Του Κ. Α. Ναυπλιώτη
Η έρευνα μάς αποκαλύπτει, πως σύμφωνα με την ποιότητα του Ομηρικού λόγου ο Ποιητής αναγνωρίζεται και στον τομέα της γλωσσικής πρώτης ύλης που χρησιμοποιεί εκτός από μέγας Δάσκαλος, μέγας γλωσσοπλάστης και ετυμολόγος.
Η κίνηση του αυτή έχει εκτός από ιστορική καί ανθρωπολογική αξία. Ο άνθρωπος εμπλουτίζεται με τον λόγο, και περνά από το φυσικό και ζωικό ένστικτο στη διανόηση, τη λογική και το στοχασμό. Στη λογική τού Ομηρικού λόγου κυρίαρχη θέση έχει το «λέγω» που σημαίνει στο βάθος: «ομιλώ λογικά» και όχι απλώς «ισχυρίζομαι» που τη θέση του κατέχει το «φημί» ακόμα και το «αὐδάω» που σημαίνει «προφέρω με ορισμένη φωνή σε ορισμένο περιβάλλον ή χώρο…». Εδώ φαίνεται πως στο λέγω αναπτύσσεται μια διαλογική αξία, που στη συνέχεια αποκτά διαλεκτική και ετυμολογική αξία. Και στην αξία αυτή την πρώτη θέση κατέχει η ποιότητα, καθ’ ότι το ποιόν έκτοτε υπερισχύει του ποσού. Το «λέγω» στον Όμηρο αρχικά σημαίνει «δηλώνω», «εξαγγέλλω» μετά από έρευνα, εξέταση, σκέψη αλλά και κριτική επεξεργασία. Στο λέγω αναγνωρίζουμε σήμερα την ουσία τής ανθρώπινης γλώσσας η οποία μετά από επεξεργασία θα καταστήσει δυνατή την φιλοσοφική αλλά και την επιστημονική ελληνική σκέψη. Η ποίηση λοιπόν δεν είναι λέξεις «παρατεταγμένες» έστω και νοηματικά προσανατολισμένες στη λογική του λόγου. Η ουσιαστική συνάφεια των λέξεων είναι ανάγκη να στηρίζεται περισσότερο στην ετυμολόγηση η οποία θα είναι απότοκος της ουσίας αλλά και καρπός, που όχι μόνο θα προέρχεται αλλά και θα προϋποθέτει την προσέγγιση των πραγμάτων με ερωτική προδιάθεση που θα οδηγεί στην κατανόηση τής πραγματικότητας μέσω της γλώσσας η οποία – παραφράζοντας τον αρχαίο σοφό – ούτε βλέπει ούτε ακούει, αλλά σημαίνει. Καθώς λοιπόν με τις λέξεις έρχονται στο φως τα πράγματα, αποκαλύπτεται η προέλευσή τους και ουσιαστικά το Είναι τους.
Με τον τρόπο αυτό έρχεται στο φως ως καρπός της λογικής το ἐρῶ, που ως ερωτικός λόγος του λέγω, σημαίνει «πλαγιάζω ερωτικά».
Με το λέγω φανερώθηκε η πρωταρχική γνώση, και απόηχος της γνώσης αυτής είναι η ερωτική ένωση του Ανθρώπου με τον Κόσμο δηλώνοντας ουσιαστικά μια κοσμογονία μέσω της λογικής του Ελληνικού Λόγου. Εδώ ακριβώς παίρνει τη θέση του ο διάλογος που δεν αποκλείει τη συναλλαγή, όμως μπορεί να οδηγήσει στη συμφιλίωση μέσω του εἰδέναι τού λέγω ως αποτέλεσμα της σκέψης και του «διαλέγεσθαι». Με το «λέγειν» τα πράγματα αποκτούν λόγο, και όχι απλώς όνομα, αλλά και νόημα∙ καθώς τη θεωρία επιβεβαιώνει η επιστήμη που οδηγεί μέσω του «λέγω» στο περιεχόμενο τής ερωτικής πράξης. Εδώ δεν υπάρχει προσωπείο αλλά αυθεντικό πρόσωπο που συμπεριφέρεται ελεύθερα, γυμνά και απέριττα, καθώς η ανθρώπινη γλώσσα ως εξελιγμένη μορφή επικοινωνίας ξεφεύγει του στοιχειώδους και προάγεται σε αφηρημένο σύστημα σημάνσεως, αφού καλύπτει επαναστατικά όχι μόνο τη θεωρητική επικοινωνία αλλά και τη βιολογική και ψυχολογική. Ως προς τη θεωρητική λειτουργία, εδώ βρίσκει καίρια και πλήρη εφαρμογή η ιδέα τού
Πλατωνικού έρωτος και γενικά ο «θεωρητικός βίος».
Ωστόσο δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως το «λέγειν» μέσω του «διαλέγεσθαι» είναι το μεγάλο επιστημονικό όπλο τού ανθρώπου, αλλά και η κιβωτός της σωτηρίας του ανθρωπίνου γένους. Γιατί – όπως επισημαίνει και η εκκλησία- ο Λόγος εποίησε τον κόσμο και ανέδειξε το ανθρώπινο πρόσωπο ως υποκείμενο∙ αφού ο άνθρωπος καθίσταται κυρίαρχος στο κοινωνικό γίγνεσθαι χωρίς να του παραχωρήσει κανείς την κατάκτηση αυτή. Έτσι με τον Ελληνικό «λόγο» ο άνθρωπος υπερβαίνει τα θεολογικά δεδομένα, και η γλώσσα γίνεται αποκλειστικώς ανθρώπινη περνώντας από το ζωικό ένστικτο στον στοχασμό, στη διανόηση και τη λογική.
Ουσιαστικά λοιπόν, ξεκινώντας από τον λόγο φτάνουμε στη λέξη που είναι απότοκος και καρπός ερωτικής σχέσεως και συνάφειας σκέψης και πραγματικότητας. Έτσι, ο ελληνικός λόγος είναι στο βάθος εκτός από αυθεντικός και ερωτικός. Τη λογική αυτή επιβεβαιώνουν οι Ομηρικές λογομαχίες οι οποίες ανταγωνίζονται ακόμη και τις σφοδρότερες και παροιμιώδεις «Ομηρικές μάχες». Γιατί εν αντιθέσει με την πολεμική των όπλων, που διεξάγεται στο πεδίο της μάχης και είναι μονοσήμαντη, η πολεμική των λόγων, που τείνει γενικώς να επικρατήσει, είναι αμφίδρομη και αμφίσημη.
Καταλήγουμε και λέμε, παραφράζοντας τον αρχαίο σοφό, πως η λέξη ούτε βλέπει ούτε ακούει αλλά σημαίνει. Και αυτό είναι το περιεχόμενο τού Ελληνικού λόγου.
knafpl@hotmail.com
