Γράφει ο Χρίστος Μπελές.
Η Ιστορία είναι επιστήμη, τη βάση της οποίας αποτελεί η έρευνα των πηγών (πρωτογενών και δευτερογενών) με σκοπό την αντικειμενική καταγραφή των γεγονότων, που με τη σειρά της θα γίνει το αναγκαίο και απαραίτητο εφαλτήριο για τη σωστή τους ερμηνεία. Ο ιστορικός εκτελεί – κι επιβάλλεται να εκτελεί – Ιστορική Αποστολή και όχι διατεταγμένη εθνική, υπερεθνική, ιδεολογική ή κομματική. Η Ιστορία δε γράφεται σε διπλωματικά γραφεία ούτε σε σαλόνια των ποικιλώνυμων ελίτ και των κομμάτων, γιατί τότε δε θα μιλούσαμε για Ιστορία, αλλά για διπλωματία, προπαγάνδα, μανιφέστο, μυθοπλασία. Αποτελεί λάθος ασύγγνωστο να διαφοροποιούμε την ιστορική από την εθνική συνείδηση, αφού αποτελούν όψεις του ίδιου νομίσματος, αφού η αυτογνωσία που προκύπτει από την πρώτη οδηγεί στη δεύτερη… Άλλωστε, δεν κατοικούμε μια χώρα… κατοικούμε μια Γλώσσα και μια Ιστορία…
Και εδώ, μιλώντας με όρους Ιστορίας, λέμε απερίφραστα πως η ήττα της Μικρασιατική Εκστρατείας δε συνέβη στο «Μέτωπο», αλλά οργανώθηκε και συντελέστηκε στην Αθήνα, δια χειρός της Πολιτικής Τάξης.
Ένα από τα άγνωστα κεφάλαια της μικρασιατικής τραγωδίας υπήρξε η απαγόρευση εξόδου του ελληνικού πληθυσμού, από την Κυβέρνηση Γούναρη – Πρωτοπαπαδάκη. Από τις αρχές του 1922 είχε αρχίσει να συζητιέται, στα υψηλά κυβερνητικά κλιμάκια, η εκκένωση της Μικράς Ασίας από τον ελληνικό στρατό. Παρ’ όλα αυτά, όμως, η ελληνική κυβέρνηση αποφασίζει να απαγορεύσει στον Ελληνικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία.
Η απόφασή της ενσαρκώθηκε στο Νόμο 2870/1922, που ψηφίστηκε «ομοφώνως» στη συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 1922 και υπογράφηκε στις 16 Ιουλίου 1922 από το βασιλιά Κωνσταντίνο και τον Λουκά Κανακάρη Ρούφο. Δύο μέρες αργότερα ετέθη επ’ αυτού «η μεγάλη του κράτους σφραγίς» με την υπογραφή του Δημητρίου Γούναρη, υπουργού Δικαιοσύνης. Άρχισε να ισχύει από τη δημοσίευσή του στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στις 20 Ιουλίου, αριθμός φύλλου 119.
Το πρώτο άρθρο του Νόμου αναφέρει: «Απαγορεύεται η εν Ελλάδι αποβίβασις προσώπων ομαδόν αφικνουμένων εξ αλλοδαπής, εφόσον ούτοι δεν είναι εφοδιασμένοι δια τακτικών διαβατηρίων νομίμως τεθεωρημένων». Τα υπόλοιπα άρθρα περιγράφουν τις τιμωρίες που θα υφίστανται οι παραβάτες.
Μετά την κατάρρευση του Μετώπου και 5 ημέρες πριν ο κεμαλικός στρατός μπει στη Σμύρνη (μπήκε στις 8 Σεπτεμβρίου), ο Αρμοστής της Ελλάδας στην Ιωνία, Αριστείδης Στεργιάδης, αποστέλλει στην ελληνική κυβέρνηση τηλεγράφημα, όπου θεωρώντας δεδομένη την καταστροφή της Σμύρνης, κάνει κάποιες προτάσεις. Μια απ’ αυτές είναι: «Εγκρίνετε εμποδισθώσι αναχωρίσωσι Έλληνες Μικρασιάται δι’ Ελλάδα, ακόμα, και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια». Η Κυβέρνηση υιοθετώντας αυτή την πρόταση την ίδια ημέρα, με υπογραφή του Πρωθυπουργού Πρωτοπαπαδάκη, απαντά: «Εις απάντησιν της υπ’ αριθμό 2873, συμφωνούμε μεθ’ υμών». (Η σχετική αλληλογραφία στο Αρχείο του Υπουργείου).
Στο ίδιο κλίμα και ο διάλογος Παπανδρέου-Στεργιάδη, που παραθέτει ο ιστορικός Γρηγόρης Δαφνής. Όταν ο Στεργιάδης ανακοίνωσε στο νεαρό τότε πολιτικό Γεώργιο Παπανδρέου την επερχόμενη καταστροφή, δέχθηκε την ερώτηση: «Γιατί δεν ειδοποιείτε τον κόσμο να φύγει»; Καταπέλτης η απάντηση του Έλληνα αρμοστή: «Καλύτερα να μείνουν εδώ να τους σφάξει ο Κεμάλ, γιατί αν πάνε στην Αθήνα θα ανατρέψουν τα πάντα».
Στην ίδια τροχιά και η αποστροφή του πρίγκιπα Ανδρέα, σε επιστολή του προς τον Ιωάννη Μεταξά: «Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Έλληνες, εκτός ελαχίστων… Θα ήξιζε πράγματι να παραδώσωμεν την Σμύρνην εις τον Κεμάλ δια να τους πετσοκόψη όλους αυτούς τους αχρείους»… Παρεμπίπτον: Ο Μεταξάς χαρακτήριζε την επέμβαση στη Μικρά Ασία Αποικιοκρατικό Πόλεμο και όχι Απελευθερωτικό.
Αλήθεια, γιατί όλα αυτά; Εδώ χρειάζεται πολύ συζήτηση που, όμως, το απόσταγμά της δε θα πάψει να καταυγάζει τη μεγάλη ευθύνη των πολιτικών δυνάμεων, του παλαιοκομματισμού, οι οποίοι φοβήθηκαν σφόδρα ότι, αν ενσωματωθεί στον ελληνικό κρατικό κορμό η Μικρά Ασία θα έχαναν την πολιτική ηγεμονία, ουσιαστικά. Τα συνθήματα περί «μικράς, αλλά εντίμου Ελλάδος» καθώς και τα «οίκαδε», εξακτινώνουν τους φόβους τους. Και έτσι, χάθηκε το όνειρο να καταστεί η Ελλάδα μεγάλη ηγεμονική περιφερειακή δύναμη, αυτό που φιλοδοξεί και επιδιώκει σήμερα η Τουρκία.
Χρίστος Μπελές
Καθηγητής Ιστορίας
