίος 22 Μαρτίου 2022
Λευτέρης Πυκνής
Μαλλιάς Καλλιμασιώτης
