Του Κ. Α. Ναυπλιώτη
Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα υπήρξε ιδιαίτερη από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Πρώτη μαρτυρία για τα ζώα και τη σχέση τους με τον άνθρωπο εμφανίζεται στην Οδύσσεια του Ομήρου, και αυτή είναι του Οδυσσέα με τον σκύλο του το Άργο.
Αναφορές υπάρχουν και στα έργα του Ηροδότου (βλ. «Ιστορίαι»), του Αριστοτέλη(1), του Ξενοφώντα ο οποίος ονόμασε το αγαπημένο του σκυλί «Ορμή». Στο σημείο αυτό να αναφερθούμε και στο άλογο του Μ. Αλεξάνδρου τον Βουκεφάλα, που όχι μόνο συνόδευε αλλά ουσιαστικά βοήθησε το αφεντικό του για πολλά χρόνια στις εκστρατείες του, και όταν πέθανε από φυσικά αίτια, το έκλαψε συντετριμμένος.
Επίσης απεικονίσεις ζώων εμφανίζονται σε αναπαραστάσεις γλυπτών· όπως τα λιοντάρια στη Δήλο, στις Μυκήνες, στη Χαιρώνεια, αλλά και το σκυλί στις παραστάσεις των συμποσίων. Ο σκύλος καταγράφεται ως το πρώτο εξημερωμένο ζώο από τον άνθρωπο. Αυτός εμφανίζεται, όπως και όλα τα ζώα, υπό την προστασία τής Άρτεμης την οποία και βοηθούσε – συνεργαζόταν* στο κυνήγι. Άρα, το κυνήγι είναι αποτέλεσμα τής συνεργασίας οδηγού και κυνός. Τα ζώα συνέβαλαν στην ανθρώπινη δραστηριότητα· όπως αναφέρεται στους προσωκρατικούς φιλοσόφους, όπου ο Θαλής ο Μιλήσιος μακαρίζει την τύχη του επειδή γεννήθηκε άνθρωπος και όχι ζώο, γιατί γεννήθηκε άνδρας και όχι γυναίκα και τρίτον γιατί γεννήθηκε Έλληνας και όχι βάρβαρος. Αυτό ερμηνεύεται πως ασκεί κριτική στους ανθρώπους που κακοποιούν τα ζώα, στους άνδρες που δεν τιμούν τις γυναίκες τους, και στους Έλληνες που δεν σέβονται τους μη Έλληνες (βαρβάρους). Δεν πρέπει να μας διαφεύγει, πως ο σκύλος (κύων) έδωσε το όνομά του στο φιλοσοφικό κίνημα των Κυνικών.
«Ως μέγας ζωόφιλος και παθιασμένος χορτοφάγος παρουσιάζεται ο Πυθαγόρας», που δήλωνε και δίδασκε πως είναι παράλογο να χρησιμοποιούνται τα ζώα στη διατροφή του ανθρώπου. Πίστευε δε πως και τα ζώα έχουν ψυχή και γι αυτό είναι απαράδεκτο να τα κακοποιούμε.
Τέλος; Ο Πολυδεύκης στο «Ονομαστικόν» του αναφέρει παραδείγματα για ταφές σκύλων, ακόμα και για σκύλους που ακολούθησαν τα αφεντικά τους στον θάνατο. Αναφέρει δε μια τέτοια περίπτωση, όταν τάφικε ο Εύπολης στην Αίγινα, όπου πάνω στο μνήμα του εξέπνευσε και ο πιστός του σκύλος. Η θέση αυτή ονομάστηκε «κυνός Σήμα».
Είναι φανερό λοιπόν πως η αγάπη προς τα ζώα ήταν και είναι στοιχείο της παράδοσης του Έλληνα και αναμφίβολα δείγμα πολιτισμού· και η γνήσια φιλοζωία είναι προέκταση της αγάπης για τον άνθρωπο. Δυστυχώς σήμερα τα ζώα έχουν γίνει παιχνίδι στα χέρια πολλών «ζωόφιλων» που ικανοποιούν τις πρόσκαιρες ορέξεις τους. Ο τρόπος που αυτοί δείχνουν την αγάπη τους διαφέρει από την πραγματική ζωοφιλία και αντιστρατεύεται τη φιλανθρωπία· όταν οι σκύλοι από την καλοπέραση έχουν ξεχάσει να κυνηγούν και τα γατιά δεν πιάνουν, ούτε βέβαια τρώνε, ποντικούς γιατί είναι χορτασμένα από εκλεκτές γατοτροφές και κονσέρβες πολυτελείας που προβάλλονται στα ράφια των σούπερ μάρκετ και… προκαλούν τους «ζωόφιλους» και με την δικαιολογία ότι αυτές είναι «φθηνές», τις αγοράζουν σε ίδιες ποσότητες με τα τρόφιμα του σπιτιού(!), ενώ θα μπορούσαν να αγοράσουν ένα μπουκάλι γάλα, και όχι μόνο, για τους όντως φτωχούς και κατατρεγμένους. Όμως γι αυτούς πολλοί δεν δίνουν δεκάρα. Ούτε βέβαια για τη ρύπανση που τα «ζωάκια» τους προκαλούν στους δρόμους και τα πάρκα… Εν τούτοις αξιολογούν την δήθεν φιλοζωία τους ως διακριτικό για την κοινωνική τους ζωή, και αυτό είναι αρκετό γι αυτούς· αφού υπερηφανεύονται να συνοδεύονται από σκυλιά και να κάνουν «καλλιστεία σκύλων» αδιαφορώντας για τους αναξιοπαθούντες, αφού είναι «υπεύθυνη η πολιτεία». Ωστόσο, αυτή είναι όντως υπεύθυνη για τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των σκυλιών και των γατών. Δυστυχώς εδώ μπαίνει και το ζήτημα της υποκρισίας σε αντίθεση με την πραγματική ζωοφιλία. Μήπως λοιπόν πρέπει να ξεχάσουμε τα ζώα ως συμπαραστάτες & βοηθούς του ανθρώπου, και ιδιαίτερα των φτωχών και αναξιοπαθούντων(2), που παρόλη την οικονομική δυσπραγία τους αγαπούν και φροντίζουν τα ζώα σαν μέλη της οικογένειά τους; ΒΕΒΑΙΑ ΟΧΙ! Κατακριτέοι είναι οι…νεόπλουτοι ακόμα και οι φτωχοί στη τσέπη και στο μυαλό που ενώ παλαιότερα ζούσαν με τα ζώα και τα αγαπούσαν πραγματικά δίνοντάς τους «ένα κομμάτι ψωμί» ή στην καλύτερη περίπτωση τα λιγοστά αποφάγια από το τραπέζι τους, σήμερα ταΐζουν τα κατοικίδιά τους με τροφές που αυτά επιλέγουν. Δυστυχώς σ’ αυτούς συμπεριλαμβάνονται και κάποιοι που θέλουν να μοιάσουν στους πλούσιους, και παρασύρονται από το ρεύμα της εποχής.
Εύχομαι ποτέ κανένα ζώο να μην χρειαστεί να υποφέρει**, και ιδίως τα κατοικίδια, που είναι πιστοί και αχώριστοι φίλοι του ανθρώπου για χιλιετίες. Παρόλα αυτά, η ευχή θα παραμείνει ευχή, και τα πράγματα ίσως γίνουν χειρότερα, αν δεν αλλάξουμε τον τρόπο και τη λογική που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα.
Σημειώσεις – προσθήκες
(1)Κατά τον Αριστοτέλη η διαφορά του ανθρώπου από το ζώο είναι η λογική· και αυτό χάρη στο λόγο δηλ. τη σκέψη και τη γλώσσα.
* Από τη «συνεργασία» και την «καθοδήγηση» του σκύλου από τον άνθρωπο, προήλθε και η ετυμολογία της λ. κυνηγός δηλ. κυναγός [ρ. ἄγω ποιητ. ἀγός] πρβλ. λοχ-αγός, στρατηγός, παράγ. αγωγός λ. κυναγέω, κυνηγώ, κυνήγι, κυνηγητικός.
Άρα το κυνήγι είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας οδηγού και κυνός.
Να προσθέσουμε, πως οι πρόγονοί μας για να τιμήσουν τα ζώα και ιδιαίτερα τα σκυλιά, χρησιμοποίησαν τη λ. κύων σε τοπωνύμια, όπως πχ. Κυνόσαργες· που ήταν το όνομα αρχαίου γυμναστηρίου στην Αθήνα. Τις Κυνός Κεφαλές· αρχ. ονομασία δύο λόφων της ΝΑ Θεσσαλίας, σήμερα Μαυροβούνι (λξκ. Πρωίας). Να μη ξεχάσουμε την Κυνοσούρα (κυνός-ουρά) στη Σαλαμίνα όπου, όπως μας λέει ο Ηρόδοτος, εκεί ετάφη το σκυλί του Θεμιστοκλή. Επίσης, τα ονόματα κυναγωγός· ο φύλακας, επόπτης και οδηγός κυνηγετικών σκύλων· τους κυνόδοντες – σκυλόδοντα. Θεωρώ παράληψη να μην αναφερθούμε και στην προσφορά του βοδιού, που εκτός από το όργωμα, μας έδωσε και την ονομασία της γραφής βουστροφηδόν· δηλ. από τα δεξιά προς τα αριστερά και από τα αριστερά προς τα δεξιά δηλ. όπως έσερνε το βόδι το αλέτρι. Έτσι τίμησαν την προσφορά και αυτού του ζώου. ( Ίσως είναι αδύνατη η αναφορά σε ένα άρθρο η σχέση και προσφορά των ζώων στον άνθρωπο). Ωστόσο, αντιλαμβάνεται κανείς την αγάπη του ανθρώπου προς τα ζώα και ιδιαίτερα στους καλύτερους του φίλους τα σκυλιά, για χάρι των οποίων έδωσε πολλές βασικές ονομασίες για να μην τα ξεχνάμε.
(2) Είναι γνωστή η προσφορά τού σκύλου ως οδηγού τυφλών, στην ανακάλυψη ναρκωτικών, την ανεύρεση ανθρώπων από φυσικές καταστροφές κα.
** Πολλοί θα θυμούνται το ποιηματάκι του Ι. Πολέμη που μαθαίναμε κάποτε στο Δημοτικό που μας λέει:
Ποτέ δεν θα πειράξω τα ζώα τα καημένα
μην τάχα σαν κι εμένα και ‘κείνα δεν πονούν
θα τα χαϊδεύω πάντα προστάτης τους θα γίνω
ποτέ δεν θα τα ‘φήνω στους δρόμους να πεινούν.
………………………………………………….
Όμως, άλλο αυτό και διαφορετικό το σημερινό κατάντημα(!) που όπως πάνε τα πράγματα, σε λίγο καιρό τα σκυλιά θα «θέλουν» παπούτσια για να μπορούν να περπατήσουν και τα γατιά μαξιλάρι για να κοιμηθούν. Αντίθετα ίσως κάποιοι θα πρέπει να θυμηθούμε, και κάποιοι νεόκοποι φιλόζωοι να μάθουν, πως κάποτε δεν φιλούσαμε τους σκύλους στο στόμα, ούτε αυτοί μας έγλυφαν (έστω και αν είναι εμβολιασμένοι) όμως ήταν πραγματικοί φίλοι και συμπαραστάτες μας, αφού ζούσαμε με τα ζώα και τα φροντίζαμε σαν μέλη της οικογένειας χωρίς βέβαια να κοιμόμαστε μαζί με τα σκυλιά. Όσο για τις γάτες, θα πρέπει να μάθουν για τις πάλαι ποτέ γατότρυπες στις πόρτες στα κατώγια των σπιτιών και σε τι αυτές χρησίμευαν. Όμως αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους σημερινούς «ζωόφιλους», που κατηγορούν όσους δεν συμφωνούν με τη λογική τους.
