Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Γκαγκαούζοι ή Γκαγκαβούζηδες. Μία μικρή ομάδα 10.000 ανθρώπων στην Θράκη αγωνίζεται εδώ και αιώνες να αποδείξει το αυτονόητο, την Ελληνική της καταγωγή.
Ακριτική Θράκη. Έναν αιώνα πριν και στο 1919. Τότε που τα σύνορα της Θράκης ήταν πολύ διαφορετικά από σήμερα και πριν τον διαμελισμό της στα τρία , μεταξύ Τουρκίας, Βουλγαρίας κι ενός μικρού ‘τεμαχίου’ στην Ελλάδα.
Κατά την απελευθέρωση της Ανατολικής Θράκης από τον ελληνικό στρατό το 1919 οι εκεί κάτοικοι της Γκαγκαούζοι συγκρότησαν το πρώτο σύνταγμα του ελληνικού στρατού με 700 άνδρες και σύμφωνα με τον Γενικό Διοικητή της Θράκης Γεραγά διακρίθηκαν για την ανδρεία τους. Με τη συνθήκη της Λωζάνης θεωρήθηκαν από τους Τούρκους ανταλλάξιμοι και υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να εγκατασταθούν στην επαρχία Ορεστιάδας και Διδυμότειχου σε 21 χωριά. Ο κύριος όγκος τους είναι εγκαταστημένος στα χωριά: Οινόη, Σαγήνη, Κλεισώ, Αμμόβουνο, Θούριο, Λεπτή, Κέραμος, Καναδάς, κλπ.
Με τους Γκαγκαούζους (ή Γκαγκαβούζηδες) ασχολήθηκαν πολλοί ιστορικοί προσπαθώντας να δώσουν απάντηση για την καταγωγή τους. Περισσότερο όμως ασχολήθηκαν ξένοι ιστορικοί και κυρίως Βούλγαροι, Τούρκοι και Ρώσοι και λιγότερο οι Έλληνες. Οι Γκαγκαούζοι από τους περισσότερους που ασχολήθηκαν καταγράφονται σαν θρακικό φύλλο με μια ιδιαιτερότητα. Είναι τουρκόφωνοι. Είναι όμως φανατικοί χριστιανοί και Έλληνες. Οι τουρκόφωνoι γκαγκαούζoι θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους των Ρωμαίων (Βυζαντινών Έλλήνων) της βυζαντινής επαρχίας της Θράκης.
Ας δούμε την κατανομή τους στα Βαλκάνια κλπ σύμφωνα με την Wikipedia.
Μολδαβία: 150.000 (απογραφή 2004)
Γκαγκαουζία: 127.835 (απογραφή 2004)
Ουκρανία: 32.000 (απογρ. 2001)
Ρωσία: 13.690 (απογρ. 2010)
Βουλγαρία: 10.000
Ελλάδα: 6.000-10.000
Τουρκία: 10.000-15.000
Υπερδνειστερία: 4.100 (απογρ. 2004)
Ρουμανία: 3.000
Οι εκδοχές λοιπόν, για την καταγωγή τους διάφορες, εμείς παρουσιάζουμε την άποψη του ερευνητή Χρήστου Κοζαρίδη.
<Οι Γκαγκαβούζηδες καταγράφονται στην ιστορία ως θρακικό φύλο. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους; είναι τουρκόφωνοι χριστιανοί. Στην Ελλάδα η πλειοψηφία τους είναι πρόσφυγες από την επαρχία Χάφσα της Αδριανούπολης και από διάφορα χωριά της Βουλγαρίας.
Για πρώτη φορά εντοπίζονται στα παράλια του δυτικού Ευξείνου Πόντου, μεταξύ της Βάρνας και του Δούναβη, στη Δοβρουτσά. Η τύχη και η πορεία τους στο χρόνο ταυτίστηκε με την πορεία του ελληνισμού των Βαλκανίων.
Στην εποχή του Βυζαντίου αποτελούσαν τους ακρίτες των βόρειων συνόρων της αυτοκρατορίας. Τα χρόνια της οθωμανικής επέλασης ήταν ο τελευταίος λαός που υποδουλώθηκε στην ενδοχώρα των Βαλκανίων, το 1394-8. Σε αυτά τα δύσκολα χρόνια, θεωρούμε πως έχασαν την ελληνική γλώσσα, όπως την έχασε και η πλειοψηφία του υπόδουλου ελληνισμού. Αντίθετα, διατήρησαν με φανατισμό την θρησκεία τους που αποτελούσε και τον συνδετικό τους κρίκο με τον υπόλοιπο ελληνισμό.Στους Ρωσοτουρκικούς πολέμους συμμετέχουν στις πολεμικές επιχειρήσεις στο πλευρό των Ρώσων, και λίγα χρόνια αργότερα, με ενθουσιασμό, και στα επαναστατικά γεγονότα της Μολδοβλαχίας, αντιμετωπίζοντας την οργή των οθωμανικών στρατευμάτων. Τα χωριά τους λεηλατήθηκαν και πυρπολήθηκαν, οπότε αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν. Οι περισσότεροι μετακινήθηκαν προς την Βεσσαραβία (σημερινή Μολδαβία – Αυτόνομη Δημοκρατία της Γκαγκαουζίας), όπου ζουν μέχρι σήμερα. Ένας μεγάλος αριθμός μετακινήθηκε νότια, στην Βόρεια και Ανατολική Θράκη, στην επαρχία της Χάφσας.
Ακολουθώντας τη μοίρα του υπόλοιπου ελληνισμού της Ανατολής το 1924, πήραν και πάλι το δρόμο της προσφυγιάς. Η εγκατάστασή τους αυτή τη φορά στα ελληνικά εδάφη ήταν μόνιμη. Μέχρι και σήμερα υπάρχουν και προσπαθούν να διατηρήσουν τον ιδιαίτερο πολιτισμό τους, ένα γνήσιο θρακιώτικο πολιτισμό.
Κανείς δεν μπορεί να τους τον στερήσει.>.
(Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: ’ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΓΚΑΓΚΑΒΟΥΖΗΔΕΣ.Η ΠΟΡΕΙΑ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ’..ΚΟΖΑΡΙΔΗΣ ΣΤ. ΧΡΗΣΤΟΣ.).
Γκαγκαουζία και όπως γράφουν αρκετές πολιτικές εφημερίδες τα ‘παιχνίδια’ των Τούρκων έχουν ενταθεί. Θράκ , όπου μία μικρή δυναμική μειονότητα Γκαγκαουζέων δεν σταματά λεπτό να διεκδικεί την Ελληνική της ταυτότητα, να ζητά τη διδασκαλία της Ελληνικής, τα ίσα δικαιώματα με όλους τους Έλληνες…
Ελάχιστοι τους γνωρίζουν, ακόμη πιο λίγοι αυτοί που ασχολούνται μαζί τους..
Θράκη. Όχι το σημερινό κατάλοιπο της, αλλά η Αρχαία Θράκη κράτος που έφτανε μέχρι την αρχαία Περσίακαι κατόπιν αφομοιώθηκε από τους Πόντιους, συρρικνώθηκε κλπ. Το τάγμα του Μ.Αλεξάνδρου αυτό των τοξοτών , το ‘καμάρι’ του στρατού του Μ.Α.,το αποτελούσαν Θράκες στρατιώτες. Ένας λαός μαχητών με πολιτισμό που χάνεται στα βάθην των αιώνων , πολιτισμό, ήθη και παραδόσεις που διατηρούν-υπηρετούν ευλαβικά οι Γκαγκαβούζηδες της Θράκης μέχρι και τώρα. Είναι η πνευματική τους κληρονομιά, όλος τους ο πλούτος.
Πρόσφατα καθηγητής του Πανεπιστημίου με γνωστικό αντικείμενο την Ιστορία σόκαρε την κοινή γνώμη με τις δηλώσεις του να…αποκτήσουμε ενσυναίσθηση και να δείξουμε τα φιλανθρωπικά μας αισθήματα, να συμπαρασταθούμε στον ανήλικο Αφγανό πυρπολητή της Μόριας Λέσβου…
Γεννάται το ερώτημα. Ο ίδιος κι άλλοι δόκτορες Ιστορίας συνάδελφοι του δεν άκουσαν ποτέ τις εκκλήσεις της μειονότητας των Γκαγκαούζων; Γι αυτούς τους Θρακιώτες απογόνους των αρχαίων Θρακών δεν πρέπει να έχουμε ενσυναίσθηση;
Υλικό και φωτό: ‘γκαγκαβούζηδες Ενωση συλλόγων Δημιουργίας’/ facebook.
Τασσώ Γαΐλα
Αρθρογράφος-Ερευνήτρια
